تعریف دلکو:
دستگاهی است که با انرژی گرفتن از موتور وظیفه ی قطع و وصل جریان مدار اولیه را بر عهده دارد.بطور کلی دلکو اعم از اینکه پلاتین دار بوده ویا الکترونی باشد سه وظیفه ی مهم زیر را انجام می دهد:
الف)جریان برق را در مدار اولیه قطع و وصل نموده و مانند سوئیچ مکانیکی کار می کند.این عمل بوسیله ی پلاتین ها انجام می شودو در نتیجه در مدار ثانویه ی کویل برق با ولتاژ زیاد تولید می شود.
ب)برق تولید شده با ولتاژ زیاد بین چکش برق و ترمینال های درب دلکو بین شمع های موتور توضیع می گردد.جرقه زدن شمع های سیلندرهای موتور بستگی به ترتیب احتراق موتور(وایر چینی شمع ها)داشته وطبق کارخانه ی سازنده باید عمل شود.
ج)عمل جرقه زدن در سر شمع ها ودر اخر زمان تراکم و در یک موقع معینی در داخل اتاقک احتراق انجام می گیردتا موتور حد اکثر قدرت خود را بتواند بدست اورد(تایمینگ دلکو).همچنین آوانس مکانیکی که بوسیله ی وزنه های دلکو انجام میشود،همراه با آوانس مکشی ،جرقه زدن سر شمع ها را بسته به شرایط موتوربطور خود کار تنظیم می کند.
در عمل دو جور دلکو مورد استفاده قرار می گیرد.این تقسیم شدن بر اساس روش تکمیل شدن مداربین چکش برق و ترمیتال های درب دلکو انجام شده است.
در نوع اول بین ترمینال های درب دلکو و تیغه ی چکش برق فاصله ی کمی وجود دارد و جریان لازم برای ایجاد جرقه در الکترود شمع ها باید از این فاصله عبور کند.در نوع دوم ترمینال های درب دلکو بصورت جاروبکهای زغالی ساخته شده و با تیغه ی چکش برق تماس کامل پیدا می کند.در نوع اخیر کلیه ی سطوح تماس را از جنس سخت و مقاوم در برابر سایش می سازندودر داخل درب دلکو طرح ریزی می کنند.اخیرا بجای باکلیت از لاستیک سخت که در این مورد آزمایش خود را بهتر پس داده است استفاده می کنندکه در مقابل ترک خوردگی مقاومتر است.تمیز بودن کلیه ی قسمتهای رد کننده ی جریان نقش عمده ای در کیفیت جرقه زنی دارد.لازم بذکر است که در نوع اول ولتاژ خروجی کویل باید کمی بیشتر از نوع دوم باشد زیرا جریان یاد شده باید از دو فاصله ی خالی عبور کند‘یکی از سر شمع هاو دیگری از همین فاصله ی بین چکش برق و ترمینال های درب دلکوکه بطور سری به شمع ها وصل می باشد.
طرز کار دلکو:
هر بار که یکی از برجستگی های بادامک با کنتاکت های پلاتین تما س پیدا می کند‘آنرا باز کرده و در اثر القا متقابل،در مدار ثانویه ی کویل یک جریان فشار قوی ایجاد می نماید.جریان فشار قوی مزبور از طریق یک وایر کاملا عایق به ترمینا ل های درب دلکوهدایت می گردد تا مسیر خود را از طریق بدنه تکمیل نماید.
دلکو از قسمتهای مختلفی تشکیل شده و هر قسمت وظیفه ی جداگا نه ای بر عهده دارد ودر عمل احتراق و کارایی موتور موثر می باشد.
اجزای تشکیل دهنده ی دلکو بشرح زیر است:
1-پلاتین ها:
در دلکوی کلیه ی اتو مبیل های جدید ‘برای قطع و وصل کردن جریان مدار اولیه در زمان مناسب، از پلاتین ها استفاده می شود.
کنتاکتهای پلاتین:
وظیفه ی اصلی کنتاکتهای پلاتین ای است که کنتاکت سر شمع با دقت و سرعت جرقه بزند.لزا لازم است که قطعات متحرک این مجموعه سبک و در عین حال محکم بوده و از مواد درجه یک ساخته شده باشند.کنتاکتهای پلا تین قطعات بسیار کوچکی هستند که یکی از آنها ثابت و دیگری متحرک است.پلاتین ثابت به وسیله ی یک پیچ به صفحه ی دلکو بسته می شود که این پیچ را پیچ تنظیم می نامند.پلاتین ثابت که به صفحه بسته می شود دارای برق منفی وپلاتین متحرک بوسیله ی یک پین لولایی عایق از همدیگر،به هم متصل می شوند که برق از سر سیم منفی کویل به پلاتین ها و خازن وصل می شود.
بازوی کنتاکت متحرک فنری بوده و در حالت عادی انرا به کنتاکت ثابت تکیه می دهد.کنتاکتها را معمولا از جنس تنگستن یا آلیاژی از پلاتین ها می سازند تا در مقابل جرقه های احتمالی مصون بوده ودر برابر باز و بسته شدن سریع انها ودر نتیجه ی پیش امدن حالت چکشی مقاوم باشند.کنتاکتهای پلاتین در حالت عادی بسته مگر اینکه شمع ها به جرقه نیاز داشته باشندکه در اینصورت بر جستگی بادامک دخالت کرده کنتاکتهای آنرا باز میکند. استفاده از پلاتین ها یا کنتاکتهای معمولا بسته در اتومبیل ها با دور زیاد مرسوم است.زیرا در این حالت تماس نسبتا زیاد کنتاکتها با هم بحدی است که خاصیت مغناطیسی سیم پیچی اولیه ی کویل بطور کامل به داخل سیم پیچی ثانویه نفوذ می کند.در نتیجه ی این وضعیت در موقع استارت که دور موتور کم است‘جرقه های خوبی در سر شمع ها ایجاد می شود و به مرور که دور موتور افزایش یافته ودر زمان تماس کنتاکتها کاهش می یابد شدت جرقه های ایجاد شده نیز کم می شوند.
میزان پلاتین های دلکو:
برای اینکه جریان برق در موقع باز شدن پلاتین ها بخوبی قطع شود بایستی فاصله ی پلاتین
ها در موقع باز بودن ‘یعنی موقعی که یکی ازبادامک ها زیر پلاتین برق خورده و ان را از پلاتین اتصال اهن دور نموده است‘نیم میلیمتر باشد تا برق بخوبی قطع شود. میزان صحیح این فاصله بوسیله ی پلاتین اتصال اهن صورت می گیرد(پلاتین ثابت).
طرز عمل :
ابتدا درب دلکو را باز نموده وچکش برق را برمی دارند. سپس یک نفر میل لنگ (هندل)را گردانیدهتا نوک یکی از بادامک ها زیر پلاتین برق(پلاتین متحرک)خورده و ان را حداکثر باز نماید. اگر در این لحظه فاصله ی پلاتین ها نامیزان ‘یعنی کمتر یا بیشتر از نیم میلیمتر باشد باید پیچ ضامن پلاتین را شل نموده و پیچ میزان انرا انقدر به چپ یا راست بگردانیم تا فاصله درست تنظیم شود.
تذکر:این فاصله باید هر چند ماه یکبار میزان گردد . زیرا در مصرف سوخت و کشش اتومبیل نهایت درجه اهمیت را دارد.علت ان هم ساییده شدن فیبر پلاتین برق است که بادامک فولادی میل دلکو در تماس با ان است.
2-صفحات داخل دلکو:
داخل دلکو دو عدد صفحه ی فولادی و متحرک وجود داردکه صفحه ی ثابت بوسیله ی دو عدد پیچ به بدنه ی دلکو بسته شده است.صفحه ی متحرک بر روی صفحه ی ثابت قرار گرفته و به راحتی بر روی ان حرکت می کندو می تواند چند درجه گردش نماید.پلاتین ها بر روی صغحه ی متحرک سوارند.پس تنظیم فاصله ی دهانه ی پلاتین بوسیله ی پیچ مخصوصکه داخل شیار کشویی(پیچ میزان پلاتین ثابت)قرار گرفته استپلاتین ثابت نیز سفت می گردد.در بعضی د لکو ها خازن یا فیوزدلکو نیز بر روی صفحه ی متحرک سوار می شود.در حالی که در دیگر دلکوها خازن ممکن است در قسمت بیرون دلکو نسب گردد.در ضمن صفحه ی متحرک دلکوبه میله ی دیافراگم دستگاه اوانس مکشی متصل است.
3-بادامک میل دلکو:
بادامک میل دلکو دهانه ی پلاتین را باز کرده و فنر متحرک دهانه ی پلاتین ها را می بندد. تعداد بادامک های میل دلکو برابر با تعداد سیلندر های موتوراست.برش عرضی بادامک موتور های چهار سیلندر‘چهار گوش بوده(به فاصله ی 90 درجه)،و شش سیلندر، شش گوش (به فاصله ی 60 درجه)می باشدوهمچنین موتور های هشت سیلندر 15 درجه هستند.در اثر حرکت میل دلکو‘بادامک یا فیبر پلاتین متحرکتماس پیدا کردهو سبب باز و بسته شدن دهانه ی پلاتین ها می شود.میل بادامک دلکو حرکت خود را از میل سوپاپ می گیرد و سرعت آن نصف سرعت میل لنگ موتور است.زیرا دریک دور گردش میل دلکو‘کویل باید جرقه ی لازم را به تمام سیلندرهای موتور برساند.تعداد درجاتی را که دهانه ی پلاتین بسته است‘زاویه ی داول گفته می شود.و این زائیه 60 تا65 درصد زمان باز و بسته بودن دهانه ی پلاتین می باشد(زاویه ی 60 و45 بستگی به تعداد سیلندرهای موتور دارد).بنابر این در زمان بسته بودن دها نه ی پلاتین ها ‘ جریان برق از مدار اولیه گذشته و باعث اشباع کویل می شود.هر گونه تغییر در فاصله ی دهانه ی پلاتین ها‘سبب تغغیر در زاویه ی داول خواهد شد(یک درجه به ازای0.001 اینچ تغییر در فاصله ی دهانه ی پلاتین ها). در ضمن وزنه ها ی تعادل توسط فنر به میل بادامک دلکو متصل می باشند.با گردش میل دلکو وزنه ها همسو با میل دلکو به حرکت در آمده و جهت آوانس کردن به کار می روند.در موتور اتومبیل پیکان ،قسمت پایین میل دلکو با دو پر خود با شکاف اویل پمپ در گیر شده و میل دلکو را می چر خاند.