به طور گلی عوامل متعددی به مفصل زانو آسیب می رسانند؛اما دو عامل که شایعترین ،عبارتنند از :
1. ضربه (تروما)
2. استفاده نادرست و مفرط از مفصل
1 -ضربه:در ضایعات ناشی از ضربه (تروماتیک) همواره عوامل خارجی نظیر چرخشهای ناگهانی زانو در حین راه رفتن ،سقوط از پلکان ،افتادن روی زمین ،تصادف و برخورد در حین فعالیتهای ورزشی عامل ایجاد ضایعات زانو هستند .این کروه طیف وسیعی از آسیبها ،از جمله کشیدگی خفیف رباطها تا پارگی کامل آنها ،پارگی مینیسک و شکستگی استخوانها را شامل می شود. مهمترین نشانه های ضایعات مذکور ،درد ،تورم و محدودیت حرکات زانو است.
2 -استفاده نادرست و مفرط از مفصل:روندایجاد چنین ضایعاتی تدریجی است ؛بنابراین نشانه های آنها در مراحل اولیه بسیار خفیف و گذرا است و به مرور زمان شدت می یابد .در مراحل ابتدایی ،درد تنها نشانه است و در صورت تداوم فعالیتهای نادرست شدت آن افزایش می یابد .مراحل بعدی ،تورم و ناتوانی حرکتی نیز بر مشکلات بیمار افزوده می گردد.
ضایعات ناشی از کار مفرط در هر سنی و هر جنسی دیده می شود و عواملی مانند عدم تعادل مکانیکی عضلات ،خستگی ،محدودیت حرکت مفاصل و فعالیتهای نادرست در ایجاد آن تقش دارند .برای نمونه می توان به بیماری آرتروز اشاره کرد که در نتیجه فشارهای مکرر و تدریجی که در سراسر طول عمر به مفصل وارد می شود ایجاد می گردد و ناتوانی بیمار را در پی دارد .شایان ذکر است که عدم فعالیت فیزیکی نیز به دلیل اختلالاتی که در تغذیه مفصل ایجاد می کند ،موجب تضعیف و تخریب غضروف در هر سنی می شود.همچنین ورزشکارانی که تمرینات شدیدورزشی انجام می دهند ،به علت فشارهای شدید و مکرر دچار «نشانگان کار مفرط »می گردند.به بیان دیگر ،استفاده زیاد و نادرست و یا عدم استفاده در ایجاد این ضایعه موءثر است.
توجه:در بعضی مواقع وجود درد در برخی نواحی مانند پشت ،کمر و مفصل ران ،از زانو نشات می گیرد بدون آنکه ضایعه ای در زانو وجود داشته باشد.
آسیب های زانو ( نرم غضروفی کشکک )
تعریف : درد زیاد در پشت کشکک . درد به آهستگی شروع و آنگاه پیشرفت می کند . این بیماری در افراد جوان و فعال از لحاظ سلامتی ورزشی به وجود می آید و در محدوده سنی 12 تا 35 سالگی شایع است و شیوع آن درزنان دو برابر مردان می باشد . این بیماری شایع ترین مشکل زانو برای ورزشکاران به شمار می رود .
علائم و نشانه ها :
کوفتگی و درد ناحیه اطراف یا زیر کشکک مخصوصا" طرف داخل . علائم با راه رفتن یا دویدن در سطوح شیب دار ، چمباتمه زدن و پریدن شدیدتر می شوند .
احساس خالی شدن زیر زانو .
احساس تجمع مایع در داخل مفصل ( بعضی اوقات ) .
علل و عوامل خطر ساز:
عدم تعدل عضلانی یا فشار روی زانو که کشکک را به خارج از مسیر طبیعی خود بکشد .
ضربه مستقیم به کشکک .
ضایعه ناشی از خم شدن کامل زانو همانند چمباتمه زدن و دو زانو نشستن .
ایجاد حالت غیر طبیعی به طور مادرزادی در زانو
فشار بیش از حد روی زانو که در هر ورزش دویدنی می تواند رخ دهد . مثلا" دوهای نرم ، دوهای سرعتی ، فوتبال ، .... .
نحوه پیشگیری :
قبل ازآن که مسابقه یا فعالیت بدنی شدید را آغاز کنید ، عضلات ران و لگن را تقویت نموده و انعطاف پذیری و استقامت بدن را افزایش دهید .
از چمباتمه زدن به طور کامل یا فعالیتهای که کشکک را تحت فشار قرار می دهد ، خودداری کنید .
از بانداژ کردن زانو هنگام کارهای سنگین مثل کار با وزنه اجتناب ورزید . زیرا این بانداژ فشار روی زانو را افزایش می دهد .
حال با شناخت علائم و نشانه ها و فهمیدن این آسیب چه باید کرد ؟ طبیعتا" به پزشک مراجعه نمایید و یکسری درمان در منزل نیز توصیه شده که به قرار زیر است :
استراحت ضروری است .
روی زانو ننشسته و یا ازپله ها بالا نروید مگر زمانی که مجبور باشید .
از کیسه یخ 3 یا 4 بار و هر بار به مدت 10 دقیقه در روز استفاده کرده و آن را به مدت 3 یا 4 روز ادامه دهید .
بعد از پایان دوره سرما درمانی از گرما درمانی استفاده کنید . برای این منظور می توانید از لامپهای حرارتی ، کیسه های آب گرم ، بالشتک یا حفاظهای گرمایی و روغنهای گرمایی استفاده کنید .
رژیم غذایی :
غذای متعادل شامل پروتئین اضافی نظیر گوشت ، ماهی ، مرغ ، پنیر ، شیر و تخم مرغ مصرف کنید .
اختلالات و آسیب های زانو در محیط کار
ایسکانیوز: بر طبق تحقیقات انجام شده 6/4 درصد افراد بالای 18 سال از درد زانو شکایت دارند
پارگی تاندون آشیل بطور معمول در افراد جوان و فعال و سالم 30 الی 50 ساله که هیچ سابقه ای از درد مچ یا پا نداشته اند رخ می دهد. اغلب پارگی های تاندون آشیل 2-1
اینچ بالاتر از محل اتصال آن به استخوان پاشنه پا ایجاد می شود و فقط در تنیسورها است که امکان پارگی زرد پی آشیل در محل اتصال آن به عضله پشت ساق زیاد است.
عدم آمادگی کامل بدنی, سن بالا و کشش بیش از حد اعمال کردن بر روی عضله پشت ساق از علل مهم خطر برای ایجاد پارگی تاندون آشیل می باشند اما شایعترین رخدادی که سبب پارگی آشیل می گردد اعمال نیروی کششی بر روی پایی است که در محل مچ به سمت عقب خم شده است. مثل شروع استارت دو های سرعت 100 متر. البته پارگی و آسیب زردپی آشیل می تواند در اثر اعمال ضربه مستقیم به آن نیز رخ دهد.
فرکانس
میزان شیوع پارگی تاندون آشیل مشخص نیست اگر چه در مردان شایعتر از زنان است و در دهه های 3 تا 5 زندگی هم شیوع بیشتری دارد.
آناتومی کاربردی
زردپی آشیل بزرگترین و قوی ترین تاندون بدن انسان است. طول این تاندون در حدود 15 سانتی متر است و ادامه تاندونی عضله سه سر پشت ساق محسوب می گردد. تاندون آشیل باید زاویه حدود 30 درجه به استخوان پاشنه پا اتصال می یابد. خونرسانی آن از انتهای عضلانی آن و نیز از عروقی که از استخوان پاشنه به آن وارد می شوند تامین می گردد. 6-2 سانتی متری انتهای تحتانی آن عروق خونی ندارد و از قسمت محیطی و به طریقه انتشار تغذیه می شود و همین بخش بدون عروق است که در تمرینهای مداوم
و فشارهای مختلف به سبب کمبود خونرسانی می تواند دچار آسیب دیدگی و پارگی شود.
بیومکانیک ویژه ورزش
عمل عضله سه سر پشت ساق که تاندون آشیل آنرا به استخوان پاشنه پا اتصال می دهد خم کردن زانو و خم کردن به عقب مچ پا ( پلانتار فلکسیون ) است. خم شدن به عقب مچ پا در حرکات ورزشی اهمیت زیادی دارد مثل دویدن, پریدن و ایستادن و بالا رفتن از جایی مثل کوهنوردی . در خلال دویدن فشارهای معادل 10 برابر وزن بدن بر روی تاندون آشیل وارد می آید که اگر آسیب قبلی در آن وجود داشته باشد مستعد آسیب مجدد خواهد بود.