مقدمه
در جوامع بشری امروزی همگام با افزایش سطح رفاه عمومی، نیازهای جدید به وجود آمده و میزان مصرف نیز بالا می‌رود. مواد معدنی از اساسی‌ترین مواد اولیه مورد نیاز در صنعت و تکنولوژی می‌باشند که بدون آنها رشد و توسعه اقتصادی مفهومی ندارد. مواد معدنی در میان ذخایر طبیعی که اقتصاد و زندگی بشری بر آنها استوار است، از ویژگی‌های خاصی برخوردارند که از آن جمله می‌توان به پایان‌پذیری مواد معدنی، نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت و دوره بازگشت طولانی سرمایه اشاره کرد. بر این اساس وضعیت بازار مواد معدنی برای تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، سرمایه‌گذاران و مدیران اجرایی اهمیت خاصی دارد. نگاهی به آمار متعدد بورس‌ها، شرکت‌ها، موسسات و ارزش پول در گردش بخش معدنی جهان این مسئله را بارزتر می‌کند از طرف دیگر در هر پروژه اقتصادی که بحث سرمایه‌گذاری درمیان باشد، سوددهی مناسب پروژه از اساسی‌ترین مسایل اولیه‌ای است که در صورت عدم تحقق آن اساس اجرای پروژه زیر سوال می‌رود. در میان پروژه‌های اقتصادی، پروژه‌های معدنی از آن گروه پروژه‌هایی هستند که از ابتدا تا رسیدن به مرحله بهره‌برداری و سوددهی، هزینه فراوانی را مصرف می‌کنند. از جمله اهداف اصلی مطالعات فنی و اقتصادی پروژه‌های معدنی، بررسی امکان تحقق سودآوری مناسب طرح است.
معدن :معدن محدوده ای است که از آن یک یا چند ماده معدنی استخراج شده یا می گردد.
کانسار :کانسار به یک محدوده که درآن برای استخراج یک یا چند ماده معدنی مطالعات تکمیلی صورت می گیرد گفته می شود.
نشانه معدنی ( اندیس ):اندیس به معنی محدوده ای است که در آن آثار یک یا چند ماده معدنی صرف نظر از اقتصادی بودن آن، مشاهده شده باشد.
گروه ذخایر معدنی یا Mineral Reserves: این واژه به توده های معدنی که موجودیت آنها به کمک حفاری یا سایر روش‌های اکتشافی مشخص شده و بالاخره توده های معدنی که وجودشان در مناطق خاصی با درصد بالایی از اطمینان حدس زده شده است، اطلاق می گردد.
هر یک از این گروه ها با توجه به نوع فعالیت اکتشافی صورت گرفته و میزان اطلاعات موجود به چند زیر گروه تقسیم میشود که عبارتند از:
منابع استنباط شده یا حدسی(Mineral Resources Inferred): این واژه به منابعی اطلاق می گردد که در آنها بخشی از توده معدنی فاقد رخنمون بوده و یا فقط در یک بُعد رخنمون دارد و تعیین ذخیره با استفاده از استدلال‌های زمین‌شناسی صورت گرفته است. به عبارت دیگر، اگر از یک توده تعداد کمی نمونه در اختیار داشته باشیم اما با استفاده از اطلاعات دیگر نظیر شواهد زمین‌شناسی و مقایسه با کانسارهای مشابه بتوانیم عیار و مقدار ذخیره را حدس بزنیم، این توده معدنی یک منبع استنباط شده تلقی میشود(این نوع تعیین ذخیره ممکن است از 30 تا 95 درصد خطا داشته باشد). به دلیل خطای بالایی که در این نوع منبع معدنی وجود دارد، بهره برداری ازآن صورت نخواهد گرفت و لازم است عملیات اکتشافی و اطلاعات دقیقتری از توده معدنی بدست آید.
منابع نشان داده شده یا مشخص(Indicated Mineral Resources): اگر بخشی از یک توده معدنی از 2 یا 3 جهت توسط تونل‌ها ، چاه ها یا حفاری های سطحی باز شده باشد به طوریکه برای نمونه برداری، تمام این حفاری ها قابل دسترسی باشد، ذخیره ای که با این اطلاعات تعیین می شود ذخیره نشان‌داده شده نام می گیرد . به عبارت دیگر در این مرحله هنوز نمونه‌برداری کامل و از چهار سمت ماده معدنی صورت نگرفته اما اطلاعات زمین‌شناسی در حدی است که بتوان به صورت معقول تناژ و عیار توده معدنی را حدس زد. در این مرحله اگر با توجه به مساعد بودن شرایط سیاسی، اقتصادی، تکنولوژیکی و غیره بهره برداری از این توده معدنی صورت گیرد، این منبع نشان‌داده شده تبدیل به یک ذخیره ممکن یا mineral reserves probable می‌گردد.
فرآوری و بهره برداری مواد معدنی و آلی در ایران:
صنعت فرآوری مواد معدنی نقش بسیار مهمی در تولید مواد معدنی با ارزش افزوده ایفا می نمایید. با توجه به فعالیت تعداد قابل توجه کارخانه های فرآوری در ایران و همچنین نبود اطلاعات جامع و کامل از وضعیت این کارخانه ها در یک مرکز خاص، پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور اقدام به تهیه بانک داده های فرآوری ایران نمود. بطوریکه در حال حاضر اطلاعات عمومی و تخصصی کارخانه های فرآوری برای اولین بار در ایران از طریق سایت اینترنتی پایگاه علوم زمین قابل دسترسی است.
پیش‌بینی قیمت محصولات تولیدی مهمترین جزء برآورد درآمد بوده و در این
ارتباط لازم است یک یا چند قیمت برای محصول قابل فروش در طول عمر پروژه پیش بینی و با توجه به فرمول فروش مربوطه، میزان قیمت فروش محصول ارزیابی گردد. پیش بینی قیمت‌های آتی، عمدتا بر تغییرات داده‌های قیمت در گذشته و روند آن مبتنی است. این امر مستلزم در اختیار داشتن پایگاه اطلاعاتی جامع و قابل بروزرسانی قیمت‌ها در دوره‌های گذشته است. در تحلیل بازار محصول مورد نظر و همچنین سیاست‌گذاری پروژه، بررسی رابطه قیمت، عرضه و تقاضای محصول در دوره‌های گذشته از اهمیت زیادی برخوردار میباشد. به این جهت، ایجاد پایگاه اطلاعاتی از آمار جهانی تولید، مصرف، واردات، صادرات، قیمت، ذخیره و ذخایر استراتژیک (استوک) با قابلیت تحلیل‌های آماری ضروری میباشد. در این راستا پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور، بانک اطلاعات بازار جهانی مواد معدنی را به هدف ارائه داده‌های آماری بازار مواد معدنی و تحلیل‌های آماری به همراه اطلاعات مفید از کلیات هر ماده معدنی تهیه کرده است.