استفاده از سیستم های ساختمانی و مصالح جدید به منظور سبک سازی ساختمان ها
بهره گیری از روشهای علمی، فناوریهای نوین و مصالح جدید یکی از ضرورتهای اساسی جهت ارتقاء کیفی صنعت ساختمان و مسکن در کشور بشمار می رود. باتوجه به نیاز گسترده و روزافزون جامعه به ساختمان و مسکن، استفاده از مصالح جدید جهت افزایش سرعت ساخت،
سبک سازی و مقاوم نمودن ساختمانها در برابر زلزله امری ضروری بشمار می رود و در این راستا ارتقاء سطح علمی و تخصصی در جامعه مهندسی کشور و آشنایی با سیستمها و مصالح جدید ساختمانی امری اجتناب ناپذیر میباشد. از سوی دیگر حل مشکلاتی نظیر زمان طولانی اجرا و یا هزینه زیاد اجرای ساختمانها در بخش مسکن نیازمند ارائه راهکارهای گسترش استفاده از روشهای نوین و مصالح ساختمانی جدید جهت کاهش وزن، کاهش زمان ساخت و نهایتا“ کاهش هزینه اجرا میباشد. این امر به نوبه خود موجب بهینه سازی ساخت، افزایش تولید مسکن درکشور و رسیدن به شرایط مطلوب تر در اجرا خواهد بود و سبب تشویق برای سرمایه گذاری خصوصا“ توسط بخش خصوصی در تولید انبوه مسکن با چنین شرایطی خواهد شد و دولت را در رسیدن به اهداف خود در بخش مسکن یاری خواهد نمود.
این مقاله که با هدف ارائه راهکارهای گسترش استفاده از سیستمهای ساختمانی و مصالح جدید به منظور سبک سازی ساختمانها ارائه میگردد، میتواند زمینه های استفاده گسترده از چنین سیستمهایی را در بخشهای مختلف صنعت ساختمان و مسکن فراهم سازد و نتایج آن در کاربردهای اجرایی مورد استفاده گسترده متخصصین، مهندسین، مشاورین و سایر دست اندرکاران در امر مسکن قرار گیرد.
ازسوی دیگر مطابق قانون برنامه سوم توسعه، وزارت مسکن وشهرسازی مکلف است با همکاری دستگاههای ذیربط جهت تنظیم ضوابط، مقررات و استانداردهای طراحی و ساخت مسکن اقدام نموده و در زمینه پیش بینی تمهیدات لازم به منظور افزایش عمر ساختمانها، سبک سازی و
مقاوم نمودن آنها در برابر زلزله و سایر عوامل تخریبی و نیز اشاعه روشها و جزئیات اجرایی ساختمان منطبق با ضوابط و آئین نامه های ساختمانی برای تسهیل و بهبود عملیات اجرایی و کنترل ساختمان اقدامات لازم را بعمل آورند. این مقاله ضمن ارائه روشهای نوین ساخت در جهان و نیز مصالح جدیدی که شرایط لازم برای کاهش وزن ساختمانها و نیز مقاوم ساختن آنها در برابر انواع نیروها را فراهم میسازد، نسبت به ارائه توصیه ها و راهکارهای مناسب به منظور تحقق اهداف فوق الذکر اقدام نموده، زمینه های توسعه و ارتقای فناوری ساخت مسکن در کشور را فراهم خواهد نمود.
محیط زیست و مسکن
هر فردی این حق را دارد که در یک مسکن مناسب و بهداشتی سکونت داشته باشد که محیط اطراف آن نیز، بدون سر و صدا دارای حرارت و نور کافی و واجد وسائل خدماتی، رفاهی و ایمنی باشد. دستیابی به اهداف فوق که همان زندگی در یک محل مناسب می باشد، بدون امکانات لازم عملا“ غیرممکن است.
استانداردها و معیارهائی باید تامین و رعایت شود تا یک مسکن بهداشتی بتواند نیازهای زیر را برای ساکنین برآورده نماید.
الف – تامین نیازهای جسمی
ب – تامین نیازهای روحی و روانی
ج – پیشگیری از بروز بیماریهای واگیردار
د – پیشگیری از حوادث و سوانح
در واقع جهت حفظ محیط زیست در ساخت مسکن باید به دو نکته اساسی توجه داشت.
1-انتخاب صحیح محل زمین
- زمین انتخاب شده پست و مرطوب نباشد.
- بادرنظرگرفتن جهت بادهای موسمی و دائمی محل به نحوی انتخاب گردد که درصورت وجود مراکز صنعتی، دود و بخار و بوهای مختلف ایجاد شده توسط باد بطرف منطقه مسکونی رانده نشود.
- حتی المقدور محل ساختمان از مراکز تجاری و ازدحام مردم، رفت و آمد وسائط نقلیه، ایستگاههای راه آهن، فرودگاهها، تعمیرگاهها و سایر مراکز تولید صدا دور باشد.
2- تسهیلات و تجهیزات موجود در ساختمان
- لوله کشی آب و فاضلاب داخل ساختمان مطابق استاندارد باشد.
- تامین نور به اندازه کافی.
- جلوگیری از حوادث و سوانح در منزل (گاز- برق و...)
- راههای خروجی در مواقع حریق که درصورت عدم اجرای دو مورد فوق بیماریهای مرتبط با مسکن در افراد ایجاد می شود که به بعضی موارد آن اشاره می شود. (بیماریهای تنفسی و ریوی، روانی ...)
نکته آخر اینکه سبک و شیوه خانه سازی میتواند سبب افزایش یا کاهش جمعیت موشها، ککها، کنه ها، مایت ها شده و میزان شیوع بیماریهای مرتبط با حیوانات را تحت تاثیر قرار دهد ولذا ضرورت دارد نقشه های ساختمان مسکن قبل از اجرا ازنظر رعایت نکات بهداشتی کنترل شود.
رهنمودهای بهسازی طرح های معماری مسکن انبوه در ایران
پس از اعلام رسمی سیاست پاک (پس انداز، انبوه سازی و کوچک سازی) در ابتدای دهه هفتاد هجری شمسی تاکنون موضوع «انبوه سازی مسکن» سرلوحه اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران در حوزه برنامه ریزی توسعه مسکن در کشور قرار گرفته است. اقداماتی که بویژه توسط وزارت مسکن وشهرسازی تحت عناوین طرحهای مسکن حمایتی، اجتماعی، مشارکتی و استیجاری در طی این دوره زمانی انجام شده نیز جهت بسترسازی و گسترش انبوه سازی مسکن بوده است. اهمیت این موضوع تا بدان حد است که در ماده 138 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور (1383-1379) راهکارهایی جهت افزایش سهم تولید انبوه مسکن نسبت به میزان کل ساخت و سازها نیز پیشنهاد و ابلاغ شده است. اما از آنجائیکه متاثر از چنین سیاستهایی، انتظار میرود که به تدریج منابع مادی (سرمایه، مصالح ...) و معنوی (نیروی انسانی، کیفیت زندگی ساکنین ...) زیادی در جهت دستیابی به اهداف اصلی سیاست انبوه سازی مسکن به شکل روزافزونی در این مسیر صرف شود، لذا در این برهه زمانی لازم است تا ضمن ارزیابی کیفی پروژه های اجرا شده انبوه سازی مسکن تاکنون، در جهت هرچه بیشتر ضابطه مند کردن اینگونه فعالیتها در آینده و ارتقاء بیشتر کیفیت زندگی در مجموعه های مسکونی که براساس همین سیاست در آینده احداث خواهند شد، اقدامات عاجلی بعمل آید. لازم به ذکر است که یکی از مراحل اساسی در فرآیند تولید و احداث مجموعه های مسکونی انبوه سازی شده همانا مرحله طراحی معماری اینگونه پروژه هاست. در واقع حتی قبل از آن، یعنی در مرحله برنامه ریزی طراحی، تصمیمات مهم و سرنوشت سازی در باره چگونگی شکل گیری ابعاد کیفی هر پروژه انبوه سازی مسکن اتخاذ میگردد. در همین راستا، به دلیل تاثیرگذاری و اهمیت بیش از حد روشهای مورد استفاده در فرآیند طراحی معماری
مجموعه های مسکونی، لزوم ارائه و پیشنهاد رهنمودهای مشخص جهت بکارگیری توسط طراحان معمار به خوبی احساس می شد. برهمین اساس پروژه ای تحقیقاتی با عنوان «رهنمودهای بهسازی طرحهای معماری مسکن انبوه در ایران» در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن پیشنهاد گردید که در حال حاضر مراحل پایانی خود را می گذراند. باتوجه به عنوان پروژه تحقیقاتی مزبور، مراحل انجام آن بدین قرار پیش بینی گردید :
1- روشن سازی و تبیین مفهوم فرآیند «انبوه سازی مسکن».
2- جمع آوری ضوابط و رهنمودهای موجود (در داخل و خارج از کشور).
3- ارزیابی و بررسی چگونگی رضایتمندی ساکنین مجموعه های مسکونی
انبوه سازی شده.
4- ارائه رهنمودهای پیشنهادی جهت بهسازی روند طراحی معماری مساکن انبوه در ایران. در مرحله مطالعه میدانی این پروژه تعداد دوازده مجموعه مسکونی در پنج شهر تهران، مشهد، تبریز، اهواز و زاهدان مورد مطالعه قرار گرفت و ازطریق توزیع پرسشنامه، چگونگی رضایت مندی ساکنین این مجموعه ها بررسی شد. در مجموع، نتایج مطالعات مرحله میدانی حاکی از رضایتمندی نسبی ساکنین این گروه از مجموعه ها میباشد. اما در عین حال براساس دیگر اطلاعات جمع آوری شده در این پروژه لزوم ارائه رهنمودهایی به منظورارتقاء کیفیت زندگی در چنین مجموعه هایی نیز کاملا“ مشاهده میگردد.
فناوری سوپر فریم R.C در ساختمانهای بلند مسکونی
ساختمان مسکونی ازنظر اسکلت نه تنها باید مقاوم در برابر نیروهای زلزله ساخته شود، بلکه باید دارای دوام لازم در مدت زمان پیش بینی شده برای بهره برداری از سازه نیز باشد. اگرچه ازنظر عملکرد اقتصادی میتوان بخشهایی از ساختمان را از مصالح سبک بنا نمود، اما اسکلتی که بتواند عملکرد درست داشته باشد، معمولا“ وزن قابل ملاحظه ای از ساختمان را به خود اختصاص میدهد. با افزایش ارتفاع و به تبع آن نیروهای حاصل از زلزله موجب میگردد تا مقاطع باربر ساختمان بسیار بزرگ شده و تکانهای ناشی از نیروی زلزله نیز در طبقات فوقانی شدید شوند (تغییر مکانهای بیشتر از حد مجاز ). برای اجتناب از این مقوله ها روشی تحت عنوان سوپر فریم R.C برای اسکلت ساختمان در کشور ژاپن ابداع شده و بعنوان جدیدترین فناوری بمورد اجرا گذاشته شده است. باتوجه به امکان انطباق و اجرای این روش با پتانسیل های موجود در داخل کشور، روش سوپرفریم بعنوان یک روش اقتصادی و فنی جهت اجرای ساختمانهای مسکونی بلند توصیه میشود.