هنگام کشیدن سیگار برای نخستین بار سرفه بعنوان عکس العمل در برابر تحریک بافتها عارض می شود و در نتیجه هوا با شدت، مواد زیانبخش را که با دستگاه تنفس سازگار نیست بیرون می دهد. وقتی فرد به دخانیات عادت کرد دیگر هنگام سیگار کشیدن سرفه نمی کند ولی التهاب مزمن در قسمت فوقانی دستگاه تنفس، حلق، حنجره، نای و نایژه ها (برونشیت مزمن) ایجاد می شود. در معتادین به سیگار سطح درونی برونش های کوچک و بزرگ را لایه هایی از ترشح مخاطی می پوشاند.
لنگیدن یا قطع عضو در اثر نیکوتین
مسمومیت مزمن با نیکوتین بیش از همه در فعالیت غدد فوق کلیوی و غدد تناسلی محسوس و آشکار می باشد. بدنبال تاثیر نیکوتین بر غدد مترشحه فوق کلیوی ازدیاد ترشح آدرنالین را داریم که باعث انقباض شدید رگهای خونی می شود. ازدیاد آدرنالین در خون و تحریک شدن اعصاب سمپاتیک بوسیله نیکوتین در ایجاد لنگیدن متناوب و بیماری قانقاریا که خودبخود پیدا می شود موثر است که علت آن مختل شدن تنظیم گردش خون است و در افرادی که سالها به دخانیات معتادند بروز می کند. در واقع گرفتاری عروق محیطی ( عروق دستها و پاها ) و تنگی شریان این اندامها در اثر آرترو اسکلروز یا التهاب عروق ممکن است منجر به لنگیدن یا قطع عضو شود.
آمفیزم ناشی از دود سیگار
آمفیزم هنگامی رخ می دهد که دیواره کیسه های هوایی ریه توانایی خود در کشش و انقباض را از دست می دهند. این امر باعث می شود کیسه های ضعیف شده گسیخته شود و در نتیجه هوا در کیسه ها به دام افتد و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن مختل شود. در آمفیزم ریه ها خاصیت ارتجاعی خود را برای بازنگهداشتن راههای هوایی ازدست می دهند وبیمار در بیرون دادن هوای موجود در ریه های خود با مشکل مواجه می شوند.وقتی آمفیزم پیشرفت کرد دیگر برگشت پذیر نیست و در تمام طول زندگی فرد مبتلا وجودخواهد داشت.
علائم شایع آمفیزم شامل تنگی نفس - سرفه های مکرر و کم آوردن نفس در جریان ورزش است. علت اصلی ایجاد آمفیزم سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود سیگار است. بنابراین اجتناب از سیگار کشیدن قویا توصیه می شود.
سکته قلبی
خطر سکته های قلبی در افراد سیگاری 5 برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری است زیرا استنشاق دود سیگار سبب آسیبهای مکرر سلولهای آندوتلیال عروق خونی قلب و سبب بروز ضایعات و پلاکهای چربی در داخل عروق می شود. در نتیجه تجمع همین پلاکهای چربی در داخل عروق است که خون کافی به قلب نمی رسد و باعث سکته های قلبی می شود.نیکوتین موجود در سیگار دارای خاصیت تنگ کنندگی عروق و ازدیاد فشار خون است و تعداد ضربان قلب با کشیدن سیگار افزایش می یابد که نتیجه آن اختلال در ریتم و ضربان قلب است. خون در سرخرگهای افراد سیگاری بیشتر لخته می شود و انعقاد خون در شریانهای معتادان به دخانیات شایع است. با مصرف هر نخ سیگار 20 بار ضربان قلب بیشتر می شود و حتی 20 دقیقه پس از قطع سیگار این ازدیاد ضربان وجود دارد. در نتیجه قلب یک فرد سیگاری طی یک روز بطور متوسط 10 هزاربار بیشتر از افراد غیرسیگاری می زند.
سیگار و گرفتگی عروق کرونر
سیگار کشیدن می تواند با مکانیسمهای مختلف سبب ایجاد بیماریهای قلبی مزمن گردد. عضله قلب تنها زمانی سالم می ماند که یک جریان خون خوب و دارای اکسیژن کافی توسط شریانهای کرونر به آن برسد. طی سالهای زندگی و در فرایند طبیعی پیری دیواره این عروق بتدریج تنگ می شود اما در سیگاریها این فرایند بسیار سریعتر از افراد غیرسیگاری پیشروی دارد و خون در این عروق بطور ناگهانی لخته می شود و به عضله قلب آسیب جدی وارد می شود. ایجاد لخته در عروق کرونر یکی از علتهای شایع مرگ در مردان و زنان 35 تا 64 ساله است. بیماری عروق کرونر و درجه انسداد آن به میزان و درجه استنشاق دود ( چه در افراد سیگاری و چه در افراد غیرسیگاری که در معرض دود قرار دارند ) بستگی دارد.
سیگار عامل اختلال در قدرت باروری مردان
براساس آخرین یافته ها مشخص شده است نیمی از مردان سیگاری قدرت باروریشان کاهش یافته است. در سیگار ماده ای وجود دارد که سبب کم تحرکی و کاهش عمر اسپرم مردان می شود. ماده شیمیایی بنام استیل کولین در سیگار عملکرد طبیعی اسپرم را مختل کرده موجب تغییر شکل طبیعی آن نیز می شود. نکته جالب اینست که استعمال دخانیات ناباروری ایجاد می کند ولی ترک آن سبب می شود فرد به حالت طبیعی باز گردد. غدد تناسلی در اثر مسمومیت با نیکوتین آسیب می بینند و مردانی که زیاد سیگار می کشند غالبا به ناتوانی جنسی دچار می شوند. عده ای از دانشمندان علت آنرا ناشی از ضعف عمومی اعصاب میدانند که در نتیجه مسمومیت مزمن با نیکوتین ایجاد می شود. در واقع نیکوتین سیگار به دلیل تاثیر بر روی عروق و کم شدن جریان خون موجب ناتوانی جنسی در مردان می شود.
سیگار و سرطان پروستات
دود سیگار بر روی متابولیسم تستوسترون (هورمون مردانه) اثر می کند و قادر است هم هیپرتروفی خوش خیم پروستات یا بزرگی پروستات ایجاد نماید و هم در بروز سرطان پروستات دخالت نماید.
خطر نابینایی در سیگاریها
آخرین تحقیقات نشان داده است که سیگاریها 4 برابر بیشتر از غیرسیگاریها در معرض نابینایی حاصل از تخریب لکه زرد چشم قرار دارند. 25 درصد تخریب لکه زرد و اختلالات نابینایی بعلت سیگار کشدن د رحال و گذشته بوده است که درمان موثری برای آن وجود ندارد. شبکیه بعلت تخریب اکسیداتیو حاصل از سیگار کشیدن صدمه می بیند. این تخریب توسط رادیکالهای آزاد که مولکولهای ناپایدار سمی هستند صورت می گیرد و بحدی است که وجود آنتی اکسیدانها در رژیم غذایی در بهبود آن موثر نیست. تخریب لکه زرد باعث از بین رفتن دید مرکزی می شود و ناتوانی در بکارگیری شبکیه موجب ناتوانی دید در خواندن - خیاطی و دوختن و حتی رانندگی می شود. خطر این عارضه در افرادی که سیگار را ترک می کنند نیز نسبت به افرادی که اصلا سیگار نمی کشند سیر افزایشی دارد.مواد مضر موجود در سیگار باعث تخریب عروق کوچک چشم و پرخونی و قرمزی چشم می شوند. نتایج تحقیقات نشان داده است سیگاریها دو برابر بیش از سایرین که در معرض دود سیگار قرار ندارند به دژنراسیون ماکولار و خرابی شبکیه چشم مبتلا می شوند. احتمال ایجاد آب مروارید در افراد سیگاری بیشتر است. بررسیها نشان داده است که هم افراد سیگاری و هم افرادی که در معرض دود سیگار قرار می گیرند. ( بخصوص افرادیکه با سیگاریها زندگی می کنند) در معرض خطر از دست دادن بینایی قرار می گیرند.
سیگار باعث کند ذهنی کودک می شود
سیگار کشیدن طولانی مدت با کاهش مهارتهای تفکر و IQ همراه است. سیگار برروی فعالیتهای مغز هم اثرات عصبی و شیمیایی دارد و هم بر روی عروق خونی که به مغز می رسند اثرات تخریبی می گذارد. پژوهشگران معتقدند دود سیگار دارای ترکیبات سمی است که از طریق دستگاه تنفس وارد گردش خون شده و از این طریق به مغز آسیب رسانده و باعث کندذهنی کودک می شود و در نتیجه بر عملکرد تحصیلی او اثر منفی دارد. عملکرد تحصیلی کودکانی که به موجب داشتن والدین سیگاری در معرض دود سیگار هستند ضعیف تر از سایر همسن و سالان آنهاست. بر این اساس بر عدم مصرف سیگار در مکان دربسته و در جوار کودک تاکید می کنند.
کوچک چون سیگار، کوتاه چون زندگی
فراگیری دخانیات، مشکلی جهانی است و توسعه بیسابقه تولیدات مواد دُخانی و فروش فراوان آن در سراسر دنیا، به ویژه نواحی کم درآمد، زیانهای فراوان جسمی و روحی را برای آنها به همراه آورده است. بیماریها، مرگ و میر زود رس و زیانهای اقتصادی، کمترین پیامدهای مصرف این ماده است و پیشبینی می‌شود در سی سال آینده، دخانیات، بیشترین عامل مرگ و میر و کاهش طول عمر باشد.
وقتی واقعیتهایی چون «تجربه نخستین سیگار در نوجوانی وجوانی» و نیز «مقدمه بودن سیگار برای اعتیاد» را در کنار واقعیتهای دیگری چون «جوان بودن جمعیت ایران» و «فراوانی مواد مخدر» بگذاریم، میتوانیم پیش بینی کنیم که بیتوجهی به مصرف مواد دُخانی، در آینده چه پیامد کشندهای برای کشورمان به بار خواهد آورد. بنابراین، توجه خاص به کنترل استعمال دُخانیات، ضروری به نظر میرسد. در این زمینه، افزایش آگاهی جامعه از زیانهای اقتصادی و مرگ و میر زود رس ناشی از استعمال دُخانیات از سویی و تدوین قوانین محکمی جهت کنترل آن از دیگر سوی، ضروری به نظر میرسد.
آثار زیانبار دخانیات
1. بیماری قلبی و عروقی
سیگار کشیدن، عامل اصلی بیماریهای قلبی و عروقی است و احتمال حملات قلبی را تا دو برابر افزایش می‌دهد. مصرف یک نخ سیگار، ضربان قلب را تا ده ضربه در دقیقه و فشار خون را در حدود ده میلیمتر جیوه افزایش می‌دهد؛ در نتیجه، کار قلب و نیاز به اکسیژن را بالا میبرد. اگر رگهای قلب سالم باشند، در مقابله با این افزایش نیاز، دریچههای قلب گشاد میشوند و این نیاز را برآورد میکنند. ولی اگر رگهای قلب بیمار به تصلب شرایین مبتلا باشد، این روند طبیعی اتفاق نمیافتد و فرد دچار درد قفسه سینه خواهد شد. نیکوتین سیگار با تغییراتی که بر روی پلاکتها و عناصری که مسئولیت پیشگیری از انعقاد خون را دارند، ایجاد می‌کند، احتمال لخته شدن خون را به ویژه در عروق کرونر افزایش می‌دهد و سکته قلبی را به وجود میآورد.
2. سرطانزایی
سیگار، مهمترین عامل مرگ و میرناشی از سرطان است. سی درصد کل مرگ ناشی از سرطان، در اثر سیگار پدید میآید و جالب اینکه مرگ ناشی از سرطان ریه، از تمام تومورها بیشتر است. درآمریکا در سال 1988، حدود 139 هزار نفر در اثر سرطان ریه جان خود را از دست دادند که 87 درصد آن ناشی از سیگار بود. کسانی که روزی یک پاکت سیگار میکشند، احتمال بروز سرطان ریهشان، ده برابر و اگر دو پاکت بکشند، 25 برابر غیر سیگاریهاست. سیگار افزون بر سرطان ریه، از عوامل دیگر سرطانها، به ویژه دهان، حنجره، نای، مثانه، کلیه، لوزالمعده و رحم است.