نگاهی به دودکش ها
احتراماً ، با عنایت به اینکه اجرای دودکش ها دربسیاری از ساختمان های مسکونی ، تجاری و ... دقیقاً مطابق با ضوابط و مقررات ملی ساختمان مبحث هفدهم و یا حتی ضوابط شرکت گاز خراسان انجام نمی گردند و این مهم ممکن است در زمان استفاده از وسایل گاز سوز منجر به خسارتهای جانی و مالی ساکنان این ساختمان ها گردد ، نکات ذیل جهت رعایت در اجرای دودکشهای ساختمان که در عمل نیز موجب تأیید یا عدم تأیید شبکه گاز رسانی واحد های یاد شده می شود به اطلاع می رساند بدیهی است که عواقب عدم توجه به این نکات متوجه مجریان ، مهندسان ناظر و طراح دفاتر مهندسی و سایر دست اندرکاران مربوطه خواهد بود .
1- در ساختمانهای که گرمایش آنها با وسایل گاز سوز صورت می پذیرد ، هر وسیله گاز سوز بایستی دارای دودکش مناسب و بدون اشکال جهت تخلیه گازهای حاصل از احتراق فضای آزاد باشد لذا در اینگونه ساختمانها اجرای دودکش در کلیه اتاقهای خواب ، حا و پذیرایی و همچنین آشپزخانه الزامی می باشد .
تبصره : اتاقهای خوابی که مساحت آنها کمتر از 9 متر مربع باشد به دلیل غیر استاندارد بودن نصب بخاری ، اجرای دودکش الزامی نمی باشد .
2- دودکش ها باید در داخل ( بدنه ) دیوارها اجرا گردند ( توضیح اینکه : مناسبترین دیوارها دیوارهای داخلی می باشند ) اجرای دودکش به صورت نمایان به خصوص در بیرون ساختمان ها غیر استاندارد بوده و می باید عایق شده و توسط دیوار دیگری پوشش داده شوند ضمناً اجرای دودکش در داخل دیوار حمامها به دلیل احتمال نشت دودکش به طور کلی ممنوع می باشد .
3- در صورت عدم اطلاع از نوع و ظرفیت مصرف کننده گازی بهتر است توجه شود که مناسبترین قطر برای دودکش شومینه ها و پکیج ها حداقل 15 سانتی متر و بخاریها 10 سانتی متر می باشد ( هر سه مورد اشاره شده مربوط به مصرف کننده های گازی در سایز های استاندارد خانگی می باشد )
4- انتهای لوله خروجی کلیه دودکش ها در پشت بام باید 60 تا 100 سانتی متر از ارتفاع جانپناه ( یا هر مانع دیگری در مجاورت آنها ) بالاتر بوده و از دیوارهای جانبی نیز شعاع حداقل 1 متر فاصله داشته باشد و حتماً میباید مجهز به کلاهک ضد باد ( H ) باشند .
5- ابتدای دودکش ها در داخل ساختمانها باید حداقل 30 سانتی متر از ورودی دودکش هاگودتر باشند تادر صورت سقوط احتمالی بخشی از بدنه و یا اجسام خارجی دیگر به داخل دودکش موجب مسدود شدن آنها نگردد .
6- قطر داخلی تمامی دودکش باید در طول آنها یکنواخت و سطح داخلی آنها نیز صاف باشد .
7- جنس دودکش ها و مصالح بکار رفته در آنها باید مطابق ضوابط و مقررات ملی ساختمان در مبحث هفدهم باشد.
8- دودکش ها باید حتی المقدور بص.رت کاملاً مستقیم و یکسره اجرا گردند و در طول مسیر نیز باید حتماً هوابند ( دودبند ) باشند و در صورت اجرای دودکش ها بصورت قطعاتی حتماً باید از دودکشهای نوع نر و ماده که باعث دودبندی محل اتصال و عدم خروج گازهای حاصل از احتراق می شود استفاده نمود و حتی المقدور نباید قطعات دودکش ها را به صورت لب به لب اجرا کرد در آن صورت هرگز نباید اجزای آنها را با گچ به هم متصل نمود و بهتر است با وصاله های کارخانه ای و یا ملات سیمان و با استفاده از رابیتس به صورت لب به لب به هم متصل و دود بند گردند .
9- اجرای دودکش در کنار دربها نظیر دربهای ورودی به اتاقها ، کمدهای داخل اتاقها در صورتیکه دربهای روی دودکشها بازگردند ممنوع می باشد .
10- اجرای دودکش با فاصله افقی کمتر از 50 سانتی متر از پنجره های داخلی به دلیل احتمال چسبیدن پرده به دودکش و آتش گرفتن آن ممنوع می باشد .
11- برای کلیه مصرف کننده های گازی در کلیه طبقات یک ساختمان می باید دودکش مستقل اجرا نمود در صورت اجبار به نصب دودکش مشترک اجرای آن می باید تحت نظر متخصصین و مهندسین مشاور تأسیساتی انجام گردد ( لازم به توضیح است که طبق ض.ابط شرکت گاز خراسان حتی دودکشهای مشترکی که برابر مقررات مبحث هفدهم اجرا گردند به دلیل احتمال نشت دود از دوکش به طبقات دیگر مورد تأیید نمی باشد .)
12- عبور دودکش از فضای داخل سقف های کاذب علی الخصوص حمامها به دلیل امکان پوسیدگی و نشت گاز منو اکسید کربن ممنوع می باشد .
13- استفاده از دودکشهای آکاردئونی نوع آلومینیومی یا فلکسیبل به علت عدم امکان دودبندی مناسب در ابتدا و انتها و انقباض و انبساط آن خطرناک بوده و ممنوع می باشد .
14- در طول مسیر دودکشها حتی المقدور باید از اجرای دودکش بصورت افقی پرهیز نمود و در صورت اجرا نمودن بخشی از دودکش بصورت افقی ، بخش عمودی آن دودکش حداقل باید سه برابر بخش افقی آن باشد .
15- ساختمان هایی که مجهز به سیستم گرمایشی شوفاژ خانگی و یا موتور خانه مرکزی باشند اجرای حداقل یک دودکش در حال یا پذیرایی جهت گرمایش اضطراری ، الزامی می باشد .
16- آزمایش دودکش ها
برای اطمینان از صحت عملکرد دودکش ها سه آزمایش آسان ذیل توصیه می شود :
الف : ساده ترین آزمایش هر دودکش دست زدن و لمس آن است . سردی دودکش نشانه عدم عبور گازهای سمی حاصل از احتراق وسیله گاز سوز و زنگ خطری برای شما می باشد . وقتی وسیله گاز سوز کار می کند بایستی دودکش داغ باشد و نوک انگشتان داغی آن را حس کند .
ب : آزمایش بعدی استفاده از شمع و یا شعله کبریت در محل دریچه و مبداء دودکش در اتاق ( محل مصرف ) می باشد . با قرار دادن کبریت روشن در ابتدای دریچه بایستی شعله به سمت داخل دودکش کشیده شود . این موضوع نشانه کار کردن و مکش مناسب دودکش و در صورتیکه تغییری در شعله ایجاد نشود نشان دهنده عدم مکش مناسب دودکش می باشد .
ج : هنگام خرید و یا اجاره خانه و قبل از وصل وسایل گاز سوز به دودکش ، مسیر دودکش ها را با یک وزنه و طناب محکم از پشت بام تا محل دریچه و مبداء دودکش کنترل نمائید تا از باز بودن آن کاملاً مطمئن شوید .
دودکش گرمکن ها
چون طبق قوانین گازها و رابطه P1.T2=P2.T1 اگر فشار گازی در حجم ثابت از P1 به P2 کاهش یابد دمای آن نیز از T1 به T2 کاهش خواهد یافت ، لذا در سیستم های تقلیل فشار گاز همواره با کاهش دمای گاز مواجه خواهیم شد و در نتیجه هنگامی که دمای گاز به نقطه شبنم گاز نزدیک شود بخار مایعات همراه گاز اعم از آب و هیدروکربورهای سنگین تر به صورت مایع درآمده و در دمای پایین محیط در تاسیسات ایجاد یخزدگی می نماید.
همچنین از آنجا که دمای گاز در شرایط استاندارد حدود 15C می باشد لذا تامین این شرایط در سیستم های تقلیل فشار و در نهایت در مبادی مصرف ضروری است . با توجه به موارد ذکر شده در سیستم های تقلیل فشار نصب گرمکن های گاز ضروری میباشد . این دستگاهها در شرایط ایمن توسط مشعلهای اتمسفریک آب داخل یک محفظه را گرم نموده و گاز با عبور از لوله های مارپیچی که از درون این محفظه عبور می نماید گرم میشود و به آنها حمام های غیرمستقیم (Water Bath indirect Heater) گاز گفته میشود.
اتصال به دیوار
ساختمان گرمکن های گاز شامل محفظه گرمکن (Shell)، لوله های گاز (Gas Tube)، آتشدان (Fire Tube)، محفظه احتراق، مخزن انبساط آب (expantion Tank)، دودکش (exhaust) و سیستم تامین و کنترل سوخت می باشد.
محفظه گرمکن به صورت استوانه افقی بوده که حجم آن متناسب با ظرفیت حرارتی گرمکن میباشد .این مخزن روی یک شاسی ثابت می گردد و جهت جلوگیری از سرریز شدن آب مقطر هنگام گرم شدن ،مخزن کوچکتری بالای این مخزن نصب میگردد . لوله های گاز گرمکن که اندازه آنها متناسب با حجم گاز عبوری از گرمکن طراحی میگردد ،به صورت لوله های رفت و برگشت و در چند ردیف از یک قاعده وارد مخزن گرمکن میشوند و نشاندهنده های دما و فشار گاز روی این لوله تعبیه می گردند و کنترل کننده دمای گاز گرمکن نیز روی لوله خروجی آن نصب می شود.
آتش دان یا Fire Tube لوله ای است که معمولا به شکل U ساخته شده و درون مخزن گرمکن و در قسمت زیرین لوله های گاز قرار می گیرد و دو دهانه آن از قاعده دیگر مخزن خارج و به دودکش و محفظه احتراق متصل میگردد و آتش مشعل و هوای گرم هیتر از درون این لوله به دودکش منتقل میشود.
دودکش یا exhaust لوله ای است که انتقال گاز حاصل از احتراق را به ارتفاع بالاتری منتقل نموده باعث مکش هوای درون آتشدان میشود. دودکش ها مجهز به دریچه هایی بوده که از اتلاف حرارت جلوگیری به عمل می آورد. در قسمت پایین دودکش ها سوراخهایی تعبیه شده که در صورت نصب تجهیزات مناسب میتوان دما و نوع گاز حاصل از سوخت را اندازه گیری نموده و در نتیجه میزان سوخت و هوای هیتر را تنظیم نمود.
محفظه احتراق محلی است که مشعلها و شمعک ها و متعلقات آنها درون آن قرار دارند.دریچه های ورودی هوای سوخت که مجهز به توری محافظ میباشد نیز روی این محفظه نصب شده اند .این محفظه به گونه ای ساخته میشود که مشعل و شمعک قابل رویت بوده و دریچه تنظیم هوای آنان قابل دسترسی باشد.برای تامین سوخت گرمکن ها معمولا از گاز خروجی گرمکن و یا گاز خروجی ایستگاه مربوطه استفاده میگردد. ولی در هر صورت این گاز پس از عبور مجدد از درون گرمکن با دمای بیشتر وارد سیستم سوخت هیتر میشود. این سیستم شامل فیلتر ، رگلاتور ، شیر قطع فشار برای فشار بالا و پایین و شیر اطمینان میباشد.
برای کنترل گرمکن های گاز از چهار نوع تجهیزات کنترل که شامل کنترل کننده دمای گاز خروجی ،کنترل کننده دمای آب گرمکن ،کنترل کننده سطح آب گرمکن و سیستم محافظ شعله پیلوت می باشند استفاده میگردد.
ظرفیت حرارتی گرمکن ها متناسب با ظرفیت سیستم بوده و معمولا به ازای هر متر مکعب از ظرفیت ایستگاه حدود 70 BTU/h ظرفیت حرارتی برای گرمکن در نظر گرفته می شود.
انتخاب سیستم تهویه و هواکش های مناسب در سالن های بسته
انتخاب سیستم تهویه مناسب بستگی به:
- نوع گله (گوشتی ، مادر ، تخمگذار ، اجداد)
- نوع سالن ( بسته یا باز )
- ابعاد سالن ( بستگی زیاد به عرض سالن و جگونگی قرارگیری خطوط دانخور ی و آبخوری دارد)
- میزان عایق بندی
- مقایسه میزان سرمایه گذاری و سود حاصل
با توجه به نوع سالن و شرایط اقلیمی روش های مختلفی برای تهویه به شرح زیر وجود دارد:
1- تهویه عرضی : د راین روش تهویه، هواکش ها و هواده ها در دیوار طولی سالن نصب می شوند و به این ترتیب تهویه بصورت عرضی انجام می گیرد. این روش مناسب تهویه سالن های با عرض کمتر از 14 متر است.
مزایا : معایب :
- ارزان - پیدایش نقاط کور و عدم خروج گازه ای مضر وسمی از سالن
- سهولت استفاده - نصب و استفاده پرزحمت هواکش ها
تامین حداقل تهویه در سیستم عرضی بسیار مشکل می باشد
2- تهویه طولی: د راین روش دریچه های ورود هوا د رانتهای یک طرف سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی و هواکش ها در انتهای دیگر سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی (یا دیوارهای عرضی) قرار دارند. این نوع تهویه در سالن هایی با طول کمتر از 60 متر قابل اجراست. چناچه طول سالن بیشتر باشد، می توان دریچه های ورود هوا را در دو انتهای سالن و هوتکش ها را در وسط سالن و یا برعکس نصب کرد. در هر حال فاصله هواکش ها و هواده ها با فاصله ذکر شده در چند قسمت نصب شوند.
مزایا : معایب :
- نسبت ارزان - لزوم توجه به ورودی های هوا
- حداقل نقاط کور - احتمال خیس شدن بستر که باعث عدم یکنواختی جوجه در سالن می شود.
- سهولت استفاده
- یکنواختی بهتر
3- تهویه سقفی: برای آب و هوای سرد مناسب است . هوا در طول سالن جریان یافته و گازهای مضر و هوای گرم از طریق هواکشهای مرکزی از سالن خارج می شود . در صورتی که در تابستان دمای هوا بالاتر از 35 درجه سانتی گراد باشد ، باید از هواکشهای عرضی هم استفاده کرد تا هوا خارج شود .