در جهان صنعتی امروز که کشورها، دولتها، شرکتها و موسسات صنعتی و تجاری تحت تاثیر رقابتهای تنگاتنگ قرار دارند، توجه به کیفیت محصول و بهبود مستمر آن از اهمیتی خاص و ویژه برخوردار است. افزایش کیفیت تولید فرآورده های مختلف صنعتی، خدمات ارائه شده و پویایی علوم و فنون در صنایع تنها در شناخت واستفاده بهتر از قواعد و چهارچوبهای تعیین شده پیرامون انتخاب، تولید و آزمون مواد و قطعات به عنوان راهکار اساسی در جهت نیل به فن آوری و ارتقاء صنعتی، میسر است. به بیان دیگر، با بهره گیری مناسب از استانداردهای تدوین شده و معتبر بین المللی و ملی برای طراحی، انتخاب و کنترل قطعات و مواد، زمینه برای نهادینه کردن کاربرد استاندارد و حرکت به سوی تولیدات با کیفیت بالا و بهبود مستمر کیفیت فراهم می آید. بدیهی است با اعمال این رویه و به کارگیری استانداردهای معتبر، قابلیت لازم برای توسعه بازارهای داخلی و زمینه رقابت در بازارهای بین المللی برای محصولات صنعتی هر کشوری پدید خواهد آمد. به علاوه با توجه به تغییر و تحولات کنونی در تجارت جهانی، که از یک طرف با ایجاد سازمان تجارت جهانی (WTO) روابط اقتصادی کشورهای جهان به سمتی غیر از آنچه که در گذشته بوده است، پیش می رود و از طرفی دیگر، خروجی های حاصل از جلسات متعدد و تصمیم گیری های اینگونه سازمانها اثری بسیار سریع در روند فعالیتهای تجاری به وجود می آورد، لزوم به کارگیری استانداردها ملموس تر و قوی تر شده است.
استاندارد چیست؟ استاندارد نظمی است مبتنی بر نتایج استوار علوم ، فنون وتجارب بشری در رشته ای از فعالیتهای عمومی که به صورت قواعد، مقررات و نظامنامه و به منظور ایجاد هماهنگی و وحدت رویه، توسعه تفاهم، تسهیل ارتباطات، صرفه جویی در اقتصاد، حفظ سلامت و گسترش مبادلات بازرگانی داخلی و خارجی به کار می رود. به طور کلی استاندارد به معنای قانون، قاعده، اصل و ضابطه می باشد. حرکت در جهت ارتقاء امور فنی، صنعتی و اقتصادی در جوامع بشری نیازمند استاندارد است. تدوین و تنظیم استانداردها در سراسر جهان توسط موسسات و مراکزی تحت عنوان “موسسات و مجامع استاندارد” و امور مربوط به استانداردکردن توسط گروهی از افراد ذینفع و علاقه مند و با در نظر گرفتن موارد عمومی و یا فنی مورد نظر به صورت تدوین یک یا چند استاندارد صورت می پذیرد. البته ممکن است تدوین استاندارد ها در سطح ملی توسط موسسات دولتی و یا با همکاری بخشهای خصوصی صورت پذیرد.
تعریف استاندارد
واژه استاندارد، هشت قرن پیش از زبان فرانسه با عنوان اتاندارد (Etandard) وارد زبان انگلیسی شد و از نظر ریشه لغت، به فعل اکستند (Extend) لاتینی به معنی گستره کردن و برافراشتن باز می گردد. اما واژه استاندارد در زبان انگلیسی، از نظر علمی و فنی دارای دو معنی کاملا متفاوت می باشد. الف) مقیاس اندازه گیری که در فرانسه امروزی آن را اتالون Etalon)) می نامند.ب) به معنای کتابچه حاوی مقررات و اصول برای تنظیم امور فنی، علمی و تجاری که در فرانسه به آن نرم (la norm) گفته و در آلمان به معنای (Norm) و در ریشه لاتین آن (Normn) یعنی گونیا به کار می رود.
نکته 1: در ایران واژه استاندارد به معنی تثبیت شده، توسط مرحوم غلامحسین مصاحب پیشنهاد شد که این کلمه هرگز رواج نیافت.
تعاریف دیگر استاندارد: استاندارد بیان شرایطی است که باید برای دستیابی به یک هدف معین رعایت شود و قابل استفاده مکرر است. همچنین به معنای هر نوع نظم ثابتی که در مجاری امور پدیده ها جاری می باشد و نیز استاندارد به معنای هر معیار و مقیاسی است که با آن بتوان کیفیت و کمیت اموری را مورد سنجش قرار داد.
انواع استانداردهای عمومی و اساسی
به طور کلی استانداردها به چهار دسته به شرح زیر تقسیم می شوند:
- استاندارد کارخانه ای Factory Standard))
- استاندارد ملی (National Standard)
- استاندارد منطقه ای (Local Standard)
- استاندارد بین المللی (International Standard)
1- استاندارد کارخانه ای : استاندارد کارخانه ای حاصل و شامل اتفاق نظرات بخشهای مختلف یک کارخانه تولیدی در زمینه طراحی، تولید، کنترل و سایر عملکردها می باشد. تدوین و اجرای استاندارد کارخانه ای توسسط موسسات و کارخانجات صنعتی به عنوان یک موضوع مهم و اصلی مورد توجه قرار گرفته است.
علاوه بر مزایای فراوان تدوین این اسناد، اجرای سیستم به روز رسانی و بازنگری استانداردهای کارخانه ای همگام با توسعه و پیشرفتهای فنی عملأ زمینه همراه بودن هر سند را با آخرین فن آوریهای موجود فراهم می سازد. از جمله استانداردهای کارخانه ای، می توان استانداردهای STD شرکت ولوو، استاندارد SIA شرکت ساکایی ژاپن، استاندارد مهندسی EDS شرکت دوو، استانداردهای کارخانه ای کمپانی بنز و دهها نمونه دیگر را نام برد که بسیاری از آنها مورد تایید موسسات استاندارد کشورهای متبوع قرار گرفته و به عنوان مبنا و بخشی از استانداردهای ملی هر کشور مطرح شده اند. استانداردهای کارخانه ای خود به دو دسته یعنی استانداردهای فنی و تکنیکی و استانداردهای اجرایی و مدیریتی تقسیم می شوند.
2- استانداردهای ملی: این استاندارد پس از بررسی و مشورت، توسط متخصصان و کارشناسان فنی صنایع و بازرگانی به منظور حفظ منافع ملی (منافع تولید کننده و مصرف کننده) در هر کشوری تدوین می شود که البته وظیفه اصلی تدوین استانداردهای ملی در هر کشور به عهده سازمانها و موسسات استاندارد کشور می باشد، بدیهی است ممکن است این گونه سازمانها دولتی، نیمه دولتی و یا خصوصی باشند. از جمله استانداردهای ملی می توان به استاندارد ملی ایران با علامت اختصاری ISIRI، استاندارد ملی آلمان (DIN)، استاندارد ملی ژاپن ( JIS)، استاندارد ملی آمریکا ( ANSI)، استاندارد ملی انگلستان (BSI)، استاندارد ملی روسیه سابق (GOST)، استاندارد ملی فرانسه (AFNOR) و … اشاره نمود.
نکته 2: در کشور ما موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران متولی تهیه و تدوین استانداردهای ملی می باشد که عمدتأ از استانداردهای ملی کشورهای ژاپن، آلمان و انگلیس و استاندارد بین المللی ISO کمک گرفته می شود.
3- استاندارد منطقه ای: این استاندارد توسط گروهی از افراد ذینفع در دو یا چند کشور همجوار که در صنایع مشترکند و یا دارای داد و ستد بارزگانی هستند، تدوین می گردد. اجرای این استاندارد باعث تسهیل در ارتباطات فنی و بازرگانی با یکدیگر و حتی با سایر کشورها می شود. از جمله این استانداردها می توان به استاندارد EN (Europaisches Komitee fur Norming) که با همکاری 15 کشور اروپایی متحد تدوین شده است و یا استاندارد COPANT که ویژه کشورهای پان امریکن (سازمان کشورهای آمریکایی) می باشد، اشاره کرد.
4- استاندارد بین المللی : این استاندارد حاصل توافق نظرات کارشناسان ذیربط ممالک عضو سازمان بین المللی استاندارد است، که البته در ابتدا ممکن است تصور شود که اهداف استانداردهای ملی و منطقه ای با استانداردهای بین المللی مشترک باشد. برای تعیین این موضوع باید اشاره کرد که هدف نهایی این استانداردها چنین بیان می شود “توانایی عملکرد در تمام سطوح “و هدف از استاندارد کردن در سه سطح قبلی نیز مشابه تعریف ارتقاء فعالیت در مورد انواع استانداردهای جهانی و یا تعمیم استانداردهای بین المللی در زمینه های علمی، فن آوری و اقتصادی می باشد. از جمله استانداردهای بین المللی می توان به استانداردهای (ISO) و استاندارد (IEC) اشاره نمود.
نکته 3: استاندارد کارخانه ای در محدوده سطح کارخانه، استاندارد ملی در محدوده سطح کشور، استاندارد منطقه ای در محدوده چند کشور و استاندارد بین المللی در کل کشورهای جهان کاربرد دارد.
مراحل تهیه و اجرای استاندارد : تهیه و اجرای هر استاندارد شامل سه مرحله به شرح زیر می باشد.
1- تهیه، تنظیم و تدوین استاندارد
2- چاپ و نشر استاندارد
3- اجرای مفاد سند استاندارد
اصول و فواید استاندارد کردن
استاندارد کردن و به کارگیری استانداردها هم برای تولید کننده و هم برای مصرف کننده فوایدی به شرح زیر دربردارد:
فواید برای تولید کننده:
تعیین خواص و مشخصات مورد نظر، تعیین و تشریح روشهای تولید، مونتاژ، آزمون، نمونه برداری، نحوه بسته بندی و حمل ونقل، روشهای حفاظتی ، تعیین عبارات، اصطلاحات و علائم لازم جهت تفهیم طرفین، طبقه بندی مفاهیم و اصطلاحات،کاهش تنوع، افزایش سطح تولید، صرفه جویی در مواد اولیه وانرژی، کاهش ضایعات، بهبود کیفیت محصولات، تسهیل در انبارداری، بسط و گسترش بازرگانی داخلی و خارجی.
فواید برای مصرف کننده: تامین کالای مرغوب ، اطمینان از ایمنی کالا و محصول، سهولت در سفارش، پرداخت هزینه کمتر، دسترسی آسان به کالای مورد نظر.
مشخصات یک استاندارد
هر استاندارد تدوین شده باید در برگیرنده موارد زیر باشد:
عنوان کامل، شماره، تاریخ تدوین وتجدید نظر، مرحله تجدید نظر، دامنه، منابع، مفاهیم و اصطلاحات، جنس و مواد، نحوه تولید، کیفیت سطحی، درجه و گرید، آزمونها، تعداد آزمونها، روشهای آزمون، مشخصات ابعادی و تلرانسها، خواص فیزیکی، مکانیکی، عملیات تکمیلی و نهایی، روشهای حفاظتی، روشهای بسته بندی، روشهای حمل و نقل و نگهداری، مسئولیتهای تولید کننده و خریدار، چگونگی حل اختلافات و…
استاندارد ویژگی مواد و خواص آنها استاندارد عملکرد استاندارد کاهش انواع
استاندارد و اصطلاحات وواژه ها استانداردکامل استانداردآزمون وبازرسی
استاندارد اساسی استاندارد واحد اندازه گیری استاندارد ابعاد
معرفی تعدادی از استانداردهای ملی و بین المللی
عنوان موسسه استاندارد اختصار عنوان موسسه استاندارد اختصار
انجمن آزمون و مواد آمریکا ASTM موسسه ملی استاندارد آلمان DIN
انجمن مهندسین مکانیک آمریکا ASME کمیته تدوین استاندارد اروپا EN
انجمن جوشکاری آمریکا AWS موسسه استاندارد فدراسیون روسیه GOST
موسسه ملی استاندارد آمریکا ANSI موسسه بین المللی جوشکاری IIW
انجمن آلومینیم آمریکا AA موسسه استاندارد صنعتی ژاپن UIS
موسسه آهن و فولاد آمریکا AISI موسسه بین المللی استاندارد ISO
موسسه نفت آمریکا API کمیسیون بین المللی الکترونیک IEC
موسسه ملی استاندارد چین CNIS موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ISIRI
موسسه ملی استاندارد استرالیا SAA مشخصات و استانداردهای نظامی امریکا MIL
موسسه ملی استاندارد فرانسه AFNOR جامعه مهندسین خودرو آمریکا SAE
موسسه ملی استاندارد انگلستان BSI موسسه استاندارد پاکستان PSI
موسسه ملی استاندارد هند BIS موسسه استاندارد ترکیه TSE
موسسه ملی استاندارد کانادا CSA اتحادیه بین المللی راه آهنها UIC
موسسه ملی استاندارد ایتالیا UNI موسسه راه آهنهای آمریکا AAR
موسسه ملی استاندارد کره جنوبی KS انجمن مهندسین راه آهن آمریکا AREA
معرفی پژوهش نامه هایی پیرامون AI SI
پوشش پودر ی پلی اتیلن با مقاومت مکانیکی و شیمیائی بالا روی فولاد کربنی با روش بستر سیال
نویسنده: مصطفی اغتصامی – روح ا... باقری – محمد علی گلعذار
هدف از پژوهش حاضر شبیه سازی دگرگونی های فازی نفوذی آستنیت به فریت وآستنیت به پرلیت در حین سرد شدن پیوسته فولاد ساده کربنی AISI 1025 می باشد . در این راستا یک برنامه کامپیوتری تدوین شد که در آن ابتدا توزیع دما در هر نقطه از قطعه و در هر لحظه با حل معادله انتقال حرارات توسط روش اختلاف محدود (FDM) دو بعدی بدست آمده و با داشتن دمای لحظه ای ، دمای شروع دگرگونی فاز در سرد شدن پیوسته و معادله سینیتیکی دگردگونی های فازی ایزوترم و با فرض برقراری قانون جمع پذیری ، دگرگونی های غیر ایزوترم به تعداد زیادی دگرگونی ایزو ترم در گام های زمانی ایزو ترم بسیار کوچک تقریب زده شده و فرض می شود که معادله سینیتیکی JMA در هر یک از این گامهای زمانی ایزوترم برقرار است . سپس کسر حجمی فاز تشکیل شده در هریک از این گام های زمانی محاسبه شده و در نهایت میزان فازهای فریت و پرلیت د رهر منطقه از قطعه پیش بینی می شود . جهت بررسی صحت و دقت برنامه کامپیوتری یک سری آزمایش تجربی بر روی فولاد مورد تحقیق صورت گرفت که مقایسه نتایج این آزمایش هابا نتایج شبیه سازی شده بیانگر صحت و دقت نسبتأ بالای برنامه کامپیوتری است.
اثر مشترک فسفر- استرانسیم بر ساختار آلیاژهای هیپریوتکتیک AI-SI
نویسنده: شهروز نفیسی – محمد علی بوترابی – جلال حجازی
در این پژوهش اصلاح ساختار آلیاژهای هیپر یوتکتیک Al-Si تجاری (Si%17-19) نظر ساختاری و مکانیسم انجماد فاز های اولیه و ثانویه تفاوت بارزی نشان می دهند ، با افزودن مواد حاوی فسفر و استرانسیم مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت و به منظور بررسی عملکرد استرانسیم از رسم نمودارهای سرد شدن بوسیله تکنیک انالیز حرارتی همراه با آزمایش های متالوگرافی استفاده به عمل آمد . نتیجه شد با افزودن استرانسیم به آلیاز هیپریوتکتیک و با توجه به فسفر موجود در آلیاژ ، دانه های سیلیسیم اولیه درشت و دارای توزیع غیر یکنواخت شده و با افزایش استرانسیم تغییر در مورفولوژی و دندریتی شدن سیلیسیم اولیه محرز است . همچنین با افزودن استرانسیم ، از هسته های اولیه سیلیسیم کاسته شده و این امر موجب کاهش درجه حرارت جوانه زنی و منحنی مایع غیر تعادلی می شود.
سیستم کدگذاری در فولاد ها
مطالعات و تحقیقات وسیعی در زمینه تهیه فهرستی از ترکیبات فولاد انجام شده است . این مطالعات به منظور رفع نیازهای مهندسی و متالوژیکی تولید کنندگان و مصرف کنندگان محصولات فولادی انجام شده است . ترکیب فولادهای آلیاژی و کربنی استاندارد در جدول 2 تا 10 نشان داده شده است .
سیستم AI SI – SAE :
ترکیبات فولاد در مؤسسه آهن و فولاد آمریکا (AI SI) و انجمن مهندسی اتومبیل (SAE) تهیه شده است آنها برای کد گذاری فولادهای آلیاژ و کربنی و همچنین تعیین محدوده ترکیبات شیمیایی از عددهای چهار رقمی استفاده کردند فقط دو نوع از فولادهای آلیاژی پنج رقمی می‌باشند . بعضی از فولادها با پسوند ( E ) در جدول نشان داده شده و بیانگر این استکه فولاد طی مراحل ویژه‌ای در کوره الکتریکی ساخته می‌شود . در کد گذاری فولادهای آلیاچی و کربنی پسوند ( H) نشانه این است که فولاد با قابلیت معینی ساخته می‌شود . حرف ( B ) در بین رقم‌های دوم و سوم فولادهای آلیاژی یا کربنی مقدار بود فولاد از 0005/0 تا 003/0 را نشان می‌دهد . همین طور حرف (L) در بین رقم‌های دوم و سوم مقدار سرب فولاد را در 15/0 تا 35/0 نشان می‌دهد که این مقدار سرب قابلیت ماشین کاری فولاد را نشان می‌دهد