تحقیق مقاله طراحی صفحات وب

مقدمه

موضوع طراحی صفحات وب را با یک نمونه پی می گیریم.از آنجائیکه متن این مقاله برای آموزش طراحی یک صفحه وب کامل است از این رو ما این مبحث را با اصول طراحی وب سایت برای یک کتابخانه بطور نمونه شروع می کنیم.

در جهان امروز و در عصر تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات ، باید بپذیریم که هر سازمان و مؤسسه ای نیاز به وب سایت[1] دارد . کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند . اغلب کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی از اواسط دهه 90 به ایجاد وب سایت و ارائه خدمات از این طریق پرداخته اند ( ریان ،2003 ،207 ) . وب سایت هر کتابخانه از یک سو پنجره ای به آن کتابخانه و از سوی دیگر ، راهنمای کاربران در اینترنت می باشد . در واقع کتابخانه ها علاوه بر ارتباط و بهره گیری از امکانات اینترنت ، می توانند از این طریق به معرفی خود و ارائه خدمات بپردازند . 

 اما ایجاد وب سایت برای کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی ، نیاز به سرمایه گذاری گسترده در بودجه ، زمان و بخصوص در بخش نیروی انسانی دارد  . کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی چالش های ایجاد و مدیریت وب سایت را پذیرفته اند و از برنامه ریزی استراتژیک به عنوان ابزاری سودمند برای مدیریت وب سایت کتابخانه ها بهره می برند .

 فرآیند برنامه ریزی استراتژیک

  طبق نظر پیتر دروکر‌ “ برنامه ریزی استراتژیک ، فرآیند پیوسته ای از تصمیمات سیستماتیک و ریسک پذیر و با حداکثر دانش و آگاهی از نتایج آینده است که به طور سیستماتیک تلاشها و کوشش هایی را که برای انجام این تصمیم ها مورد نیاز است را سازماندهی می کند و نتایج این تصمیم گیری ها را در مقابل انتظارات ، از طریق بازخورد سیستماتیک و سازمان دهی شده اندازه گیری می کند . ” ( استوارت ،1998، 41) برنامه ریزی استراتژیک ، فرآیندی است که در آن مقاصد ، اهداف و برنامه ها تنظیم و اجرا می شوند . البته فرآیندهای تنظیم و اجرا هر دو تدریجی و پیوسته اند  . مقیاس زمانی برای برنامه های استراتژیک حدود سه سال است و بیشتر از پنج سال نخواهد بود ، گرچه چشم انداز بلند مدت در سطح کلی تری در نظر گرفته می شود  اما باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد تا بتواند به تغییرات پاسخ دهد ( کورال ،1380،6-7) . همچنین برنامه ریزی استراتژیک  به عنوان یک اقدام مدیریتی برای تعیین محیط وب سایت کتابخانه و سمت و سوی آن و پاسخ به چالشهای سازمانی ، تعریف می شود . برنامه ریزی استراتژیک یک ساختار مفید برای ایجاد وب سایت و توسعه آن در آینده و نیز مکانیزمی برای نگهداری و روز آمدی وب سایت به وجود می آورد . فرآیند برنامه ریزی که به طور یقین در همه بخشهای کتابخانه در جریان است ،  قابل انتقال به وب سایت کتابخانه  نیز می باشد ( ریان ،2003 ،209)  .
    گام نخست در انجام بر نامه ریزی استراتژیک ، تعریف و ایجاد کمیته یا تیم برنامه ریزی است که مسؤولیت برنامه ریزی را عهده دار خواهد بود و با دیگر گروه های کاری در زمان مناسب در فرآیند برنامه ریزی تعامل خواهد داشت . با توجه به اینکه فرآیند برنامه ریزی استراتژیک در تعامل با محیط داخلی و خارجی کتابخانه است ، شناخت محیط ، جنبه اساسی فرآیند برنامه ریزی است (استوارت ،1998 ،47) . محیط خارجی ، همه شرایط و عواملی را که بر گزینه های استراتژیک اثر دارند را شامل می شود . چارچوب مفید برای تحلیل محیط خارجی این است که موضوعات و تأثیرات در قالب عناوین سیاسی ، اقتصادی ، جامعه شناختی و فناوری در نظر گرفته شود . این عمل به تحلیل پستPEST [2] مشهور است . برای تحلیل محیط داخلی ، شرایط کتابخانه و سازمان مادر و نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدها ( SWOT )[3] باید مورد ارزیابی قرار گیرد . بیشتر این اطلاعات از طریق مستندات برنامه ریزی ها و گزارشات قابل دستیابی است ( کورال ،1380 ،201-203 ) . تصویر محیط خارجی و محیط خودتحلیل داخلی در کنار هم به صورت یک فرآیندجمع می شوند تا استراتژی ها را تو سعه دهند و آنها رابه برنامه ها ، خط مشی ها و روشها تبدیل کنند و به تمرکز برنامه ریزی بر اساس رسالت سازمان کمک کنند ( استوارت  ،1998، 50) .
مدیر سایت کتابخانه باید ابتدا به بررسی سؤالات برنامه ریزی استراتژیک بپردازد :
-    رسالت[4] سایت چیست ؟

-    مقصود[5] سایت چیست ؟

-    اهداف [6] سایت چیست ؟

پاسخ به این سؤوالات ، به شناسایی کاربران بالقوه و نیازهای اطلاعاتی آنها می انجامد و این شناخت از ضروریات و مقدمات اساسی قبل از هر تصمیم گیری است . در مرحله بعد ، مدیر سایت باید بیانیه رسالت را که یک بیانیه عمومی و پایه ای برای گسترش اهداف سایت است ، را تنظیم نماید و همواره به رسالت کتابخانه ، که سازماندهی ، دسترس پذیری و اشاعه اطلاعات مورد نیاز کاربران است ، توجه داشته باشد ؛ زیرا رسالت سایت باید مطابق با رسالت کلی کتابخانه باشد . بیانیه رسالت باید به قدر کافی کلی ، مشخص ، عملی و انعطاف پذیر باشد ( کورال ،1380 ، 40) .  به طور مشخص بیانیه رسالت ، بیانیه ای از نگرش ، چشم انداز و جهت گیری سازمان است نه مقصد های تفضیلی و قابل اندازه گیری . در واقع ارزش اصلی بیانیه رسالت ، مشخص کردن مقاصد نهایی است . ( پیرس و رابینسون ،1377 ،70 و 100) . اگر بیانیه رسالت به درستی تدوین شود ، مبنایی برای برنامه ریزی پایدار خواهد بود . بعد از آنکه که رسالت سایت معین و تدوین شد ؛ باید مقصود سایت به طور واضح مشخص شود . در مرحله بعد ، اهداف سایت باید به طور خاص تر و مطابق با رسالت و مقصود سایت تعیین شود و هر یک از اهداف با مراحل کاری که آن را پشتیبانی می کند ، بیان شود . بعد از آنکه مراحل کاری هر یک از اهداف مشخص شد ، بایستی که مسؤولیت ها ، بودجه ، زمان بندی ، معیارهای ازریابی هر یک نیز مشخص شود . در واقع اگر فرآیند برنامه ریزی استراتژیک از ابتدا تا انتها دنبال شود ، مدیران این فرصت را به دست می آورند که مهارتهای لازم ، نیروی انسانی ، منابع مالی ، زمان ، وسایل و تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری را که در هر مرحله از فرآیند برنامه ریزی برای ایجاد و مدیریت وب سایت نیاز است را به طور کامل شناسایی کنند . برنامه ریزی گام به گام سبب می شود که اهداف سایت تضمین و اجرا شود ( ریان 2003 ، 209) . در مرحله بعد باید به توسعه استراتژی ها و برنامه های عملی پرداخت که این امر خود مستلزم تعریف وتعیین منابع مالی و توسعه خط مشی ها و راه وروش ها در راستای اهداف سایت است . در واقع استراتژی ها به عنوان اقدامات اصلی یا الگوهای اقدامات برای تحقق اهداف و مقاصد و انجام رسالت  تعریف می شوند و قدم های عملی تحقق رسالت سایت رامشخص می کنند و باید برنامه زمانی ، مسؤولیت ها و شاخص های عملکرد را در بر داشته باشند . در مرحله بعد ، استراتژی های انتخاب شده به برنامه های عملیاتی مشخص تر تبدیل می شوند  . به منظور ارزیابی عملکرد مربوط به هدف ها و بازبینی و اصلاح برنامه ها ، با توجه به نتایج و شرایط متغیر ، ضروری است که پیشرفت کار به صورت منظم مورد نظارت قرار گیرد . فرآیند نظارت در تمام سطوح مهم است و باید روشهای کنترل و نظارت نیز مشخص شود . خود برنامه ریزی استراتژیک نیز نیاز به بازبینی دارد ( کورال ، 1380 ، 57و59و68و74) .
در ادامه به بررسی خط مشی وب سایت کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی می پردازیم :

  خط مشی وب سایت

     طی فرآیند برنامه ریزی استراتژیک ،  خط مشی وب سایت مشخص می شود . در واقع هدف اصلی از تهیه و اجرای فرآیند  برنامه ریزی  استراتژیک نیز همین است  که بتوان یک خط مشی جامع ، کارا و مؤثر به وجود آورد ( ریان ، 2003 ، 210) . خط مشی ها ، رهنمودهایی هستند که برای راهنمایی ، تفکر ، تصمیم و اقدامات مدیران و فرودستان آنها در اجرای استراتژی سازمان تدوین می شوند . خط مشی ها غالباً به عنوان “ دستورالعمل های استاندارد عملیاتی ” و ابزاری مؤثر برای انتقال تصمیمات به سطوح پایین تر در سازمان هستند ( پیرس و رابینسون ، 1377 ، 52) . یک تعریف خوب برای خط مشی می توانند به این شرح باشد : یک راهنمای شفاهی ، مکتوب یا ضمنی که مرزها و مسیر کلی عملکرد مدیریتی را تعیین می کند ( استوارت ، 1998 ،69    ) . در واقع برای اجرای استراتژی ها ، خط مشی ها تدوین می شوند . یک خط مشی جامع وب سایت ، چارچوبی از موارد زیر را شامل می شود :

■   اداره وب سایت

■   طراحی

■   معماری اطلاعات[7]

■   محتوا

■   فراپیوندها[8]

■   نگهداری و روزآمدی

■   ارزیابی ( ریان ،2003 ،210)

اداره وب سایت

گرچه اغلب کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی یک ساختار اداری ثابت برای وب سایت خود تدوین می کنند ؛ ولی در  فرآیند برنامه ریزی موفق ، ساختار اداری حاصل به بهترین تناسب و سازگاری بین رسالت و اهداف سایت منتهی می شود . البته تقدم و تأخر در ساختارهای ادارای بی حد و پایان است . تیم اداره کننده سایت می تواند به صورت متمرکز  یا غیرمتمرکز ، مستقل یا دارای سلسله مراتب فعالیت کند .گرچه ممکن است کتابخانه های کوچک تنها از وجود یک مدیر سایت[9] بهره برند ، اما معمولاً در کتابخانه های بزرگ مسؤولیت ها بین افراد تقسیم می شود وتیم وب سایت کتابخانه[10] تشکیل می شود و یک فرد متخصص نیز مسؤولیت هدایت و رهبری تیم را برعهده می گیرد ( ریان ،2003 ،210) . البته در بعضی از کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دو نفر برای مدیریت سایت کتابخانه انتخاب می شود ؛ یک نفر مدیر فنی سایت[11] ، که مسؤولیت اداره و نگهداری سیستم را برعهده می گیرد و دیگری مدیر محتوایی سایت[12] ، که مسؤول ایجاد وب سایت و روزآمدی اطلاعات آن خواهد بود .

ساندرز مک مستر در سال 1997 برای توصیف موقعیت مدیر سایت ، عبارت “ بهترین شغل در کتابخانه ”[13] را به کار برده است . به گفته وی ، مدیر وب سایت که دارای زمینه هایی در تکنولوژی اطلاعات ، سیستم ها ، مرجع و منابع الکترونیکی است ؛ به مهارت هایی دیگر از جمله : دانش زبان علامت گذاری شده فرامتنی (  HTML)[14] ، آشنایی با بسته های نرم افزاری[15] طراحی صفحات وب ، آشنایی با مرورگرهای[16] مختلف اینترنت ، طراحی گرافیکی ، مهارت در نگارش ، ویرایش و ترجمه ، اجرای استانداردها ، جستجو و بازیابی و ارزیابی اطلاعات ، مدیریت و نگهداری سرویس دهنده[17] وب سایت و نیز به تجربه  و مهارت در تعیین خط مشی های وب سایت کتابخانه نیز نیاز دارد ( مک مستر ،1997 ، 37) .  اما بدون توجه به ساختار اداری انتخاب شده ، مدیر سایت  باید مطمئن شود که اعضاء تیم سایت کتابخانه یا مرکز اطلاع رسانی ، موافق برنامه ریزی استراتژیک هستند و  باید نقاط بحرانی در سازمان را به خوبی بشناسد و اقدامات لازم را به عمل آورد . ضمن اینکه به مدت زمان لازم برای آموزش کارکنان و افزایش سطح دانش تخصصی آنها توجه نماید .