بیماری انگلی و مشترک بین انسان و دام که توسط نوزاد یک انگل روده سگ در انسان و دام ایجاد می شود. کرم بالغ در روده سگ و نوزاد در بدن انسان و حیوانات اهلی (نشخوارکنندگان) زندگی می کند. عامل ایجاد بیماری مرحله نوزادی انگل اکینوکوکوس گرانولوزوس است.
راههای انتقال بیماری :
بلع تخم انگل از طریق تماس با سگ و نیز سبزیجات آلوده
علائم بیماری :
پس از بلع تخم هر اندامی از بدن می تواند محل بوجود آمدن کیست باشد و بسته به اینکه در چه اندامی کیست ایجاد شده اختلال در عملکرد عضو را داریم. کیست های ریوی و کبدی شایع تر هستند. تنگی نفس ، سرفه های خشک ، عفونتهای ثانویه بدنبال پاره شدن کیست در اعضای داخلی ، شوک آنافیلاکسی.
کنترل و پیشگیری :
1 - رعایت بهداشت فردی و محیط
2 - ضد عفونی نمودن سبزیجات
3 - معدوم ساختن اندام های آلوده به کیست هنگام ذبح دام
4 - خوراندن داروهای ضد انگلی به سگهای شناسنامه دار و گله
5 - عدم تماس با سگ سانان
6 - محصور نمودن مزارع کشت سبزیجات
کیست هیداتیک، بیماری انگلی است که به وسیله مرحله نوزاد کرم « اکی نوکوکوس گرانولوزوس» ایجاد می شود تنیا اکی نوکوک، کوچکترین کرم پهن نواری است که شناخته شده و اندازه آن(۹-۵/۲ میلی متر)است.این کرم در روده کوچک سگ و سگ سانان (گرگ، روباه و بندرت گربه) زندگی می کند.و معمولاً دارای ۳ بند یا حلقه می باشد. کرم بالغ از دو قسمت سرو بدن تشکیل شده است .قسمت سر دارای دو ردیف قلاب و چهار باد کش است و بدن از ۳ تا ۴ بند تشکیل شده که بندهای آخر دارای تعداد زیادی تخم است.کرم بالغ در بدن انسان، گوسفند و گاو تشکیل نمی شود و تنها فرم بالغ کرم، در دستگاه گوارش سگ یاسگ سانان تشکیل می شود.
کیست هیداتیک، بیماری انگلی است که به وسیله مرحله نوزاد کرم « اکی نوکوکوس گرانولوزوس» ایجاد می شود تنیا اکی نوکوک، کوچکترین کرم پهن نواری است که شناخته شده و اندازه آن(۹-۵/۲ میلی متر)است.این کرم در روده کوچک سگ و سگ سانان (گرگ، روباه و بندرت گربه) زندگی می کند.و معمولاً دارای ۳ بند یا حلقه می باشد. کرم بالغ از دو قسمت سرو بدن تشکیل شده است .قسمت سر دارای دو ردیف قلاب و چهار باد کش است و بدن از ۳ تا ۴ بند تشکیل شده که بندهای آخر دارای تعداد زیادی تخم است.کرم بالغ در بدن انسان، گوسفند و گاو تشکیل نمی شود و تنها فرم بالغ کرم، در دستگاه گوارش سگ یاسگ سانان تشکیل می شود.
● سیر تکاملی و مرحله بیماریزایی
دربند آخر کرم بالغ تعداد زیادی تخم وجود دارد که به همراه مدفوع سگ دفع می شود.تخم انگل بسیار کوچک وغیر قابل رویت است.تخمها در خاک مرطوب و سایه به مدت چند ماه به حیات خود ادامه می دهند . میزبانان واسط( گاو، گوسفند، انسان و
) با خوردن تخمها آلوده می شوند.تخم ها دارای چند لایه و لایه هااز جنس کراتین و نسبت به تغییرات محیط بسیار مقاوم و می توانند در ۲ درجه سانتی گراد به مدت ۲ سال و در طبیعت بر حسب درجه حرارت و شرایط جوی بین ۳تا۸ماه زنده بمانند.هر ۷ تا ۱۴ روز یکبار تخمها توسط سگ تولید و دفع می شود. تخمها بعد از خورده شدن توسط انسان یا دام در روده باز شده و جنین کوچکی از آن خارج شده که شش قلاب دارد.جنین قلابدار در مخاط روده نفوذ کرده و از طریق عروق خونی می تواند به کلیه نقاط بدن برود. جنین پس از توقف در اعضاء مختلف بدن (کبد، کلیه، ریه،مغز، استخوان ، طحال و غیره ) شروع به رشد می کند و به شکل کیسه ای در می آید که به آن کیست هیداتیک گویند . هر کیست پر از مایع شفاف است که حاوی جنین یا لاروهای متعدد می باشد. کیستها به مرور رشد کرده و قطر آن به ۵ تا ۲۰ سانتی متر افزایش و گاهی حجم درون کیست به ۲ لیتر نیز می رسددر صورتی که کبد یا ریه یا عضو مبتلا به کیست هیداتیک درگاو و یا گوسفند به نحوی مورد تغذیه حیوانات دیگر مانند سگ قرار گیرد، کیستها در داخل روده کوچک باز شده و جوانه های داخل کیست به جداره روده کوچک می چسبند و بالغ می شوند و سر انجام کرم بالغ با تولید تخم چرخه را در طبیعت ادامه می دهد.
● چرخه انتقال بیماری
۱) ذبح غیر بهداشتی دام ، بیرون انداختن امعاء و احشاء آلوده به کیست و قرار گرفتن این اندامها در دسترس سگ و سگ سانان
۲) خوردن کیستهای حاوی جنینتوسط سگ و تبدیل آنها به کرمهای پهن نواری شکل در روده سگ
۳) رشد کرمها (تنیا اکینوکوک) در روده سگ و دفع تخمها متعدد توسط مدفوع سگ در محیط.
۴) خوردن علوفه و آب آلوده به تخمهای دفع شده سگ توسط دامها(گوسفند، گاو، شتر
)
۵) تبدیل تخمها به جنین ها ی مختلف و تبدیل جنینها به کیست هیداتیک در اندامهای مختلف دام
مجدداً با ذبح غیر بهداشتی دام و بیرون انداختن امعاء و احشاء آلوده به کیست و قرار گرفتن این اندامها در دسترس چرخه انتقال بیماری تکرار می گردد.
● سیر تکامل عامل بیماری کیست هیداتیک
۱) میزبان نهایی : میزبانی است که انگل دوران بلوغ یا مرحله تکثیر جنسی خود را در بدن آن موجود می گذراند.
۲) میزبان واسط : میزبانی است که انگل دوران قبل از بلوغ جنسی خود را در بدن آن موجود می گذراند۰
● راههای انتقال بیماری به انسان
۱) تماس نزدیک و مستقیم با سگ های آلوده .
۲) تماس مستقیم با مدفوع سگ های آلوده .
۳) مصرف آب،غذاوسبزیجات آلوده شده به مدفوع سگ
دوره کمون بیماری: دوره کمون ممکن است بین ۵تا۲۰ سال طول می کشدو بر حسب محل، نوع و شدت ضایعات علائم بالینی فرق می کند.
● علائم بیماری در انسان
بیماری درسگ هیچ علامت مشخصه ای معمولاً ندارد .علائم کیست در انسان بستگی به اندازه و محل جایگزینی آن دارد ( حدود ۹۰% کیستهادر ریه و کبد تشکیل می شود.) اگر بافت اطراف کیست نرم با شد کیست می تواند بزرگ و حتی به اندازه یک توپ فوتبال نیز برسد.
کیست تشکیل شده در استخوان معمولاً کوچک ومایع داخلی آن کم می باشد و عمدتاً حفره میانی استخوان را مورد تهاجم قرار داده و باعث فرسودگی و شکستگی استخوان می گردد.
در کیست های کبدی علائمی مثل بزرگی کبد ، قولنج کبدی و زردی دیده می شود.
در کیست های ریه علائم مختلفی از جمله سرفه ، تنگی نفس ، دردهای قفسه سینه و خلط خونی دیده می شود.
کیست در مغز موجب اختلالات عصبی تاری دید ، لرزش و صرع می گردد.
کیست در کلیه با سوزش ادرار و وجود خون در ادرار خودنمایی می کند.