تحقیق مقاله اصلاح الگوی مصرف

اصلاح الگوی مصرف

اصلاح الگوی مصرف که به معنی نهادینه کردن روش صحیح استفاده از منابع کشور است، سبب ارتقای شاخص‌های زندگی و کاهش هزینه‌‌ها شده و زمینه ای برای گسترش عدالت است.

از طرفی الزام اصلاح الگوی مصرف باعث می شود تا علاوه بر پیشرفت علمی ناشی از ارتقای فن آوری در طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات بهینه مطابق با استانداردهای جهانی، فرصت توزیع مناسب منابع و به تبع آن پیشرفت در دیگر بخش هایی که کمتر مورد توجه بوده است نیز فراهم گردد. از این رو ارتباط منطقی بین نامگذاری سال اول دهه پیشرفت و عدالت به "اصلاح الگوی مصرف" بیشتر نمایان می شود.
اصلاح الگوی مصرف نیازمند فرهنگ‌‌سازی پایدار است و این خود نیازمند راهکارهایی است تا همه افراد جامعه الزام رفتارهای اصلاح  مصرف را احساس کنند و به تدریج اصلاح الگوی مصرف نهادینه شده و به یک رفتار پایدار و نهایتا به یک فرهنگ در تمامی عرصه های مصرف تبدیل شود.

اصلاح الگوی مصرف در دو سطح "تولید کالا" و "مصرف کالا" قابل بررسی است. در سطح تولید کالا که از مرحله تبدیل مواد خام تا انتقال و توزیع به مصرف کننده را شامل می شود، نیاز است که سازندگان و تولیدکنندگان هر دو بخش دولتی و خصوصی علاوه بر رعایت ضوابط زیست محیطی، فن آوری تولید کالاهای خود را با استانداردهای جهانی و حتی الامکان مناسب با اقلیم هر منطقه مطابق کنند.

هم اکنون هدرروی در حوزه انرژی کشور نه صرفاً در بخش مصارف خانگی و مشاغل خدماتی و تجارتی، بلکه در پالایشگاه ها، نیروگاه ها، خطوط انتقال برق، لوله های آب، واحدهای تولیدی و خودورها نیز در مقایسه با استانداردهای جهانی قابل قبول نیست. در کشورما حدود یک پنجم برق تولیدی به مصرف روشنایی می رسد که 69 درصد آن در خانه ها است لذا با استفاده از لامپ های کم مصرف می توان تاحدود زیادی در این زمینه صرفه جویی کرد. تولید انرژی و حرارت از منابع تجزیه شونده و نو همچون باد، خورشید و زباله ها در مناطقی که قابل استفاده است باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

در بخش ساخت و ساز باید اجرای آیین نامه ها و مقررات مهندسی از جمله مبحث 19 مقررات ساختمان که به بهینه سازی ساختمان در مصرف انرژی مربوط می شود، نهادینه شود. همچنین تولید مواد خوراکی از جمله نان باید با ضایعات کمتری همراه باشد. باید توجه به استفاده بیشتر از مواد قابل بازیافت در تولید الزامی گردد و دهها موارد مشابه دیگر که باید در هر صنف مورد توجه قرار گیرد.

در سطح "مصرف کالا" باید برای فرهنگ سازی نحوه اصلاح مصرف خصوصاً آب، برق و گاز که تهیه آنها برای مصرف کننده سهل الوصول تر است آموزش از طریق مدارس، رسانه ها، تولیدکنندگان، وزارت نیرو و شرکت گاز بسیار موثرتر باشد. همچنین مردم ایران به علت پیوند با دین و مظاهر مقدس دینی به خوبی سنت های نهادینه شده را می پذیرند و بدان آن ارج می نهند لذا می توان در بخش آموزش از تعالیم و آموزه های دینی که بر اصلاح الگوی مصرف تاکید دارند نیز بیشتر بهره برد.

از آنجا که جهت تغییر و اصلاح الگوی مصرف، شناخت عمیق نیازهای هردو بخش مردمی و دولتی ضروری است باید مصرف سرانه دهک ها با سطح دستمزدها و استانداردهای مصرف جهانی دقیقاً مقایسه شود و سپس درصد و میزان یارانه لازم برای هریک از کالاها مشخص شده و قیمت یارانه ای و غیریارانه ای آن تعیین گردد. بنابراین می توان دریافت که اصلاح الگوی مصرف هم نیاز (و حتی پیش نیاز) هدفمندسازی یارانه هاست. تمامی این موارد جز با وضع قوانین و نظارت بر حسن اجرای آن میسر نیست و از این روست که نقش و تاثیر مجلس در اصلاح الگوی مصرف نمایان تر می شود.

جمع بندی و ارزیابی بررسی های انجام شده نشان می دهد که الگوی مصرف مواد غذایی و تغذیه در ایران از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست . روند تغییرات ایجاد شده در الگوی غذای مصرفی برای افزایش مصرف قند ، شکر ، روغن و چربی و مصرف ناکافی سبزی و میوه ، شیر ، لبنیات و گوشت است .از طرف دیگر روند افزایش شیوع چاقی و بیماری های مرتبط با رژیم غذایی همزمان با مشکلات ناشی از کمبود انرژی و پروتئین ، آهن و سایر ریزمغذی های دریافتی ، حاکی از آن است که عدم تعادل در الگوی غذای مصرفی به عنوان یک عامل خطر برای سلامت تغذیه ای افراد جامعه ایرانی حائز اهمیت است و مستلزم تدوین سیاست ها و برنامه ریزی های اصولی در زمینه غذا و تغذیه می باشد .
از طرفی همسو با مطالعه ی انستیتو تحقیقات تغذیه ای ایران بررسی دیگری توسط دفتر سلامت روانی اجتماعی و مدارس وزارت بهداشت و درمان انجام شده است که نتایج تغذیه ای آن نیز نشان می دهد در الگوی مصرفی مواد غذایی دانش آموزان این عدم تعادل وجود دارد

درصد بالایی از سبد غذایی مصرفی آنان را میان وعده های شور و چرب و شیرینی ها تشکیل می دهد که مطمئناً در روند رشد جسمی و ذهنی آنان بی تاثیر نمی باشد .
نتایج این بررسی راهنمایی برای آحاد جامعه در جهت برنامه ریزی بهتر غذایی خانوار و اصلاح سبد غذایی مصرفی و بر اساس نیاز دائمی جامعه می باشد .
در یک مطالعه بررسی الگوی مصرف مواد غذایی که در یکی از استان های بزرگ کشور انجام شد ، با روش مشاهده ای مقطعی و از طریق مصاحبه و مشاهده جامعه شهری و روستایی مورد مطالعه قرار گرفتند

داده ها تن سنجی شامل وزن ، قد و پرسشنامه 24 ساعت یاد آمد خوراک در 3 روز متوالی انجام شد . بیشترین شغل در مردان مورد بررسی ، کارگر و کمترین آنها کارفرما و در زنان بیشترین شغل خانه داری بوده است

در این بررسی مشاهده می شود ، دریافت مردم در خصوص انرژی و پروتئین ، بیشتر از حد نیاز و در خصوص کلسیم و آهن ، کمتر از حد مورد نیاز می باشد که نشانگر آن است که مردم از نظر دریافت درشت مغذی ها و گروه های غذایی چون نان و غلات ، گوشت و جایگزین های آن کمتر مشکل داشته اند وازنظر مصرف ریز مغذی ها و گروه های غذایی مثل سبزی ، شیر و لبنیات به علت استفاده کمتر ، دچار مشکل بیشتری می باشند

همچنین مصرف نان و غلات بیش از حد استاندارد ( تقریباً معادل 15/5 واحد ) می باشد .در محاسبه استاندارد مصرف 6 تا 11 واحد بر اساس هرم غذایی توصیه می شود . مصرف زیاد این گروه می تواند باعث دریافت زیاد کالری و ایجاد چاقی شود . میانگین نیاز به سبزی ها 3 تا 5 واحد می باشد ، در حالی که مردم این استان نمونه کشوری کمتر از حد استاندارد سبزی مصرف کرده اند . سبزی ها تامین کننده انواع املاح ، ویتامین ها و فیبر می باشند . بنابراین مردم به دلیل کمبود مصرف سبزی ها در دریافت ریز مغذی هایی مانند آهن و کلسیم دچار مشکل می باشند

مصرف میوه هم بسیار کمتر از حد استاندارد می باشد ، در حالی که دسترسی مردم به میوه کم نیست ، اما به دلیل بی توجهی به فوائد مصرف میوه از جمله تامین ویتامین ها ، املاح و فیبر شاهد مصرف کم آن هستیم

مصرف گروه گوشت نیز بر اساس استاندارد کمتر است . این گروه تامین کننده پروتئین برای رشد می باشد . همچنین دارای آهن ( از نوع هم ) بوده که جذب بهتر و بیشتری نسبت به آهن غیر هم دارد ، بنابراین مصرف کم این گروه مطمئناً در تامین رشد ، ترمیم و دریافت ریز مغذی هایی مثل آهن خلل ایجاد می کند و به همین دلیل شاهد مشکلات رشد و کم خونی های ناشی از کمبود آهن درحد بالایی می باشیم .

رژیم مردم نیاز به گروه لبنیات را در حد استاندارد تامین نمی کند و تقریباً مقدار مصرف مردم ، نصف مقدار مورد نیاز می باشد . این گروه از مواد غذایی در تامین کلسیم مورد نیاز بدن اهمیت ویژه ای دارد و در بررسی ها نیز کمبود کلسیم مشهود است که در واقع یکی از دلایل آن می تواند به علت کمبود مصرف گروه لبنیات باشد .
مصرف گروه چربی ها نیز بسیار بیشتر از حد استاندارد است و تقریباً 2 برابر نیاز مصرف می باشد که یکی از دلایل مهم ایجاد بیماری های قلبی عروقی ، فشارخون و انسداد عروق ، مصرف این گروه از مواد غذایی می باشد

مصرف مواد قندی ، تقریباً 2 برابر مصرف استاندارد می باشد و می دانیم از مضرات مصرف زیاد این گروه ایجاد بیماری های قلبی عروقی ، چاقی ، معضلات دندانی و ... می باشد . باید در رژیم غذایی از این مواد به میزان حداقل استفاده شود .
اگر سهم گروه های مختلف غذایی در تامین مواد مغذی مورد نیاز را مورد بررسی قرار دهیم ، ملاحظه می کنیم که بیشترین انرژی کسب شده از طریق نان و غلات می باشد ، به طوری که 51/5 درصد انرژی از این گروه کسب شده است . بیشترین پروتئین کسب شده نیز از طریق نان و غلات می باشد ( 52/7 درصد ) و سهم گوشت در تامین پروتئین کمتر است ( 10/5 درصد ) و این ارقام بیانگر آن است که بیشتر پروتئین دریافتی مردم از نوع گیاهی می باشد ، در حالی که طبق استاندارد ، درصد مصرف پروتئین بر مبنای 55 درصد پروتئین حیوانی و 45 درصد پروتئین گیاهی می باشد

حدود 41/7 درصد کلسیم از طریق نان و غلات تامین می شود و لبنیات تامین کننده 31/6 درصد کلسیم می باشند . با توجه به وجود فیتات ها و فیبر غذایی بالا در محصولات نان و غلات ، جذب کلسیم از این گروه کمتر بوده و بنابراین مقدار دسترسی کلسیم از این قبیل مواد غذایی پایین است . علت کمبود کلسیم و به دنبال آن عوارض پوکی استخوان علاوه بر کاهش دریافت ، به نوع ماده غذایی دریافتی نیز بر می گردد .
در مورد آهن دریافتی ، حدود 60/2 درصد آن از طریق نان و غلات و 22/1 درصد از حبوبات ، سبزی ها و میوه ها تامین می گردد ، یعنی 82/3 درصد آهن دریافتی از منابع گیاهی است که به شکل غیر هم می باشد . با توجه به اینکه آهن غیرهم جذب کمتری نسبت به آهن هم موجود در منابع حیوانی دارد ، بنابراین جذب آهن دریافتی پایین است ، از طرفی میوه ها ، سبزی ها ، حبوبات و غلات غنی از فیتات ها ، اگزالات ها و فیبرهای غذایی می باشند که جذب آهن را کاهش می دهند . آهن دریافتی از طریق گوشت ، تخم مرغ و لبنیات (آهن از منابع حیوانی )حدود 8/6 درصد می باشد .
در گروه نان و غلات ، در مناطق شهری برنج بیشتر مصرف می شود ، حال آنکه در مناطق روستایی سهم نان بیشتر است

از گروه گوشت در شهر به ترتیب گوشت گوسفند ، گاو و مرغ و در نهایت ماهی مصرف می شود ، درحالی که در روستا مصرف گوشت ماهی بسیار ناچیز می باشد .
در گروه لبنیات ، مصرف شیر ، ماست و پنیر در شهر بیشتر از روستا می باشد . در گروه چربی ها و روغن ها ، مصرف روغن نباتی جامد بسیار بیشتر از روغن نباتی مایع می باشد و حتی افزایش مصرف روغن نباتی مایع می باشد و حتی افزایش مصرف روغن نباتی جامد در روستا بیشتر از شهر است ، مصرف بی رویه چربی باعث بروز بیماری های قلبی عروقی ، دیابت ، چاقی و برخی سرطان ها می شود . بنابراین باید در حد متعارف و متعادل مصرف و در تهیه غذا از کمترین میزان روغن استفاده شود و ظرف حاوی آن زیاد حرارت نبینند

هر چه روغن در حرارت اتاق حالت مایع داشته باشد یا نرم تر باشد ، بیشتر غیر اشباع است و هر چه کیفیت روغن مناسب تر باشد ، میزان اسید چرب غیر اشباع آن نیز بیشتر است .
در واقع روغن های نباتی جامد برای جلوگیری از فساد تحت فرایند هیدروژناسیون قرار می گیرند که این عمل موجب می شود چربی با کیفیت تبدیل به نوع بی کیفیت شود و بیشتر روغن های مصرفی خانوار مخلوطی از چربی های با کیفیت مناسب و غیر اشباع و روغن های باکیفیت نامناسب اشباع می باشد

برای اینکه میزان و نسبت آن را حدس بزنیم می توانیم مقداری از آن را در یک شیشه بریزیم ، در یخچال قرار دهیم و صبرکنیم تا سرد شود . قسمت هایی که حالت سفت پیدا می کنند ، از نوع نامناسب یعنی اشباع و قسمتی که مایع می ماند از نوع مناسب یا غیر اشباع می باشد