انسان ها موجوداتی بسیار متفکر هستند و همین مسئله نه تنها باعث تمایز آنان از سایر مخلوقات شده بلکه باعث پیشرفت سریع وی در طول قرن ها است.
سیستم وجودی انسان به نوعی است که همیشه براساس باورهای شخصی خود عمل می نماید و این باورها از بدو تولد از محیط اطراف در ذهن بشر نقش می بندد و آینده او را ترسیم می نماید. باید اعتراف کرد که تمام آموزش های برنامه ریزی شده یا برنامه ریزی نشده که از آغاز تحت تاثیر آنها قرار می گیرد از خانواده و محیط اطراف آغاز شده و جامعه و رسانه ها و همه و همه را در بر می گیرد، برای ایجاد و سازماندهی باورهای ذهنی می باشد.
نظام آموزشی و پرورشی که نهاد فعال در امر ایجاد و تقویت بخشی از باورهای ذهنی نوجوانان فعال است در جنبه های اجرایی همیشه با مشکلاتی مواجه است که اعم آن تئوریک بودن بسیاری مسائل آموزشی بویژه در مقطع متوسطه است و هنوز همه آنها به مرحله تجربه نرسیده اند.
در مدارس شیوه آموزشی هنوز معلم مداری است و دانش آموزان در مدارس به فکر فرار از مسئله یادگیری تئوریک می باشند. معلم ها همیشه دنبال روش های نوین هستند تا باورهای منطقی و سازگار با فرهنگ کشورما ایجاد نمایند ولی مشکل بعدی اعمال سلایق در اجرای این نظام آموزشی تئوری می باشد و در بیشتر موارد نتیجه برعکس آنچه که قبلاپیش بینی شده به دست می آید.
نهاد مقدس آموزش و پرورش وقتی در ایجاد باورهای استاندارد موفق خواهد بود که مطالب آموزشی کاملابه دانش آموزان انتقال یافته و این بستگی به باورهای یاددهنده و یادگیرنده دارد، بنابراین باید بیشتر به توانمندی و قابلیت های جسمی و روانی آموزش پذیران و آموزش دهندگان بپردازیم و براساس این مرحله مهم تعادل بیشتر بین این دو ایجاد نماییم.
برای آموزشی بهتر و توسعه روند آموزشی در گروه های سنی مختلف و از جمله نوجوانان که در مراحل آغاز استفاده از توانایی هایی اجرایی خود می باشند شناخت کامل توانایی ها و قابلیتهای این گروه بسیار مهم به نظر می رسد.
یکی از طرح های مفید آموزش و پرورش ایجاد مدارس فنی و حرفه ای و یا کار و دانش است که دانش آموزان در این مدارس علاقه مندی خود را به یادگیری مهارتی خاص نشان می دهند و بدین ترتیب خودباوری آنها تقویت می شود و نتیجه آن بسیار خوب توصیف شده زیرا در این مراکز که وابسته به آموزش و پرورش می باشد یا مراکز نظیر اینها دانش آموز که از تئوری بودن درس ها رنج نمی برد توانایی ها و قابلیت های خود را به کار می برد و سیستم آموزش و پرورش با روش های تشویقی و تلقینی مثبت مجموعه باورهای نوجوان را تقویت و اعتماد به نفس و خودباوری فرد را در اجرای موارد آموزشی افزایش می دهند و این روشی کاملامستقیم است. بنابراین با تجهیز مراکز آموزش و پرورش به وسایل آزمایشگاهی برای درس های تئوری می توان کیفیت آموزش را بالابرد و خودباوری علمی دانش آموزان را تقویت نمود و همیشه خودباوری علمی برای همه دانش آموزان کارساز نیست گاهی این خودباوری در اجرای یک تئاتر مدرسه یا شرکت در گروه سرود و یا سایر فعالیت های فوق برنامه ایجاد و تقویت می شود و این مسئله باعث می گردد تا دانش آموزی که ممکن است هدف درس خواندن برایش تحمیل شده باشد تغییر مسیر داده با جدیت بیشتر به آموزش اهمیت دهد و آینده متفاوت که مناسب فرهنگ جامعه ایرانی است بیابد.
از همکاری اولیا دانش آموزان در انجمن های اولیا و مربیان نباید غافل شد.
روش های صحیح ایجاد خودباوری در دانش آموزان را می توان به اولیا آموزش داد و همین در جامعه گسترش می یابد. گفتن جملات مثبت و تشویق کننده و همچنین محبت آمیز در روحیات نوجوانان بسیار تاثیرگذار است.
و سرانجام اگر پای صحبت هرکدام از فرهیختگان جامعه بنشینیم حتما اعتراف خواهند کرد که در زندگی شان یک نفر و یا چندین نفر با همکاری هم و یا مدرسه ای در ایجاد باورهای ماندگار و مثبت نقش مهمی داشته که هرگز از یاد اشخاص نخواهد رفت و خود این افراد به عنوان نمایندگان گذشتگان این باورهای سرنوشت ساز را به نسل آینده انتقال می دهند. باور های شما شیوه برخوردتان را با مسائل تعیین می کند اگر باور داشته باشیم که شیوه های ما موثرند و براساس این باور عمل کنیم احتمال موفقیت در به کارگیری روش های درست بیشتر می شود.برای ایجاد و تقویت خودباوری در نسل نوجوان و جوان بایستی همه نهادهای دست اندرکار همکاری نمایند که شکل صحیح شخصیت مناسب شان یک فرد کامل و عاقل است حاصل شود.
برای اطمینان از روند شکل گیری خودباوری در درجه اول خانواده و سپس سایر افرادی که با نوجوان در ارتباط هستند با او بایستی صحبت نمایند تا گره کوری در نهاد آنها ایجاد نشود و یا اگر تحت تاثیر عوامل مخرب اجتماعی مانند تهاجم فرهنگی و سایر آسیب های اجتماعی مشکل پیش آمده در اثر گفتگو شناسایی و برطرف شود زیرا همین باورهای اولیه باعث نفوذ در شخصیت فرد شده و تصمیمات بعدی براساس این باورهای نادرست گرفته می شود. لذا هرکدام از نهادهای اجتماعی مانند خانواده و مدرسه و مراکز ورزشی و غیره ابتدا باید در مورد نوجوانان و کودکان مطالعه نمایند و با استفاده از شیوه های صحیح تربیتی، باورهای صحیح را آموزش دهند تا نوجوان در طی مراحل رشد خود به اعتماد به نفس کامل دست یابد و بدین ترتیب جامعه ای با انسان های منطقی با باورهای صحیح و عملکرد های استاندارد داشته باشیم
خلاقیت و ابتکار عمل برای رشد و ارتقای علمی کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است. جامعه ای که بتواند خلاقیت نسل جوان و به خصوص دانش آموزان را فراهم سازد به طور حتم از رشد و شکوفایی علمی بهره مند خواهد شد.
سازمان آموزش و پرورش به عنوان متولی این بخش می تواند بستر مناسبی برای رشد فکری دانش آموزان ایجاد کند اما به گفته معاون پژوهشی و برنامه ریزی سازمان آموزش و پرورش برای حمایت از دانش آموزان خلاق و مبتکر منابع مالی و حمایتی کافی وجود ندارد که این امر می تواند مانعی برای پرورش خلاقیت دانش آموزان محسوب شود. معلم خلاق می تواند با به کارگیری روش های نوین تدریس تأثیر به سزایی در پرورش خلاقیت دانش آموزان داشته باشد.
برخی از معلمان حتی انگیزه ای برای درس دادن به دانش آموزان ندارند با این حال چگونه می توان توقع داشت زمینه لازم برای رشد خلاقیت را در دانش آموزان فراهم کنند. بعضی از دانش آموزان طرح ها و ایده های جدیدی دارند که متأسفانه آموزش و پرورش برای به ثمر رساندن آن ها حمایتی از دانش آموزان خلاق و مبتکر نمی کند و از کمترین امکانات برای این منظور برخورداریم.
مکان مناسبی برای گردهمایی دانش آموزان خلاق و تبادل نظرات و افکار وجود ندارد. در صورت تأمین تجهیزات و تشویق این دانش آموزان، تعداد زیادی از آن ها در مراکز تحقیقاتی جذب خواهند شد.
معلمان با رفتار خلاقانه، می توانند محیطی را برای ارتقای خلاقیت در دانش آموزان به وجود آورند.نوروزپور با اشاره به این که معلم در ابتدای امر آموزش در نظر دانش آموز، الگوی قابل اعتمادی است می افزاید: اگر معلم با اتخاذ روش های نوین و کاربردی آموزش در راستای بروز خلاقیت دانش آموزان گام بردارد ولی الگوی عملی مناسبی در این خصوص نتواند ارائه کند تأثیری در رشد و شکوفایی دانش آموزان نخواهد داشت.
ارائه برنامه های آموزشی به معلمان و بسترسازی مناسب برای پرورش خلاقیت در بالفعل کردن خلاقیت دانش آموزان و معلمان بسیار مؤثر خواهد بود. شوخ طبعی از شاخص های مهم خلاقیت به شمار می رود و وجود حس شوخی و شوخ طبعی در فضای خانواده بسیار مهم است.نوری می افزاید: حس شوخ طبعی به طور مستقیم به رشد خلاقیت دانش آموزان کمک می کند و در خانواده هایی که فضای زندگی آنان خشک و رسمی است بسیاری از خلاقیت ها در آنان بروز نمی کند.وی ادامه می دهد: ناآگاهی برخی از والدین از فرآیند رشد خلاقیت در کودکان و مطالعه نکردن آن ها در این زمینه سبب می شود هیچ گاه نتوانند برای پرورش و شکوفایی خلاقیت فرزند خود برنامه ریزی کند.
بیهوده شمردن تخیلات دانش آموزان، نشناختن علایق درونی فرزندان، تحمیل علاقه از موانع خلاقیت دانش آموزان در خانواده است.
یک کارشناس علوم اجتماعی در این باره می گوید: تقویت حس اعتماد به نفس و خودباوری در دانش آموزان، ترغیب آن ها به حدس زدن مسائل درسی، اهمیت جدی به امر آموزش ابتکار عمل و خلاقیت، ترتیب دادن سخنرانی برای شخصیت های خلاق دانش آموز از روش های کاربردی پرورش خلاقیت است.
به عقیده شایان یزدان پناه ایجاد حس خودباوری و اعتماد به نفس از شاخصه های اساسی تفکر خلاق، به شمار می رود.
اگر خواهان داشتن دانش آموزانی خلاق و مبتکر باشیم باید اصول ابتکار و خلاقیت را به صورت منسجم و هدف دار به دانش آموزان ارائه کنیم تا خلاقیت در آنان بروز و ظهور پیدا کند.وی یادآور می شود: با ترتیب دادن برنامه های سخنرانی برای دانش آموزان خلاق می توان، اندیشه های مبتکرانه آن ها را در اختیار سایر دانش آموزان قرار داد. سایر دانش آموزان نیز با الگوبرداری از چنین شخصیت هایی تلاش خواهند کرد که خود نیز خلاق و مبتکر شوند تا بتوانند الگویی برای سایر هم کلاس های خود باشند.وی می افزاید: اندیشه های خلاق زمانی بروز خواهند کرد که شرایط برای بروز آن فراهم شود و بهره گیری از روش حدس زدن در شرایط مختلف نیز عاملی برای شکوفایی استعداد و تجلی خلاقیت است.این کارشناس علوم اجتماعی بیان می کند: هر دانش آموزی در برابر مسائل و رویدادها واکنش منحصر به فردی خواهد داشت که بیان آن واکنش ها می تواند زمینه ای برای تجلی خلاقیت در سایر دانش آموزان ایجاد کند.وی ایجاد فضا و بستر طبیعی و آرام برای بیان واکنش ها و احساسات دانش آموزان و دور کردن فضاهای خشن و پر التهاب را اقدامی مؤثر در پرورش خلاقیت دانش آموزان ذکر می کند