مقدمه :
ترافیک پدیده ای است ناشی از جا به جایی انسان. حیوان. کالا و وسائل نقلیه از نقطه ای به نقطه دیگر. 3اصل ترافیک موسوم به مثلث اصول 3گانه ترافیک .مشتمل بر مهندسی. اموزش و اجرای قوانین ترافیکی است.
مهندسی ترافیک شاخه ای از مهندسی است که با برنامه ریزی .طراحی مهندسی.مدیریت و کنترل ترافیک در ارتباط بوده و روابط بین وسائل نقلیه و شبکه ارتباطی را در جهت رسیدن به تردد های راحت و کارامد .توام با ایمنی کافی.برای افراد و کالا مورد مطالعه قرار میدهد.
در این راستا هدف اساسی مدیریت ترافیک به کار بردن زوشها و اقداماتی برای استفاده بهینه و حداکثر از امکانات وتاسیسات موجود .بهبود وضع راهها و افزایش ایمنی بدون اسیب رساندن به محیط زیست است.همانگونه که با افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی.نیاز به توسعه هماهنگ شهرها منطبق بر اصول و ضوابط شهرسازی و احداث شهرک های جدید وجود دارد همزمان با این توسعه و احداث باید مسائل حمل و نقل و مهندسی راه و ترابری و ترافیک نیز به صورت همزمان و هماهنگ مورد مطالعه و طراحی و اجرا قرار بگیرد.
در شهرهای خودرو .رشد جمعیت به دلیل تنگی و پیچ در پیچ بودن معابر .باعث ایجاد مسائلی از قبیل عقب نشینی ساختمان ها .تعریض معبرها و لزوم افزایش فضای سبز می شود که این اقدامات نارضایتی شهروندان .اختلال در همسایگی و به هم ریختن زندگی انها را در بر دارد.از این رو باید در طراحی ساخت شهرهای جدید پیش بینی لازم برای جلوگیری از ایجاد این مشکلات انجام گیرد. ضمنا امکانات زیربنایی در زمینه حمل و نقل باید به گونه ای طراحی شود که با گسترش بافت شهر و رشد جمعیت انعطاف پذیر و قابل گسترش باشد.
توسعه روز افزون شهرها جا به جایی انسان و کالا را به صورت مسئله ای دراورده است که پیچیدگی ان دائما در حال افزایش است.رشد شهری تقاضای سفر زیادی را روی تسهیلات ناکافی موجود حمل ونقل باعث شده است و شهرها برای خدمات حمل و نقل تا حدود زیادی به سیستم خیابان های خود متکی هستند . برای جوابگویی به تقاضای فزاینده ترافیک اتومبیل ها . ترافیک تجاری . حمل و نقل عمومی . دسترسی به زمین های اطراف و همچنین پارکینگ . این سیستم ها همیشه در حال تحمل بار اضافی هستند.
گسترش شهر نشینی مسائل ملامت اور تراکم ترافیک را کاهش می دهد اگر قرار باشد نواحی شهری رشد نموده و کارایی داشته باشد برنامه ریزی و ساخت امکانات کافی برای حمل و نقل عمومی و خصوصی اجتناب نا پذیر است. این امکانات بعلاوه منابع موجود . باید طوری عمل کند که حرکت روان و خوبی را برای کل ترافیک فراهم نماید . اما اگر قرار باشد یک سطح قابل قبول از سازگاری نیز بوجود اید تسهیلات اضافه شده به سیستم به شکلی باید برنامه ریزی گردد که کاربری مناسب زمین را باعث شود. برای استفاده راحت باشد. و سهم مثبتی در تامین زیبایی و موارد دیگر محیط زیست . هم از نظر رانندگان و هم از نظر تماشا گران داشته باشد.
جامعه تعهد بیشتری رادر مقابل این اهداف به وجود می اورد و در برنامه ریزی و عملکرد راهها . فرودگاهها. سیستم های حمل و نقل عمومی و پایانه های حمل کالا . رقابت در تخصص و دقت بیشتری را طلب می کند. مقامات دولتی نیز با تشکیل و حمایت از کمیته های مخصوص. گروههای برنامه ریزو سازمان های تحقیقاتی در زمینه های حمل و نقل و کاربری زمین نقش خود را ایفا می کنند.
رشد شهرهای بزرگ تا حد زیادی فعالیت اقتصادی و اجتماعی موجود در فراسوی مرز های شهررا تحت تاثیر قرار می دهد بنابراین در برنامه ریزی و تامین تسهیلات حمل و نقل نه فقط شهر مرکزی بلکه نواحی اطراف ان که مستقیما تحت تاثیر هستند نیز باید در نظر گرفته شود. این منطقه به طور کامل به عنوان ناحیه استاندارد اماری شهری شناخته می شود.
ناحیه استاندارد اماری باید با معیارهای معینی تعریف شود . یک ناحیه بزرگ شهری حداقل از یک شهر با جمعیت زیاد و بخش های اطراف ان با توجه به میزان وابستگی اقتصادی و خصوصیات جمعیتی تشکیل می شود.
تسهیلات حمل ونقل نیازاساسی یک جامعه برای رشد و توسعه است . با توجه به سرمایه عظیم لازم برای انواع پروژه های شهری . نتایج عدم وجود برنامه ریزی مناسب از همیشه حادتر شده است . راه حل های موفق برای مسائل پیچیده جا به جایی در مناطق شهری مستلزم فعالیت ها و تفکرات تعداد زیادی افراد متخصص و به طور بخصوص اخص مهندسین ترافیک می باشد.
تعریف مهندسی ترافیک:
مهندسی ترافیک بخشی از مهندسی راه و ترابری است که درباره برنامه ریزی . طرح هندسی و عملیات ترافیکی راهها . خیابان ها و بزرگراهها و شبکه انها . پایانه ها و کاربری زمین های مجاور و ارتباط انها با سایر سیستم های حمل و نقل صحبت می کند.
مهندسی ترافیک به صورتهای دیگر نیز تعریف شده است به عنوان مثال میتوان گفت که مهندسی ترافیک علم اندازه گیری سفر . شامل مطالعه قوانین اساسی تولید و جریان ترافیک و به کارگیری این دانش در موارد حرفه ای برنامه ریزی . طراحی و عملکرد سیستم های ترافیکی . به منظور تامین حرکت ایمن و مفید افراد و کالاهاست.
مهندسی ترافیک بر خلاف بسیاری از شاخه های مهندسی با مسائلی درگیراست که نه فقطبه عوامل فیزیکی بلکه اغلب با عوامل و رفتارهای انسانی .راننده و عابر . و ارتباط انها با پیچیدگی های محیطی نیز بستگی دارد. بنابراین شناخت این عوامل و رفتارها از اهمیت خاصی برخوردار است.
نکات تاریخی:
مهندسی ترافیک به شکلی که امروزه شناخته می شود. با تحولات وسائل نقلیه موتوری پیشرفت کرده است. به هر حال بسیاری از سوابق این تخصص دارای ریشه تاریخی است. برای مثال خیابان های یکطرفه در روم قدیم وجود داشته و تسهیلات مخصوص برای پارک ارابه ها در خارج مسیر خیابان ها فراهم بوده است. به خاطر تراکم ترافیک در روم قدیم از ورود ارابه ها به ناحیه مرکزی شهر . در برخی ساعات روز . جلوگیری می شده است. به احتمال زیاد حدود 2000 سال قبل ازمیلاد مسیح برای کنترل تردد درخیابان های فرش شده بابل نیز قوانین و مقررات ترافیکی مشابهی وجود داشته است . جزایر ترافیکی و میدان ها به بنای یادبود و میادین عمومی که در قرون گذشته ساخته می شدند بر میگردد. علامت گذاری رویه در سال های حدود 1600 ودر جاده ای که از شهر نیومکزیکو شروع می شد به صورت خط محوری ساخته شده با رنگ دیگر مورد استفاده قرار گرفته است. بر اساس گزارشات انستیتو مهندسی ترافیک امریکا . اولین علامتگذاری خط محور در بخش وین ایالت میشیگان و در سال 1911 انجام گرفت. اولین چراغ راهنمایی در شهر هوستن و در سال 1921 نصب گردید و اولین چراغ راهنمایی هماهنگ شده نیز در سال 1922 در همین شهر شروع به کار نمود.
در سالهای گذشته کار مهندسین با تکمیل کارهای اجرایی راه به اتمام می رسید ولی با متداول شدن اتومبیل به عنوان یک وسیله نقلیه خوب . واستفاده از کامیون برای حمل کالا عناصر جدید سرعت ها و حجم های ترافیک زیاد نیز وارد قضیه شد. این پیشرفت ها مسائلی را بوجود اورد که به خاطر پیچیدگی زیاد قابل حل با روش های قدیمی و کنترل توسط پلیس نبود در نتیجه از مهندسین خواسته شد که با به کارگیری علوم راه حل مسائل را پیدا کنند و بدین ترتیب تخصص مهندسی ترافیک بوجود آمد.
اجزاء مهندسی ترافیک:
کار مهندسی ترافیک را می توان به اجزاء زیر تقسیم کرد:
مطالعه مشخصات ترافیک
عملکرد ترافیک
برنامه ریزی ترافیک
طرح هندسی
مدیریت ترافیک
مطالعه مشخصات ترافیک
این مرحله شامل روشهای انجام مطالعات ترافیکی به منظور تعیین مشخصات جریان ترافیک و درک خصوصیات اصلی رانندگان و وسائل نقلیه به عنوان اجزاء اصلی تشکیل دهنده ترافیک است. موضوع این مطالعات عبارت است از:
استفاده کننده از راه - وسیله نقلیه - سرعت ، زمان سفر و تاخیر - حجم و چگالی ترافیک - مطالعات مبداء و مقصد - ظرفیت - پارکینگ - تصادفات - حمل و نقل عمومی
عملکرد ترافیک
این مرحله شامل معیار های مقرراتی ترافیک و وسائل کنترل ترافیک می شود.
معیارهای مقرراتی: الف: مقررات و قوانینی که برای کنترل رانندگان . وسائل نقلیه و عابرین تنظیم شده است.ب: مقرراتی که کنترل کننده عملکرد وسائل نقلیه در جریان ترافیک است. معیارهای اساسی برای تنظیم ترافیک شامل کنترل در تقاطع ها . کنترل های سرعت . خیابان های یکطرفه و کنترل پارکینگ.
وسائل کنترل ترافیک: اصول طراحی . نصب. عملکرد و نگهداری تابلوها. چراغ های راهنمایی. علامت گذاری رویه. و وسائل مسیر دهی ترافیک به منظور تامین مبانی استفاده هوشیارانه این وسائل در موقعیت های بخصوص.
برنامه ریزی ترافیک
این بخش شامل برنامه ریزی تسهیلات ترافیکی است که در ان شناخت خصوصیات سفرهای شهری . حمل و نقل عمومی. انجام مطالعات و تهیه طرح جامع حمل و نقل صورت می گیرد.دراین رابطه هماهنگی بین مهندس ترافیک و برنامه ریز شهری لازم است. این برنامه ها می تواند شامل مواردی ازقبیل برنامه های بلند مدت برای شبکه راه ها . سیستم های حمل ونقل عمومی . پارکینگ ها و پایانه ها و همچنین ارزیابی اثرات محیطی بر تغییرات لازم دراین برنامه ها باشد.
طرح هندسی
این قسمت شامل طرح خیابان ها . بزرگراههای جدید. توسعه تسهیلات موجود. جداسازی مسیرها. طرح تقاطع ها و طرح پارکینگ های غیر خیابانی و پایانه ها به منظور ازدیاد ظرفیت و ایمنی می شود.
مدیریت
شناخت و درک اصول مدیریت و زمینه های قانونی معیارهای کنترل و تنظیم ترافیک یک جزءاصلی و لازم در ارتباط با دانش فنی ترافیک است. مهندس ترافیک با چارچوب قانونی و تشکیلاتی وابسته به حرفه خود . برنامه های اموزشی عمومی و رانندگان . و در درجه پایینتر اجرای مقررات در ارتباط میباشد.
سازمان مهندسی ترافیک:
همزمان با ظهور اتومبیل مسائل ترافیکی و در نتیجه کارهای مهندسی نیز شروع شده است. در سال 1924 اولین پست مهندسی ترافیک رسما در امریکا به وجود امد و با ازدیاد اتومبیل در جهان و مسائل ان در کشورهای دیگر نیز در سطوح مختلف دولتی یک نوع اداره در ارتباط با کارهای مهندسی ترافیک ایجاد شده است. در ابتدا کارهای ترافیکی مربوط به وسائل کنترل و مطالعات ساده انجام می شد ولی با ازدیاد پیچیدگی این رشته وظایف مهندسی ترافیک نیز به شدت توسعه یافت. وظایف یک سازمان مهندسی ترافیک و همچنین نحوه برخورد با این وظایف به طور کلی با ابعادمنطقه تحت نفوذ تغییرمی کند . این وظایف می تواندبسیار متنوع باشد و علاوه بر مسائلی که قبلا مطرح شد کلیه وظایفی را که تحت عنوان "ایمنی ترافیک" می توان قرار داد نیز باید اضافه کرد.
به عنوان مثال اگرچه تامین روشنایی خیابان ها معمولا از وظایف مهندسی ترافیک نیست ولی طرز قرار گرفتن صحیح و روشنایی استاندارد . ایمنی طرح. روشنایی ورودی و خروجی های بزرگراهها. روشنایی کافی برای تابلوها و تقاطع ها. همه در طراحی ترافیکی بسیار مهم هستند و سازمان مهندسی ترافیک می بایست در اینگونه موارد حداقل مورد مشورت قرار گیرد.
در رابطه با وضع قوانین و مقررات ترافیکی . ایین نامه ها و همچنین صدور مجوز ها . اغلب از مهندسین ترافیک نظر خواهی شده و سعی می شوداز کمک انها استفاده گردد. به عنوان مثال صدور مجوز برای انجام کارهای اجرایی در تسهیلات ترافیکی . حرکت بارهای خطرناک . و وسائل نقلیه بسیار بزرگ از جمله موارد مزبور می باشد.
وظایف مهندسی ترافیک را می توان به شکل های مختلفی تقسیم نمود . یک سازمان ممکن است کلیه وظایف را انجام دهد و یا کارها بین ادارات مختلف تنظیم شود. در سطح یک شهر معمولا یک سازمان . همانند سایر سازمان ها مانند بهداشت . اتش نشانی. پلیس و مسکن .کارهای ترافیکی را انجام می دهد ولی با بزرگ شدن اندازه شهر پیچیدگی سازمان مسئول نیز زیاد می شود. در شهرهای بزرگ وظایف مربوط به عملکرد ترافیک . مانند نصب و نگهداری تابلوها. چراغ های راهنمایی. علائم . پارکینگ و غیره از وظایف مربوط به برنامه ریزی جدا می شود.درقسمت برنامه ریزی طرح تابلوها و چراغ های راهنمایی . طرح هندسی . مطالعات ترافیکی و برنامه ریزی حمل ونقل انجام می شود.
اموزش و روابط عمومی نیز از وظایف گروههای مهندسی ترافیک می باشد. لازم است ارتباط با مردم در مورد برنامه های اصلی سازمان مهندسی ترافیک وجود داشته باشد و مردم باید از برنامه های در حال اجرا اطلاع داشته باشند و از جزئیات دلایل اجرای طرح وهدفهای ان مطلع گردند .
مهندس ترافیک:
اهمیت فزاینده روش های جدید کنترل ترافیک و لزوم وجود فعالیت های هماهنگ بین مهندس ترافیک . مهندس عمران. برنامه ریز شهری. تونل سازی مناطق شهری و اهمیت تحقیق در مهندسی ترافیک .تماما به مهندس ترافیک در اجرای نقش اصلی خود درحل مسائل امروزی حمل و نقل کمک کرده اند. مهندس ترافیک در مساله تراکم درگیر یک دوگانگی است به خصوص در خیابان ها و بزرگراههای شهری. زیرا با افزایش مشکلاتی از قبیل تامین حریم لازم برای توسعه تسهیلات موجود یا ساختن تسهیلات جدید . با تجربه تر نیز می شود. به هر حال اجرای خیابان ها و بزرگراههای جدید همیشه راه حلی برای غلبه برمشکل تراکم نیست و مهندس ترافیک با اجرای روشهای کنترل به طور مناسب می تواند استفاده از تسهیلات موجود را به حداکثر ممکن افزایش دهد.