یکی از مهمترین مباحث تعلیم و تربیت و در عین حال یکی از مشکلترین مفاهیم برای تعریف کردن «یادگیری» می باشد. یادگیری اساس رفتار افراد را تشکیل می دهد. از طریق یادگیری فرد با محیط خود آشنا می شود، روی محیط تأثیر می گذارد و گاهی باعث ایجاد تغییرات مثبت و سازنده در محیط می شود. بنابراین قسمت عمده ی رفتار آدمی آموختنی است. فرد انسان سخن گفتن، محبت کردن، ارتباط برقرار کردن با دیگران و حتی اندیشیدن را یاد می گیرد. شناختن خود و جهان خارج نیز از طریق یادگیری امکان دارد. رشد قوه تفکر با طرز حل مسئله امری است که به تدریج و در سایه ی یادگیری در افراد به وجود می آید: توجه به اصول یادگیری و بررسی علل عدم توانایی دانش آموز در یادگیری ، ارائه بهترین راهکار جهت جبران ناتوانایی ها شرط اساسی موفقیت در فعالیتهای آموزشی می باشد.
جهت گیری معلمان و مدیران درباره ی یادگیری در طرز کار و تصمیم گیری آنها تأثیر فراوان دارد ، معلمانی که اصول و مبانی یادگیری را درست تشخیص نمی دهند بهتر می توانند در تعلیم و تربیت افراد اقدام کنند و از تعداد دانش آموزان در معرض شکست بکاهند.
در راستای رسیدن به اهداف یادگیری معلم از عوامل مهم و مؤثر می باشد. عنصر معلم درهر نظام آموزشی را بایستی آینه ی تمام نمای درجه توفیق آن نظام در تحقق اهدافی دانست که فلسفه وجودی آن را تشکیل می دهد. کلیه عوامل درونی سازمان مدرسه لازم و ضروری می باشد ولی معلم اهمیت خاص خود را دارد. اگر قصد تغییر در رفتار دانش آموزان را داشته باشیم باید به سراغ معلمان برویم بدون تحول معلم هیچ تحولی در آموزش صورت نمی گیرد.
شخصیت معلم:
معلم ضمن نقش آموزشی ، نقش راهنمایی و هدایت دانش آموزان و دانشجویان در زمینه های مختلف را نیز عهده دار است. « معلم نباید فراموش کند که او کارگزاری است روحانی و ملزم به زندگی با نقش خود، علاقه مند به تمام اشیاء پیرامونی خود که الهام بخش راهنمایی هستند» ( عسکریان)
معلمان یکی از رکن های اصلی نظام آموزشی هستند که بدون خواست آنها هیچ تحول آموزشی به موفقیت واقعی نخواهد رسید. لازم است که برای تقویت ، حمایت جذب و نگهداری و اعتلای علمی و حرفه ای این ستون های اصلی آموزش و پرورش برنامه هایی تازه و بدیع انجام گیرد.
آنچه که معلمان را کارآمد می نماید تسلط بر موضوع مورد تدریس ( تخصص) و دارا بودن ویژگیهای شخصی والا می باشد. شخصیت معلم در واقع محصول و نتیجه ی مجموعه ی ترکیبی عوامل ، روانی ، فکری ، اجتماعی ، عاطفی، تجربی، فرهنگی، و بدنی است که به شکل خاصی در هر معلم ترکیب می شوند و او را از سایر معلمان متمایز می کند. ( شعاری نژاد)
محیط کلاس از دیواری چند متشکل نیست . بلکه ساحت مقدس است که در دیوارش محدوده ای است از راهنماییهای روحانی ، اخلاقی و اجتماعی . خصوصیات کلاس قدرتی را ساطع می کند که نقش و ظیفه ی معلم در درون آن نمی تواند ناشناخته باشد.
حرفه معلمی در هر رده ای صرفاً یک پیشه نیست بلکه یک خدمت معنوی است بارشد یک فرهنگ « انسانی » قرین گشته و در مسیر بیداری آگاهی انسانها گام برمی دارد.
نباید نادیده گرفت که راز موفقیت معلمان بیشتر به آمادگیهای شغلی قبل از ورود در جامعه ی معلمان نیز بستگی دارد. ( عسگریان)
قبل از هر چیز معلم مؤثر کسی است که به معلمی علاقمند باشد. همواره بر خود تسلط داشته باشد، با آرامش بر کلاس حاکمیت داشته باشد. امر تدریس « یک صبر طولانی است» . منقبض بودن از ویژگیهای شخصیتی مهم معلم است . معلم در هر راهی که باشد بر وی لازم است یک فرد اجتماعی و نمونه باشد. معلم باید این اضطراب را داشته باشد که آیا فراگیران من موفق به یادگیری مطالب شده اند؟
آنچه امروزه در آموزش و پرورش چاره ساز می باشد، مشارکت دانش آموزان است. برای استفاده از مشارکت در تدریس ایجاد ارتباط مناسب لازم است. ایجاد ارتباطات به خصوص روابط در خورد تجارب آموزشی در رشته های مشابه مواد درسی درباره ی تدریس معلم کمک می کند، (عسگریان).
« آنچه که قبل از تدریس باید در نظر گرفته شود، تفاوتهای فردی است باید آماده باشد با هر یک از دانش آموزان خود برخوردی متناسب با سبک و شیوه یادگیری او داشته باشد» (سیف)
معلم باید چهار توزیع را رعایت کند. انرژی ، نگاه، صدا، توجه. آنچه که معلم از شخصیت خود در ذهن دانش آموزان ترسیم می کند باید یک رهبر و راهنمای مطلع ، آرام ، متین ، مهربان، و صدیق و قابل اعتماد باشد که تصویری به جز آن پذیرفتنی نیست.
ویژگی علمی معلم
معلم آگاه که به تدریس خود فکر می کند. همیشه باید در فکر باروری کلاس درس خود باشد. از این راه است که او می تواند موقعیت کار خود را استحکام بخشد.
اطلاعاتی را که لازم است معلمان داشته باشند عبارت است از اطلاعات در رابطه با شغل خود، فراگیران، رشته درسی خود که بدون مجهز بودن به این اطلاعات موفقیت حاصل نمی گردد.
معلمی ، از نظر علمی قوی است که به محتوا و روشهای ارائه محتوا و چگونگی برقراری ارتباط آگاه و بر آنها مسلط باشد . کارگرانی یک جریان تدریس از مهارتهای هنرمندانه ی معلم است. «سعی نکنید با زیاد یاد دادن به دانش آ«وزان غرور و تکبر خود را ارضاء نمایید. فقط به کنجکاوی آنها را بیدار کنید، چشم شنوندگان خود را باز کنید، ولی از سنگین کردن مغز آنها بپرهیزید . کافی است جرقه ای در آنها به وجود آید. هر جا خوراکی برای آتش وجود داشته باشد شعله ی آن به خودی خود فروزان می شود. ( جرج بولیا)
شناخت قوّت ها و ضعف های دانش اموزان به کاربردنی شیوه های مؤثر تنبیه و پاداش از ظرافتهای معلمی است. برای آموزش یک مطلب تنها دانستن آن مطلب کافی نیست، بلکه آموختن یا روشن ساختن راه اندیشیدن در مورد مطلب مواد تدریس نیز باید دانسته شود.
به طور کلی در تدریس هر ماده ی درسی بر معلم لازم است که هدفها را از سه زاویه اصلی دنبال کند.
1-
2-
3-
تعقیب سه گانه فوق در تمام مواد درسی باید عملی شود، ولی در هر یک از این هدفها نسبت به هر موضوعی ، دارای اهمیت خاصی بوده که با توجه به نظر معلم و متعلم میزان اهمیت آن متفاوت می گردد.
طراحی برای سهولت تدریس تعیین هدف کلی ، هدفهای رفتاری « یعنی انتظاری که معلم در آخر یادگیری از دانش آموزان دارد. سنجش همه ی جوانب ، چون فعالیت درون و برون کلاسی مستلزم سنجش مداوم است ، داده های معلم به دانش آموز و دریافتهای آموزشی آنها باید مورد ارزشیابی قرار گیرند.
یقیناً افرادی با شخصیت و توانایی مناسب شغل معلمی می توانند مهمترین تأثیر را در یادگیری دانش آموزان داشته باشند.