لامپ وسیله‌ای است تعویض پذیر که برای تبدیل الکتریسیته به نور طراحی شده‌است.این وسیله اکثرا از پایه سرامیکی، فلزی، شیشه‌ای، یا پلاستیکی که اتصال الکتریکی با پایه لامپ را برقرار می‌کند.این اتصال ممکن است یا یک سرپیچ، دو پایه فلزی با دو فلز کلاه شکل برقرار شود.
لامپ رشته‌ای با رشته تنگستن پیچیده شده، در سال ۱۹۲۰ میلادی به بازار آمد.گاهی اوقات این لامپ با لامپ رشته کربنی که در ۱۸۹۰ معرفی شد اشتباه گرفته می‌شود.علاوه بر لامپ حبابی معمولی شامل انواع متنوعی مانند لامپ‌های کم توان و ولتاژ پایین نیز می‌شود که کاربرد زیادی داشته‌اند اما هم اکنون به صورت عمده با ال‌ئی‌دی‌ها جایگزین شده‌اند.
بعضی از کشورها رغبت زیادی به جایگزینی بعضی از انواع این لامپ‌ها نشان داده‌اند، مانند برنامه جایگزینی لامپ‌های رشته‌ای رایج در استرالیا تا سال ۲۰۱۰، چون این لامپ‌ها از لحاظ بازده تبدیل الکتریسیته مقرون به صرفه نیستند. کمتر از ۳٪ انرژی دریافتی به نور تبدیل می‌شود.تقریبا تمام انرژی دریافتی به گرما تبدیل می‌شود که باعت گرمی هوا می‌گردد و باید توسط تهویه‌های مطبوع یا هواکش‌ها از ساختمان دفع شود که اغلب باعث اتلاف بیشتر انرژی می‌شود.در بعضی مناطق تاریک و سرد که به گرما و نور نیاز دارند گرمای تولید شدهٔ ناخواسته، ممکن است دارای ارزش باشد.
لامپ های مایکرویو
اولین منبع عملی واقعی مایکرویو لامپ مگنترون بود که در دهه ۱۹۳۰ در انگلیس ساخته شد و سپس از آن در ساخت و توسعه سیستم رادار در خلال جنگ جهانی دوم استفاده شد.در سال‌های اخیر قطعات نیمه هادی به طور فزآینده‌ای جایگاه لامپ‌های مایکرویو را پر نموده و مزایای متعدد هم دارند.اما هنوز هم لامپ‌ها برای تولید توان‌های بسیار بالا (۱۰ کیلو وات تا ۱۰ مگا وات) و فرکانس‌های بالاتر امواج میلی متری (۱۰۰ گیگا هرتز و بالاتر)لازم و ضروری می‌باشند.
انواع بسیار متعددی از شکل لامپ‌ها در کنار مفاهیم مختلفی که بر اساس آن عملکرد لامپ بنا گذاشته شده‌است وجود دارند.اما تمامی لامپ‌ها جنبه‌های مشترک متعددی دارند. اول آنکه در تمامی لامپ‌ها بر هم کنش ک اشعه با یک میدان مغناطیسی در داخل روکش خلا شیشه‌ای یا فلزی را داریم.بنابراین می‌بایست به طریقی انرِِِزی RF در خارج این روکش به آن تزویج نماییم این کار را معمولا با پنجره‌های سطحی یا حلقه‌ها و پروب‌های تزویجی هم محور انجام می‌دهیم.
کلایسترون انعکاسی یک لامپ کلایسترون تک حفره‌است که به عنوان یک تشدید کننده با استفاده از یک الکترود انعکاس دهنده پس از حفره جهت ایجاد فیدبک مثبت از طیق اشعه الکترونی عمل می‌نماید، این کلایسترون را می‌توان به صورت مکانیکی و با تنظیم اندازه حفره به صورت دلخواه تنظیم نمود.عیب بزرگ کلایسترون‌ها پهنای باند نازک آنها میباشد که نتیجه حفره‌ها با Q بالا مورد نیاز جهت خوشه بندی الکترون میباشد.کلایسترون‌ها برای سطوح نویز AMو FM بسیار پایین می‌باشند.
پهنای باند کم تقویت کننده کلایسترون در لامپ با موج حرکتی (TWT) بر طرف گردیده‌است.یک تقویت کننده با اشعه خطی است که از یک تفنگ الکترونی و یک آهنربای متمرکز کننده جهت شتاب بخشیدن به اشعه الکترون‌ها در خلال یک ناحیه بر هم کنش استفاده می‌کند.معمولا ناحیه بر هم کنش از یک ساختار هیلیکس با موج آهسته با یک ورودی RF درانتهای تفنگ الکترونی و یک خروجی RF در انتهای کلکتور تشکیل می‌شود.ساختار هیلیکس سرعت انتشار موج RF را کاهش داده بنابر این، این موج با همان سرعتی حرکت می‌کند که موج و اشعه در ناحیه بر هم کنش حرکت می‌نمایند و اثر تقویت کنندگی بدست می‌آید.سپس سیگنال تقویت شده از انتهای هیلیکس تزویج می‌گردد.TWT بالاترین پهنای باند را در میان لامپ‌های تقویت کننده دارد که مقدار آن ار ۳۰٪ تا ۱۲۰٪ متغییر است.در نتیجه این لامپ جهت استفاده در سیستم‌های جنگ الکترونیک بسیار مفید است چرا که در این سیستم‌ها نیاز به تئانی بالا در پهنای باند هی وسیع داریم.ابن لامپ‌ها دارای توان نامب چند صد وات(به طور اسمی)استاما می‌توان این مقدار را تا چند کیلو وات نیز افزایش داد که این کار توسط ایجاد یک ناحیه بر هم کنش با استفاده از مجموعهای از حفره‌های تزویج شده انجام می‌شود البته در عوض پهنای باند کاهش خواهد یافت. راندمان TWT تقریبا پایین استو به طور اسمی بین ۲۰٪ و ۴۰٪ میباشد.
نوع دیگری از لامپ نوسان ساز اشعه خطی، نوسان ساز با برهم کنش توسعه یافته (EIO)است.EIOخیلی مشابه یک کلایسترون است واز ناحیه بر هم کنش شامل تعدادی حفره تزویج شده با یکدیگر با فیدبک مثبت جهت انجام نویان استفاد می‌نماید.این لامپ دارای یک پهنای باند تنظیم شده نازک و یک راندمان متوسط است اما می‌توان توان‌های بالا نزدیک چند صد گیگا هرتز را تامین نماید.فقط ژیراتون است که می‌تواند توان بیشتری را تحویل نماید.لامپ‌هایی با میدان متقاطع شامل مگنترون، تقویت کننده با میدان متقاطع وژیراتون است.همان طور که از قبل فهمیدیم مگنترون اولین منبع مایکرویو توان بالا است.مگنترون از یک کاتد استوانه‌ای تشکیل گردیده‌است که توسط یک آند استوانه‌ای با چندین حفره تشدید کننده در طول قطر داخلی آن احاطه گردیده‌است.یک میدان مغناطیسی بایاس به صورت موازی با محور کاتد-آند اعمال می‌گردد.در عمل ابری از الکترون‌ها تشکیل گردیده که حول کاتد در ناحیه بر هم کنش می‌چرخد. مشابه با قطعات اشعه خطی، خوشه بندی الکترون رخ داده و انرژی از اشعه الکترونی به موج RF منتقل می‌شود.توان RF می‌تواند خارج از لامپ با یک پروب، حلقه یا پنجره روزنه دار تزویج گردد.مگنترون‌ها می‌توانند توان‌های خروجی بسیار بالا-در حد چند صد کیلو وات را فراهم نمایند.همچنین مگنترون دارای راندمانی در حدود ۸۰٪ یا بیشتر میباشد. اما یک عیب بزرگ آن این است که مگنترون نویز زیادی را تولید می‌کند و نمی‌تواند فرکانس یا ارتباط فاز را تثبیت نماید در حالی که در حالت پالسی عمل می‌نماید.این فاکتورها جهت عملکرد بالای رادارها ی پالسی بسیار مهم هستند که درآن‌ها تکنیک‌های پردازش یر روی مجموعهای از پالس‌ها ی بازگشتی عمل می‌نمایند.(رادارهای مدرن از این نوع امروزه عموما از منابع نیمه هادی با نویز کم به همراه یک TWT جهت تقویت کنندگی توان استفاده می‌نمایند)حال کاربرد مگنترون‌ها عموما جهت پخت و پز با مایکروویو میباشد.
لامپ هالوژن
لامپ‌های هالوژن اکثرا بسیار کوچک تر از لامپ‌های رشته عادی می‌باشند، زیرا برای کارکرد موفق باید دمای حباب بیشتر از ۲۰۰ درجه سانتیگراد باشد.به همین منظور باید حبابی از جنس سیلیکای سیم کشی شده یا بعضی اوقات شیشه آلومینوسیلیکات باشد.اغلب این حباب داخل یک لایه شیشه‌ای دیگر پوشیده می‌شود.لایه بیرونی برای احتیاط قرار داده می‌شود تا پرتو ماوراء بنفش را کاهش دهد و در برابر انفجاری که گاهی اوقات برای این لامپ‌ها رخ می‌دهد لایه‌ای محافظ تشکیل دهد.همپنین برای کاهش اثر ضایعات ناشی از اثر انگشت.همچنین احتمال آتش سوزی برای لامپ‌های بدون پوشش بیشتر است که استفاده از آنها را اگر در حفاظ مناسب قرار نگیرد در بعضی مکان‌ها ممنوع می‌کند.مدل‌های ساخته شده برای ولتاژهای ۱۲ و ۲۴ ولت رشته‌های فشرده تری دارند که برای کنترل نوری مناسب اند، همچنین بازده نوری (لومان بر وات) بیشتری دارند و عمر بیشتری نسبت به مدل‌های غیر هالوژنی دارند.مقدار نور خروجی هم تقریباً در طول عمر لامپ ثابت است.
لامپ فلوروسنت (مهتابی)
لامپ فلورسنت توسط نیکلای تسلا اختراع و ثبت شد، که بازده نور بسیار بیشتری از لامپ رشته‌ای دارد.برای نور یکسان این لامپ‌ها نسبت به لامپ‌های رشته‌ای حدوداً ۴/۱ تا ۳/۱ مصرف می‌کنند. تا دهه ۱۹۸۰ این نوع لامپ به دو نوع خطی و دوار محدود می‌شد و شکل‌های دیگر زیاد محبوبیت پیدا نکردند.لامپ‌های فلورسنت فشرده (CFL) - که در ایران یه نام کم مصرف مشهورند - در اوایل دهه ۱۹۸۰ به بازار آمدند.
اکثر لامپ‌های CFL دارای بالاست الکتریکی داخلی می‌باشند و به سرپیچ قلزی یا پایه‌های میخی مجهز هستند.بعضی از انواع CFL دارای بالاست جداگانه می‌باشند که لامپ و بالاست را می‌توان جداگانه تعویض کرد.
عمر متوسط نامی برای یک لامپ فلورسنت خطی ۱۰، ۰۰۰ تا ۲۰، ۰۰۰ در مقایسه با عمر ۷۵۰ ساعت (۱۱۰ ولت) و ۱۰۰۰ ساعت (۲۴۰ ولت) میباشد.
بعضی از انواع بالاست لامپ فلورسنت در محیط سرد به سختی لامپ را روشن می‌کنند به همین دلیل در مناطق سردسیر باید نوری که در فضای باز مورد استقاده قرار میگیرد برای این شرایط طراحی شده باشد تا به طور مناسب کار کند.
لامپ‌های فلورسنت در رنگ های متنوعی از لحاظ دمای رنگ (منظور از دمای رنگ اثر رنگ بر روح و روان است به عنوان مثال رنگ آبی سرد و رنگ قرمز گرم است.) ساخته می‌شود.در بعضی کشورها نوع سفید سرد (CW) رایج تر است در صورتی که در بعضی دیگر رنگهای سفید گرم تر غالب است.
در آمریکا لامپ فلورسنت اکثراً در رنگ سفید سرد مورد استفاده قرار میگیرد (CW)، که به همراه حباب‌های نصب شده در خانه که رنگی متمایل به صورتی دارند رنگ سفید گرم (WW) تولید می‌شود.در این بین رنگ «سفید بهینه شده» (CW) نیز استفاده می‌شود، که طبیعی تر به نظر می‌رسد.همچنین رنگ سفید آفتابی بسیار سرد (DW) نیز موجود است.لامپ‌های فلورسنت فشرده اکثراً به صورت سفید گرم به حساب می‌آیند، چون اکثراً مانند لامپ رشته ای نوری متمایل به زرد از خود ساطع می‌کنند.سردی و گرمی نور امری نسبی و اکثرا سلیقه‌ای است به همین دلیل دمای رنگ و فهرست تولید رنگ (CRI) به عنوان مبنای کامل رنگ برای لامپ‌های فلورسنت و گاهی اوقات برای انواع دیگر نورپردازی‌ها مورد استفاده قرار میگیرد.