برای کمر درد ناتوان کننده ای که اغلب کارگران بدان مبتلا می شوند ، یک برنامه ورزشی تحت کنترل همراه با تقویت عضلات کمر با ورزش که قابلیت ارتجاعی و تعادل را بهبود می بخشد ، سودمند است.
در این مطالعه برنامه ورزشی فعال بیش از روشهایی مانند استفاده از اولترا سوند ، تحریک الکتریکی و کیسه گرم کننده در کاهش درد کمر موثر بود.به گفته سرپرست این تحقیق کارگرانی که بعلت کمر درد قادر به کار نبودند با پیگیری برنامه ورزشی توانایی خود را بازیافتند. وی می گوید اکثر مردم با دچار شدن به درد ، از فعالیت خود می کاهند لذا با افزایش قدرت آنها به کمک ورزش مناسب می توان درد را تسکین داد. نتایج مطالعه فوق فوائد توانبخشی حرکتی را در مبتلایان به کمردرد را تایید می کند حتی بنظر می رسد دنبال کردن برنامه های ورزشی شدید تر در این مورد موثر تر است.
کمردرد و کمبود ویتامین
دردهای مزمن و طولانی، ولو خیلی هم شدید نباشند، گاه آزاردهنده‌تر از دردهای شدید و گذرا هستند. ناشناخته بودن علت اصلی این دردها هم خود مزید بر علت است و آزار آنها را بیشتر می‌کند.
به تازگی مطالعه‌ای انجام شده که رابطه کمبود ویتامین D را با برخی انواع این دردها مشخص کرده که منشا عضلانی اسکلتی دارند.
این مطالعه جدید نشان داده که حداقل در زنان مسن، کمردرد می‌تواند ناشی از کمبود این ویتامین باشد. خبرگزاری رویترز این مطالعه محققان دانشگاه دل‌آور را چنین گزارش کرده است که آنها سطح خونی ویتامین D را در گروهی از مردان و زنان با حداقل سن 6 سال اندازه‌گیری کردند.
این ها افرادی بودند که هر کدام حداقل در یک نقطه از بدن‌شان، دردی با شدت متوسط و بیشتر حس می‌کردند. در 58 درصد زنان مورد مطالعه و در 27 درصد مردان مورد مطالعه، کمبود ویتامین مشاهده شد.
وقتی نتایج به لحاظ آماری تحلیل شد، در گروه مردان رابطه معنی‌داری بین کمبود ویتامین و درد مزمن یافت نشد، اما مشخص شد کمبود ویتامین باعث 2 برابر شدن احتمال بروز درد در زنان می‌شود.
محققان می‌گویند نرمی استخوان ناشی از کمبود ویتامین، احتمالا باعث انعطاف‌پذیری و کشش نامناسب ستون فقرات و در نهایت درد آن می‌شود.
پیش از این نیز البته در مطالعات گوناگون، از رابطه انواع دردهای عضلانی و اسکلتی با کمبود ویتامین D سرنخ‌هایی به دست آمده بود، اما هنوز نتایج قطعی و قابل‌استنادی در این باره به دست نیامده است.
اما این دردها، تنها مواردی از تاثیر کمبود ویتامین D در بروز بیماری‌ها نیستند. کمبود این ویتامین، علاوه بر اختلال در ساختار استخوان‌ها، نشان‌دهنده مشکل جدی‌تری در بدن هم می‌تواند باشد.
چنان‌که از جمع‌بندی برخی مطالعات می‌توان نتیجه گرفت که احتمالا بتوان کمبود ویتامین D را نوعی شاخص برای تعیین وضعیت التهابی بدن در نظر گرفت. این وضعیت، در واقع پاسخ نابجای سیستم ایمنی بدن است که می‌تواند منشا بروز طیف وسیعی از بیماری‌ها باشد.
سرطان‌ها، گروهی از این بیماری‌ها هستند که به ویژه در مورد رابطه سرطان سینه و کمبود ویتامین D مطالعاتی انجام شده و نتایج اولیه‌ای هم به دست آمده است.
بیماری دیگری که رابطه کلی آن با کمبود این ویتامین تا حدی روشن شده، بیماری MS (مولتیپل اسکلروزیس) است که البته هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است.
نشستن و ایستادن صحیح در کمردرد
کمردرد های حاد، شدید و ناگهانی، معمولا با گذشت زمان و درمان مناسب، برطرف می‌شوند.
برای اینکه این دوره زودتر و علمی‌تر بگذرد به توصیه‌های زیر عمل کنید:
1- نشستن:
طی ده تا بیست روز اول پس از کمردرد؛
الف: حتی المقدور کمتر بنشینید و سعی کنید مدت زمان نشستن از 10 تا 15 دقیقه بیشتر نشود.
ب: در زمان نشستن از یک بالش کوچک برای پُر کردن گودی کمر خود استفاده کنید و توجه داشته باشید که پشتی صندلی شما سفت باشد.
پ: روی زمین ننشینید یا در حالت لمیده نباشید.
ت: مفاصل ران و زانوی شما در حالت زاویه ی قائمه قرار گیرند. پاها را به صورت ضربدری نگذارید و سعی کنید کف پایتان روی سطح صافی قرار گیرد (در صورت لزوم از چهارپایه‌های کوتاه یا بالشی برای زیر پا استفاده کنید).
ث: باسن شما کاملا به انتهای کفی صندلی بچسبد، کاملا صاف و کشیده بنشینید (سعی کنید انحنای ستون فقرات تا حد امکان کاهش یابد). این حالت را برای چند ثانیه حفظ کنید.
سپس به آرامی تکیه دهید (زاویه پشتی صندلی ازمحور عمود 10 درجه بیشتر باشد).
ج: از صندلی‌های با پشتی بلند و دسته‌دار استفاده نمایید. چرا که نشستن روی نیمکت یا صندلی‌های غیر مناسب باعث افزایش انحناهای غیر طبیعی بدن شده، موجب افزایش درد و مشکلات شما خواهد شد.
چ: در محل کار ارتفاع صندلی خود را تنظیم کنید، به میز کارتان نزدیک باشید و حتی‌المقدور سطح آن را شیب دار کنید، به گونه‌ای که به جای خم شدن بیش از حد ستون فقرات شما، سطح میز به صورت شیب دار قرار گیرد.
آرنج و دست‌های خود را حتی‌المقدور آویزان نکنید و از دسته‌های صندلی برای راحت‌تر قرار گرفتن آنها استفاده نمایید.
شانه‌هایتان را سفت نکنید.
ح: وقتی روی صندلی نشسته‌اید، از چرخش بدن استفاده نکنید، چرا که این حرکت فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌آورد، سعی کنید به جای این کار، کل بدن را بچرخانید.
خ: با احتیاط از جا بلند شوید و به جای فشار بر ستون فقرات برای تغییر وضعیت، از عضلات پا استفاده کنید. خم شدن به جلو در وضعیت ایستاده، یا جلو دادن شکم مطلقا توصیه نمی‌شود، چرخش حول محور کمر ممنوع است.
2- رانندگی:
حداقل طی ده تا بیست روز اول پس از کمردرد حاد؛
الف: از بالش‌های کوچکی برای حمایت عضلات و مهره‌های کمر استفاده کنید.
ب: حتی‌المقدور صندلی را به فرمان نزدیک کنید تا به کاهش گودی کمرتان کمک کند.
3- ایستادن:
حداقل طی ده تا بیست روز اول پس از کمردرد حاد؛
الف: در زمان ایستادن سر رو به جلو، شانه‌ها مستقیم، سینه به جلو و تحمیل متعادل وزن به هر دو پا باشد.
ب: از ایستادن طولانی مدت در یک وضعیت خودداری کنید.
پ: حتی‌المقدور ارتفاع میز کارتان را در سطحی مناسب تنظیم کنید.
ت: در زمان ایستادن سعی کنید از یک زیرپایی مناسب استفاده کنید و هر چند دقیقه، یک پای خود را روی آن قرار دهید.
ث: اگر در آشپزخانه مشغول کار هستید، درب کابینت زیر ظرفشویی را باز کنید و هر چند دقیقه یکی از پاها را روی کف آن بگذارید. (به جای زیرپایی)
ج: حتی‌المقدور وسایلی را که بیشتر به آنها احتیاج دارید در سطح بالاتر و اصطلاحا دم دست‌تر قرار دهید تا مجبور نباشید مرتباً برای برداشتن آنها به پایین خم شوید.
در صورت ضرورت، به جای خم شدن و تا کردن کمر، از زانوهایتان کمک بگیرید و وسیله مورد نظر را حتی‌المقدور به بدن خود نزدیک کنید آنگاه با احتیاط و به آرامی بلند شوید.
دیسک کمر و علائم آن
بیماری دیسک کمر یکی از بیماریهای ناتوان کننده‌ای است که متاسفانه امروزه شیوع بالایی پیدا کرده است و بسیاری افراد از ابتلا به آن رنج می‌برند. از طرفی با وجود گسترش وسیع علم پزشکی، روشهای تشخیص و درمانی جدید و موثری برای آن پیدا نشده است و بی‌توجهی به آن و پیشرفت بیماری می‌تواند عواقب ناخوشایندی به دنبال داشته است.
پای صحبت دکتر فرزین هاشمیان، متخصص و جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات می‌نشینیم تا با این بیماری به طور کامل آشنا شویم.
آقای دکتر لطفا بفرمایید بیماری دیسک کمر چیست؟
در حالت کلی منظور از بیماری دیسک کمر، در رفتگی با بیرون زدگی قسمت مرکزی یا هسته دیسک می‌باشد که با پارگی‌های کوچکی که به‌صورت شیارهای باریکی در اطراف آن، کم‌کم ایجاد می‌شود همراه است. این بیرون زدگی‌ها و دررفتگی‌ها روی ریشه‌های عصبی پشت این دیسک فشار می‌آورند و باعث ایجاد درد و سایر عوارض می‌شوند.
عوامل ایجاد کننده بیماری دیسک کمر یا پارگی یا بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟
در ایجاد بیماری دیسک کمر عوامل زمینه‌ای مانند ژنتیک مطرح می‌باشد ولی اصولا بیرون زدگی و پاره شدن دیسک در اثر استفاده ناصحیح از مهره‌ها و طرز رفتار ناصحیحی است که افراد با بدن خود انجام می‌دهند. در حیوانات چهارپا اصولا چیزی به نام پارگی دیسک کمر نداریم و این بیماری بهایی می‌باشد که انسان برای راست ایستادنش می‌‌پردازد. به علت فشاری که برآیند نیروهای وزن آدم روی مرکز ثقل وارد می‌کند و فشاری که روی آن ناحیه از مهره‌های تحتانی کمر وارد می‌شود، ستون فقرات بار بیش‌تری را نسبت به سایر قسمت‌ها تحمل می‌کند و علت این که ما بیشتر بیماریهای دیسک را در این نواحی می‌بینیم همین می‌باشد. شایعترین محل درگیری دیسک کمری در کشور ایران مهره‌های 4 و 5 و در کشورهای اروپایی معمولا مهره‌های 5 کمری و یکم خاجی می‌باشد و این تقاوت به علت نوع استخوان بندی می‌باشد. در ایران به طور معمول لگن‌ها برجسته‌تر هستند، ولی در اروپا لگن‌ها صاف‌تر می‌باشند.
پاره شدن دیسک طبق آمارهای موجود در خانم‌ها بیشتر است و معمولا در قسمت چپ دیده می‌شود. طرز نشستن، راه رفتن و خوابیدن و نوع بلند کردن اجسام و حمل آنها در ایجاد دیسک کمر بسیار موثر می‌باشد. به عنوان مثال اگر می‌خواهیم کتابی را با خود حمل کنیم، هر چه به بدن نزدیک‌تر نگه داریم فشاری که به دیسک‌ها وارد می‌آید کمتر خواهد بود و هر چه دورتر نگه داریم و یا در حالت دولا شدن به سمت جلو، مخصوصا در حالت چرخش، جسم سنگینی را حمل یا جا به‌جا کنیم مانند جا به‌جایی گلدان، امکان آسیب رسیدن به به این قسمت‌ها بیشتر می‌یاشد. بنابراین باید سعی شود از این نوع حرکات خودداری شود و اگر مجبور باشید که چیزی را از زمین بلند کنید حتما زانوها را خم کرده و با خم شدن هر دو زانو، آن جسم را کاملا نزدیک به بدنتان بردارید. حتی‌الامکان سعی کنید برای جا به‌جایی اجسام سنگین از وسایل کمکی مثل ریل، چرخ و اهرم استفاده کنید.
بیماری دیسک کمر بیشتر در چه افرادی دیده می‌شود؟ آیا ژنتیک نقش موثری در ایجاد آن دارد یا نه؟
بیماری دیسک کمر معمولا از دهه سوم به بعد ایجاد می‌شود، البته در زنان جوان، دیسک جوانی هم دیده می‌شود، ولی بسیار نادر است. قابل ذکر است که دیسک جوانی در مهره‌های کمر ایجاد نمی‌شود و در مهره‌های پشتی (قسمت بالای مهره‌های کمری) در اثر ضربه اتفاق می افتد و با توجه به اینکه در حدود سن20 سالگی پدیده پیر شدن برای دیسک وجود ندارد و به اصطلاح دژنره نشده است و از سن 20 سالگی به بعد کم کم آب دیسک‌ها کم می‌شود و امکان شکننده شدن آنها و ترک‌های موجود بیشتر می‌شود. هر چه سن بالاتر رود، احتمال پیدا شدن دیسک زیادتر می‌شود.
عوامل ژنتیکی نیز در پیدایش دیسک مطرح می‌باشد که در مواردی ممکن است تاثیرگذار باشد.