سایکوپاتولوژی
بحث در یافته ها
با توجه به یافته های تحقیق مشخص می گردد که میزان سایکوپاتولوژی در آزمودنیها براساس ابزارهای مورد استفاده 85% بود که این مقدار به مراتب بیشتر از میزان گزارش شده در گروه های عادی و افراد آسیب پذیر می باشد. براساس تحقیقات انجام شده در ایران میزان آسیب پذیری در اقشار مختلف بین 5/12% (باقری یزدی و همکاران، 1373) تا 8/53 ( جلیلی، داویدیان، 1370) متفاوت بوده است. به نظر می رسد تفاوت موجود در نتیجه شرایط فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی متفاوت افراد مورد بررسی باشد.
میزان مشکلات روانی در بیماران طبی و مبتلا به ایدز براساس تحقیقات پری و تروس (1984)، دیلی و همکاران (1985) حدود 30 – 20% گزارش شده که بسیار کمتر از نتایج تحقیق می باشد. همچنین یافته های تحقیقات استرو و همکاران (1989) در مورد برآورد اضطراب به میزان 20 – 15% و میزان افسردگی گزارش شده توسط کاتالن و همکاران (1992) در 25 – 10% آزمودنیهای مبتلا به عفونت HIV بسیار کمتر از یافته های تحقیق حاضر می باشد. این موضوع می تواند در ارتباط با تفاوتهای فاحش محیطهای آزمودنیها خصوصاً از لحاظ استرسهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد. وجود افکار و اقدام به خودکشی در 93% آزمودنیها پژوهش حاضر بسیار بیشتر از گزارشهای مطرح شده توسط پری و جاکوبسبرگ و فیشمن (1990) می باشد. همین طور یافته های کاتالن (1992) مبنی بر اقدام به خودکشی در 37% افراد دارای عفونت HIV کمتر از میزان برآورد شده توسط تحقیق فعلی می باشد. در عین حال یافته های تحقیق به آنچه مارزاک (1998) مطرح کرده یعنی بیست برابر جمعیت عادی نزدیکتر است.
همانگونه که متذکر شدیم تفاوت بارز یافته های تحقیق با سایر تحقیقات با توجه به تفاوتهای شخصیتی، استرسهای موجود و شرایط فرهنگی و اجتماعی متفاوت قابل توجه می باشد. کمبود منابع حمایتهای اجتماعی و موقعیتهای استرس را همانگونه که لیسرمن (1999) متذکر شده می تواند باعث تشدید علائم و تسریع ایدز در مبتلایان به عفونت HIV گردد.
این موضوع می تواند تغییراتی در سیستم شناختی افراد مبنی بر عدم توانایی کنترل محیط ایجاده کرده و منجر به نوعی افسردگی آموخته شده گردد. اضطرابها و نگرانیهای آزمودنیها به طور عمده بر محور مسائل اجتماعی و اقتصادی متمرکز بوده و حاکی از استرسهای شدید و ارتباطات اجتماعی ضعیف خانواده و نزدیکان با آنها می باشد.
یافته مهم دیگر تحقیق نشان دهنده ارتباط معنادار ( 83/0 = r ) میان آسیب شناسی روانی و نمرات به دست آمده از پرسشنامه و سیاهه رفتاری ( در مورد نگرشها و رفتارهای مذهبی ) می باشد. تجزیه و تحلیل داده های مربوطه نشان داد که آزمودنیهای دارای نمرات بالا در مقیاسهای سنجش نگرش و رفتارهای مذهبی، اختلال های روانی کمتری دارند. به نظر می رسد افراد دارای اعتقادات مذهبی قوی تر، مشکل خود را بهتر توجیه کرده و با انجام اعمال مذهبی آرامش بیشتری کسب می نمایند. این موضوع با یافته های نیلمن و کلی (1996) همخوانی دارد به باور وی افرادیکه خدا را پشتیبان، حمایت کننده و قابل اتکاء می دانند کمتر احساس تنهایی کرده، افسردگی و اضطراب کمتری نسبت به دیگران دارند. افزون بر این توانایی کنار آمدن و سازگاری با استرسهای عمده زندگی در افراد دارای اعتقادات مذهبی بیشتر است.
یافته های دیگر تحقیق حاکی از تغییرات معناداری در نمرات به دست آمده از پرسشنامه نگرش سنجی و سیاهه رفتاری پس از گذشت 18 ماه می باشد. به نظر می رسد زمینه های مذهبی قبلی و قطع امید از سایر منابع جدی شدن مساله مرگ با توجه به مشاهده چندین مورد مرگ دوستان از علل عمده تقویت اعمال مذهبی و نگرشهای مثبت دینی در آنها باشد.
یافته های تحقیق مؤید اهمیت توجه به مشکلات روانی افراد دارای عفونت HIV ، کاهش استرسهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موجود می باشد. گستره مشکلات روانی آنقدر وسیع و عمیق می باشد که توصیه می گردد مراکز درمانی با استفاده از شیوه های متعدد درمانی و فراهم کردن خدمات اجتماعی برای افراد مبتلا فعال گردد. استفاده از شیوه های درمانی مبتنی بر مذهب نقش مهمی در تخفیف آلام روحی و جلوگیری از گسترش و انتقال آن به دیگران خواهد داشت. در خاتمه متذکر می گردد برنامه ریزی و سرمایه گذاری در مورد جلوگیری از گسترش عفونت HIV با توجه به معضل اعتیاد و اعتیاد تزریقی ضرورت ویژه ای دارد و غفلت از آن تاوان گزافی را در پی خواهد داشت.
روش پژوهش
با استفاده از روش تحقیق زمینه یابی افرادیکه به دلیل داشتن عفونت HIV در بخش ویژه ای از زندان سنگ بست نگهداری می شدند در طی مدت 2 سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد 76 نفر از آزمودنیها در حال تحمل حبس و 16 نفر باقیمانده پس از اتمام حبس در تحقیق شرکت داده شدند. انتخاب افراد براساس ابراز تمایل و همکاری و اختیاری بوده است و از مجموع افراد مورد مطالعه ( 114 = N ) تنها 22 نفر به دلیل ناتوانی در درک سوالات پرسشنامه ها و عدم همکاری در تحقیق شرکت داده نشدند. آزمودنیها همگی مرد و در دامنه سنی 50 – 25 سال قرار داشتند. و 15% بیسواد، 6% پایین تر از سیکل 17% دیپلم، 8% بالاتر از دیپلم بودند. 50 نفر متأهل و 42 نفر مجرد بودند.
ابزارهای مورد استفاده جهت ارزیابی عبارتند از :
1 ) آزمون ScL – 90 – R که دارای 90 سوال بوده و از اعتبار و روایی نسبتاً خوبی ( در اگاتیس و کلیری، 1977 ) برخوردار بوده و ثبات داخلی آزمون از 77% تا 90% بوده است.
2 ) پرسشنامه وسیاهه رفتاری، ساخته شده براساس اعمال و دیدگاههای مذهبی، دارای 25 سوال که با توجه به رفتارها و نگرشهای مذهبی و طی مشورت با افراد صاحب نظر ساخته شده است. ده پرسش به گونه ای طراحی شده بود که یک موقعیت را ترسیم کرده و آزمودنی بایستی در مورد آن وضعیت اظهارنظر نموده و دیدگاه خود را ارائه می کرد. پانزده سوال باقیمانده به صورت دوگزینه ای بود و آزمودنی بایستی به صورت بله یا خیر به آنها جواب می داد.
3 ) پرسشنامه نگرش سنج مذهبی ( گلریز و براهنی، 1352 ) که یک پرسشنامه 19 سوالی می باشد به بررسی نگرشهای افراد می پردازد و در بررسی حاضر از آن به عنوان یک ابزار کمکی همراه با سیاهه رفتاری استفاده شده است.
4 ) مصاحبه بالینی جهت بررسی بیشتر مشکلات روانی و فراهم کردن اقدامات تشخیصی و درمانی برای آزمودنیها.
با هرکدام از آزمودنیها در مرحله اول مصاحبه بالینی انجام شد و پس از آن، آزمون ScL – 90 – R به صورت رودررو تکمیل گردید پرسشنامه های نگرش سنج مذهبی و سیاهه های رفتاری در جلسات دیگر اجرا می شد. پس از 18 ماه مجدداً پرسشنامه های نگرشی سنج و سیاهه های رفتاری بر روی 32 نفر از آزمودنیها ( بقیه آزمودنیها به دلیل اتمام حبس، انتقال به مراکز دیگر، مرگ و میر و .... قابل دسترسی نبودند) اجرا شد.
نتایج
داده های به دست آمده از تحقیق با استفاده از روشهای آماری توصیفی، همبستگی و آزمون t برای گروههای همبسته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. اطلاعات به دست آمده به کمک آزمون ScL – 90 – R نشان داد که 85% آزمودنیها دارای مشکل و اختلال روانی هستند. میانگین و انحراف معیار مقیاسهای آزمون مذکور در جدول یک منعکس شده است. ضریب کل علایم مرضی 75/2 و میانگین کل نمرات مقیاسها بین 43% تا 83/2 می باشد. بیشترین شکایات و مشکلات آزمودنیها مربوط به مقیاسهای اضطراب، حساسیت بین فردی و افسردگی می باشد و آنها در مقیاس روان پریشی کمترین مشکل را داشتند.