تحقیق مقاله تاریخچه تکیه معاون الملک

تاریخچه تکیه معاون الملک:

در سال 1320 توسط معاون الملک ساخته شد و به علت درگیری در سال 1327 ویران گردید که دوباره توسط خانواده معاون الملک ساخته شد.

تکیه معاون الملک یکی از بناهای بر جا مانده از دوره قاجاریه در کرمانشاه است.این بنا در بافت قدیم شهر در محله آبشوران قدیم در خیابان شهید حداد عادل قرار دارد فضاهای تکیه معاون الملک بر اساس وضع موجود از چهار قسمت تشکیل یافته است که به ترتیب عبارتند از صحن ورودی حسینیه،زینبیه،عباسیه.تکیه دارای سه در ورودی می باشد که در اصلی به خیابان حداد عادل باز می گردد.دو در ورودی دیگر که در عباسیه واقعند به ترتیب به کوچه های ایلخانی و معاون باز می گردد.از نظر کاشی کاری نیز می توان کاشی های تکیه را بر سه گروه تقسیم نمود:

1)بر اساس تکنیک و اجرا که خود شامل دو گروه می باشد:

الف)کاشی های برجسته

ب)کاشی های هفت رنگ

2)بر اساس موضوع تصاویر کاشی های با تصاویر اسطوره ای،حماسی،تاریخی،مذهبی،تصاویر رجال هم عصر بانی بنا،تصاویر مکان های تاریخی و مذهبی و نیز کاشی کاری های با تصاویر تزئینی مثل گل و مرنح و… می باشد.

3)بر اساس مکان کنونی کاشی ها.

الف:کاشی های نصب شده بر دیوارها.

ب:کاشی هایی که در انبارهای تکیه نگهداری می شوند.

0موقعیت شهر کرمانشاه:

استان کرمانشاه با وسعتی برابر با 25/24434 کیلو متر مربع در غرب ایران قرار دارد این استان حدود 45/1 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد و به لحاظ وسعت هجدهمین استان کشور است.استان کرمانشاه بین 33 درجه و 24 دقیقه تا 35 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 6 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد.ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1200 متر است.بر اساس آخرین تقسیمات کشوری استان کرمانشاه دارای دوازده شهرستان،بیست و پنج بخش و هشتاد و سه دهستان است.این شهرستان از شمال به استان کردستان،از شرق به شهرستان صحنه،از غرب به شهرستان اسلام آبادو از جنوب به شهرستان هرسین محدود می شود.این شهرستان دارای چهار بخش به نام های مرکزی،فیروزآباد،کوزوان و ماهیدشت و سیزده دهستان است.شهر کرمانشاه،مرکز استان کرمانشاه،در فاصله 526 کیلومتری جنوب غربی تهران و در مسیر راه اصلی تهران - خسروی قرار دارد.مراکز دیدنی کرمانشاه بافت قدیمی شهر کرمانشاه،بازار و سراهای متصل به آن،نقش برجسته های طاق باستان،شکارگاه خسروپرویز،تکیه معاون الملک،تکیه بیگلربیگی،مسجد عماد الدوله،مسجد جامع شهبازخان،حمام حاج شهبازخان،پل کهنه،مقبره آل آقا،مسجد جامع،مسجد فیض آباد،خانه رنده کش،مسجد دولت شاه،مسجد شاهزاده،مسجد معتمد،مقبره فاضل تونی،بقعه سیده فاطمه،خانه خدیوی،خانه سیدین،پارک کوهستان،سراب قنبر،موزه مردم شناسی تکیه معاون الملک،خانقاه اخوت،خانقاه خاک،خانقاه گوران،حسینیه معتضد می باشد.

ساختمان موزه:

اگر از قسمت غربی تکیه معاون الملک از خیابان شهید حداد عادل بخواهید وارد شوید از 18 پله سنگی باید بگذرید در این قسمت محوطه باز و وسیعی است که رودخانه معروف به آبشوران از کنار آن می گذرد که از سراب کرمانشاه سرچشمه می گیرد و پس از عبور از قسمت های مختلف شهر سرانجام به رودخانه قره سو می ریزد روی این رودخانه در سالهای گذشته بوسیله شهرداری کرمانشاه پوشیده گردید که بصورت خیابان درآمد و هم اکنون به نام خیابان شهید حداد عادل نامیده می شود در قسمت شمالی حسینیه ساختمان دو طبقه ای به چشم می خورد که در طبقه فوقانی سه اطاق .وسیع قرار دارد که بصورت قرائت خانه درآمده است و در این محل قرآن را تلاوت می نمایند در طبقه زیرین حمام معروف به حسنخان،دو مغازه قرار دارد ضمناً کوچه معروف به ایلخانی بوسیله دالانی به درب ورودی حسینیه مربوط می گردد که فعلاً این دالان بصورت سالنی وسیع درآمده است و جهت ادای نذورات،خانمها در روزهای جمعه از آن استفاده می نمایند در سمت راست همین سالن جنب حسینیه محلی به نام سقاخانه وجود دارد که با کاشیهای تصویری(سقای کربلا)تزئین یافته است و با روشن کردن شمع و دعای توسل نیازمندان به درگاه خداوند استغاثه می نمایند.توضیح اینکه حمام معروف به حسن خان در قدیم الایام به قول معمرین،نصف روز جهت استحمام استفاده می شده است و بقیه روز ورزشکاران در آن به ورزش می پرداختند و به یاد حضرت علی(ع)بصورت زورخانه از آن استفاده می نمودند.

تاریخچه ایجاد و بنای تکیه معاون الملک کرمانشاه:

تاریخ ایجاد بنای تکیه معاون الملک کرمانشاه به سال 1320 هجری قمری برمی گردد.در آن زمان مرحوم حسین خان معین الرعایا،اکبر خان معاون لشکر،حسن خان معاون الملک و حاج شیخعلی عسکر،چهار برادر بوده اند که عشق و علاقه ای مخصوص به خاندان رسالت داشتند پیش از بنای حسینیه،محرمها در بازار قیصریه محل تجارت و کسب حسن خان معاون الملک،سالیان متمادی اقامه عزاداری می نمودند.در تاریخ بیست و هفتم صفر المظفر سال 1320 هجری قمری،طبق اسناد موجود و قرارداد و تعهدنامه های مورخ دهم شعبان المعظم،قطعه زمینی جنب حمام حسن خان که چاله حوض مفروبه و دکانی در آن واقع بوده از صاحبان حمام مذکور خریداری می کند و اقدام به احداث بنای حسینیه می نمایند و با همت بلند و صرف هزینه ای هنگفت آن را آینه کاری و تزئین می نمایند بطوری که معمرین و نویسندگان،آن را حسینیه ای بی نظیر توصیف کرده اند.در بیست و ششم جمادی الأول 1327 هجری قمری این بنای مذهبی و زیبا به دست ایادی معاندین پس از غارت چراغ و اشیاء نفیسه و تخریب بوسیله توپ و آتش زدن آن در زمینش سبزی می کارند.در حالی که معین الرعایا و برادران و اقوامشان در دهات بوده و حسینیه مدافعی نداشته است.در بیست و یکم شعبان 1327 قمری اکبرخان معاون لشکر با عده ای شبانه به تلگرافخانه وارد می شوند در آنجا مستقر می گردند.در بیست و سوم شعبان،معین الرعایا و معاون الملک با عده ای از خوانین و سران و سواران کلیائی برای حمله به شهر وارد طاق بستان می شوند.پس از استقرار کامل در شهر به تجدید بنای حسینیه اقدام می کنند و ساختمان نیمه کاره جدید را با پارچه مشکی سیاه پوش و برای اقامه عزاداری در محرم سال 1328 قمری آماده می نمایند که در محرم سال 1329 نیز به همین نحو بوده است.روز دوشنبه سوم جمادی الأول 1329 قمری حسین خان معین الرعایا در بازار زرگرهای فعلی هدف گلوله ای قرار می گیرد و به قتل می رسد.بلافاصله جنازه آن مرحوم از راه پشتگوه به نجف اشرف منتقل و به خاک سپرده می شود.پنج ماه و ده روز بعد برادر دوم اکبرخان معاون لشکر نیز مقتول و جنازه اش به نجف حمل می شود.در روز دوازدهم جمادی الأول سال 1330 هجری قمری قیومهای صغار برادران متوفی جناب آقای حاجی ملاحسین(حاج آخوند)و شیخعلی عسکر،محض صرفه و غبطه صغار(چون وقفنامه ای در مورد حسینیه نبوده است).بوسیله معمار محمد و حاج درویشعلی حسینیه را که یک هزار زرع مضروبی مساحت داشته متراژ و تقویم نموده با حمام زیر آن حیاط و طویله در مقابل مبلغ سه هزار و شصت تومان بابت سهام معین الرعایا و اکبرخان معاون لشکر و شیخعلی عسگر طبق سند موجود به حسن خان معاون الملک با علاقه ای وافر در تکمیل به بازسازی و تزئین دیوارها با گچ بری و نقاشی بوسیله استاد حسین نقاش تهرانی و سید ابوالقاسم مانی نقاش معروف کرمانشاه اقدام می نماید.

از حاج حسن کاشی پز تهرانی(میناچی)دعوت می شود که با خانواده و کارگران غنی به کرمانشاه می آیند و با تهیه کوره و وسائل لازم و رنگ از خارج مملکت با سری پرشور از عشق حسین و همتی عالی بکار کاشیکاری حسینیه اقدام و با سرعت و جدیت زیاد در مدت قلیلی آن را به اتمام می رساند.کما اینکه در بعضی دیوارها جهت سرعت در کار،کاشی را روی نقاشی نصب می کنند.در مجلس روضه خوانی مرحوم اشرف الواعظین شیرازی در دیوار جنوبی حسینیه،اشعاری در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشیکاری آن به چشم میخورد که سروده مرحوم سید محمدنامی معروف به سید محمدمعاون که از شعرای بنام شهر که سیدی متقی بوده است می باشد.در سال 1336 ه .ق حسن خان معاون الملک که مایل بود تمام هستی و وجودش را در راه معشوق و سرور خود صرف نماید در هشتم رمضان همان سال زمین زینبیه را که عمارتی متصل به حسینیه بود و متعاقباً در پانزده ذی الحجه عمارت دیگر جنب آن را به مساحت یک هزار و چهارصد و یک زرع مضروبی طبق اسناد موجود خریداری کرد و ساختمانهای زینبیه و عباسیه را بنا نهاد.و تا پایان عمر مستمراً در احیا و مرمت این سه بنای مذهبی و تهیه وسایل عزاداری با صرف کلیه درآمد خود از تجارت و اجاره داری و زراعت کوشا و ساعی بود.طاق زینبیه بوسیله معمار محمد همدانی معروف به معمار سیاه زده شد و معمار هاشم کتابیان و استاد اصغر در بنایی شرکت داشته اند.خطوط اشعار محتشم کاشانی در سقف و دیوارهای زینبیه و حسینیه دست نوشت مرحوم میرزا حسن خان خطاط کرمانشاهی می باشد.حسن خان معاون الملک در سال 1301 شمسی شبانه حین عبور از زیر دالان حسینیه امام جمعه و در حالی که بدون اسلحه و تنها بود مورد حمله قرار می گیرد.حسن خان معاون الملک در سال 1305 شمسی مطابق 1345 قمری حسینیه و زینیبه و عباسیه را وقف عزاداری ائمه معصومین نمود و بیست نسخه وقفنامه تنظیم و بین علمای نجف اشرف و کرمانشاه و بزرگان شهر و فرزندان خود و برادر زداه هایش توزیع کرد و محل دفن جنازه اش را در اطاق جنوبی شرق زینبیه معین و شروط انتخاب متولی و ناظر موقوفه را متذکر گردید.و دستور اقامه عزاداری در دوازده شب اول محرم و شبهای جمعه و ایام فاطمیه و تشکیل مجالس قرائت و تدریس قرآن مجید در تمام شبهای ماه مبارک رمضان و مجالس سرور و اعیاد مذهبی داده است و برای مخارج لازم موقوفاتی معین نموده که در وقفنامه مذکور است.حسن خان معاون الملک مدت هشتاد سال زیر پرچم پر افتخار سرور شهیدان حسین ابن علی(ع) با عشق و علاقه نامحدود به خاندان امامت و رسالت،زندگی شرافتمندانه نمود و به خادم الحسین معروف گردید و در شب اول اردیبهشت ماه 1327 شمسی به لقای دوست پیوست و به سرای جاودانی شتافت و در زینبیه مندرجات وقفنامه به خاک سپرده شد.(آرامگاه ابدی خادم الحسین حسن معین)و تاریخ فوتش روی سنگ قبر نوشته شده است.معاون الملک مدت 40 سال پس از برادرهای بزرگتر خود در اقامه عزاداری و خدمت به محرومین و ضعفای شهر بخصوص در سال قحطی و گرانی و شیوع مرض وبا(1335 و 36 قمری)از بذل مال و جان در این راه دریغ ننمود همچنین در پذیرایی زوار عتبات عالیات و مسافرین و واردین به کرمانشاه ید طولانی داشت و همواره به شهادت معمربن و مطلعین شهر مدافع حقوق و جان و مال همشهریان در مقابل عملیات متجاوزین و اشرار شهری بوده است.

قسمتهایی از ساختمان که شامل حسینیه،زینبیه و عباسیه:

1.حسینیه:

اگر از در غربی،که در جنب آبشوران یا خیابان حداد عادل قرار گرفته،وارد حسینیه بشویم پس از گذشتن از یک در به حیاط می رسیم که دیوارهای اطراف آن همه کاشی کاری شده است.در این حسینیه از قدیم آینه کاری و گچ بری های آن نمایان می باشد.آنچه از دیوارهای اطراف این حیاط به چشم می خورد تصاویر سخنرانی اشرف الواعظین و همچنین در زیر آن تصاویر،کاشی هایی در دو ردیف پایین قرار گرفته است که تصاویر گشتاسب،بهمن،افراسیاب،طوسی،نوذر، کیومرث،خسرو پرویز،بهرام،قباد،منصوربن عبدالملک،اشک،هارون الرشید،شاه اسماعیل،شاه عباس،آقا محمدخان قاجار،محمدحسن خان،امین السلطان،و ناصر الدین شاه را نشان می دهد.در گذشته قسمت بالای آن با شیروانی پوشیده بوده ولی اینک آن را برداشته اند.بیشتر دیوارهای درونی حسینیه کاشی کاری شده و با تصاویری از پادشاهان پیشدادی و سرداران و رجال و بزرگان تزیین گردیده است که به این تکیه در میان تکاپوی شهر امتیازی مخصوص داده است و لیکن کاشی کاری آن به ظرافت کاشی های مساجد دوره صفویه نیست.معماران و استادانی که به ساختن این بنا مشغول بوده اند طبق گفته سالخوردگان محل عباتند از:

.مرحوم عسگر

2.مرحوم استاد هاشم کتابی

3.مرحوم استاد محمد معروف به سیاه که از همه معروفتر است

4.حاج میرزا حسن که کاشیکاری آن را انجام داده.

کارهای انجام شده در قسمت حسینیه:

1.حفر کانال فاضلاب به طول 30 متر از زینبیه به بیرون از حیاط حسینیه به ارتفاع 150 سانتی متر و عرض 1 متر.

2.کف سازی با بتون 25 سانتی متری.

3.آجر فرش به شکل اولیه.

4.کار کذاشتن حوض سنگی مستطیلی به صورت اولیه.

5.قاب بندی و پی بندی دیوارهای حسینیه.

6.نصب کاشی به شکل اولیه آن و زدن چند دهانه طاق.

7.سفارش کسری کاشی ها.

8.مرمت چند باب اتاق و کف فرش،با آجر سفال 1 اطاق برای فروش بلیت بازدید کنندگان در نظر گرفته شده است.

9.در دیوار چینی از ملات ماسه و سیمان استفاده شد.