دوران متقدم- از 1834 تا 1906
روابط رسمی میان ایالات متحده و ایران در سال 1856 و زمانی آغاز شد که ناصرالدین شا. ایالات متحده نیز نمایندۀ سیاسی خود ساموئل بنجامین را در سال 1883 به ایران گسیل ه قاجار اولین سفیر ایران، میرزا عبدالحسن شیرازی، را به واشنگتن دی سی اعزام کرد داشت. این مناسبات در سال 1944 به سطح سفارتی ارتقا یافت. در قرن نوزدهم، مناسبات ایران با قدرت های بزرگ بیشتر بر روابط یک جانبۀ گسترده، اما غیر استعماری با بریتانیای کبیر و روسیه تمرکز داشت. هر دوی این قدرت ها تا اوایل قرن بیستم بر ایران تسلط داشتند. در این دوران، رهبران ایران در جستجوی کشوری ثالث بودند تا به ایران در مقاومت دربرابر قدرت های بریتانیا و روسیه کمک کند، و در این مورد، نظر مثبتی نسبت به ایالات متحده داشتند. مناسبات متقدم فرهنگی، که ده ها سال قبل از روابط رسمی آغاز شده بود، به جایگاه آمریکا در افکار عمومی ایران کمک زیادی کرده بود.
مناسبات فرهنگی میان ایران و آمریکا در سال 1834 و با ورود جاستین پرکینز، مبلغ پروتستان و دکتر اساهل گرانت که پزشک بود، آغاز شد. پرکینز و گرانت که از سوی مأموریت های خارجی شورای کمیسیون پروتستان ها برای برآوردن نیاز های مسیحیان آسوری/نستوری به ایران اعزام شده بودند، اولین شهروندان آمریکایی بودند که در ایران اقامت گزیدند و با همسران خود در ارومیه، واقع در شمال غرب ایران ساکن شدند. کمی بعد از آن، در سال 1848 جوزف کوچران نیز به عنوان مبلغ مذهبی با خانوادۀ پر تعداد خود در ارمیه مستقر گشت. یکی از فرزندان کوچران، (جوزف جونیور)، بعد از فارغ التحصیل شدن از مدرسۀ پزشکی در سال 1878 با همسر خود به ارومیه بازگشت. در سال 1879، دکتر کوچران با حمایت شورای مبلغان آسوری، اولین مدرسۀ مدرن پزشکی ایران، دانشکدۀ پزشکی ارومیه، را تأسیس کرد.
در همین دوره، مبلغان پرسبیتری، دانشکدۀ آمریکایی (که بعدها دانشکدۀ البرز نام گرفت) را در محلۀ ارمنی نشین تهران تأسیس کردند. این مدرسه که کار خود را در سال 1873 آغاز کرد، به زودی موفق به جذب بسیاری از دانش آموزان مسلمان گردید و زبان فارسی را به عنوان زبان تدریس خود برگزید. در سال 1898، عالی جناب ساموئل جوردن ریاست این مدرسه را به عهده گرفت، و آن را تا سطح یک دانشکده (1924)، و بعد هم تاسطح یک دانشکدۀ معتبر علوم مقدماتی آمریکایی ارتقا داد (1928). میراث به جای مانده از عالی جناب جوردن در دانشکده البرز شامل انتقال والاترین ارزش های آمریکایی مانند شرافت کار کردن، محاسن خدمات اجتماعی، دموکراسی و برابری، برابری زنان، و عشق به میهن بود. هر چند روس ها، انگلیسی ها، فرانسویان، و آلمانی ها هم مدارسی در ایران افتتاح کرده بودند، اما رهبران کشور، از جمله خانوادۀ سلطنتی، دختران و پسران خود را برای تحصیل به دانشکدۀ البرز می فرستادند.
دانشکدۀ البرز تبلورآموزش مختلط، اولین کتابخ?نۀ دانشکده، اولین کلاس های دارای آزمایشگاه های مدرن، اولین روزنامۀ دانش آموزی (جوانان ایران)، و بسیاری از اولین های آموزشی دیگر در تاریخ مدرن ایران بود. در سال 1940، دانشکدۀ البرز همراه با سایر دانشکدۀ های خارجی ایران، توسط دولت ملی اعلام شد و پس از آن هرگز دوباره باز نشد. یکی از خیابان های تهران به پاس قدردانی به نام عالی جناب جوردن نامگذاری گشت.
دیگر مدرسۀ پرسبیتری، مدرسۀ مموریال آمریکایی تبریز ، در سال 1881 افتتاح شد و شاید به دلیل وجود دو تن از برجسته ترین شاگرانش، یعنی سید حسن تقی زاده و احمد کسروی، شناخته شده باشد. این دو، از مردان برجستۀ نهضت مشروطه در اوایل قرن بیستم بودند که به لحاظ دیدگاه ضد روحانی خود نیز معروفیت داشتند. چهرۀ تأثیرگذار دیگری، هوارد بکسرویل آمریکایی نیز تا زمان پیوستن به انقلابیون مشروطه درتبریز، در این مدرسه تدریس می کرده است. موضع گیری قهرمانانۀ بسکرویل در کنار مشروطه خواهان ایرانی در مرحلۀ بعدی توسعۀ سیاسی ایران و انتقال به مرحلۀ مدرن تاریخ این کشور بود- مرحله ای که آمریکاییان صمیمانه و به طور جامع در آن دخیل بودند.
نهضت مشروطه و آمریکا به عنوان گزینۀ سوم: 1945-1906
پیشرفت مناسبات فرهنگی میان ایران و آمریکا در نیمۀ اول قرن بیستم، بیش از هرچیز مدیون رابطۀ متقابل نخبگان برجستۀ هر دو کشور بود. مبلغان مذهبی آمریکایی، دانش پژوهان، و مشاوران امور مالی نقش چشمگیری در توسعۀ ایران در این دوره ایفا کردند. به لحاظ ژئواستراتژیک، امپراتوری بریتانیا هنوز بر ایران و منطقه تسلط داشت، و روسیۀ تزاری و بعد هم شوروی، این کشور را از شمال تهدید می کرد. آمریکا، و تا حد کمتری، آلمان، بی طرف و فاقد کوله بار مستعمراتی قدرت های بزرگ زمان محسوب می شدند. تأثیر خفقان آور رقابت های میان بریتانیا و روسیه توسط مورگان شوستر آمریکایی که در سال 1911 به عنوان خزانه دار کل در ایران خدمت کرد، به طور مستند به غربیان ارائه شد. تلاش های شوستر برای این که ایران به استقلال مالی دست پیداکند، منجر به برکناری او تحت فشار های بریتانیا و روسیه گردید، و او در کتاب خود موسوم به ایجاد مانع برسر راه ایران مفصلا به این موضوع پرداخته است.
علی رغم نفوذ منفی قدرت های خارجی، چهره های افسانه ای متعددی وجود دارد که در جهت رشد مناسبات فرهنگی میان ایران و آمریکا نقش برجسته ای ایفا کردند، و در حالی که ممکن است بعضی حتا تأثیر بیشتری هم داشته بوده باشند اما چهره ای رمانتیک تر از یک جوان اهل کانزاس و معلم مدرسه به نام هوارد بسکرویل، تا این اندازه در این مرحله از مناسبات فرهنگی ایران و آمریکا مؤثر نبوده است.
هوارد سی بسکرویل، که به تازگی از دانشگاه پرینستون فارغ التحصیل شده بود (دارای مدرک کارشناسی، 1907)، در سال 1908، براساس یک قرارداد دوساله با مدرسۀ مموریال مبلغان پرسبیتری آمریکایی در تبریز و برای تدریس علوم و زبان انگلیسی، کمی قبل از آغاز جنگ میان مشروطه خواهان و سلطنت طلبان وارد این شهر شد. او از طریق میرزا حسین شریف زاده، یکی از مشروطه خواهان بنام و همکارش در مدرسۀ مموریال، با جنبش مشروطه و تعداد زیادی از هواداران این جنبش آشنا شد. علاقۀ او به مشروطه خواهان موجب شد تا در صفوف آنان قرار گرفته و به عنوان یکی از پرحرارت ترین هواداران این جنبش به فعالیت بپردازد. یکی از فعالیت های جنبش شکستن محاصرۀ تبریز بود که موجب گرسنگی کشیدن بسیاری از اهالی شهر شده بود. او بعد از استعفا از کارش در کنار دبلیو ای مور، یک ایرلندی، و نمایندۀ نشریات متعدد بریتانیایی در ایران، به تمرین نظامی دادن به تعدادی از داوطلبان مبارزه پرداخت. گروه بسکرویل، موسوم به فوج نجات در ارگ تبریز آموزش نظامی می دید.
با روز به روز شدت یافتن قحطی و گرسنگی، دو "اروپایی" توصیه به حمله کردند و از طریق عملیات شناسایی، موقعیت سلطنت طلبان را مشخص نمودند. بسکرویل که تجربۀ نظامی اندکی داشت اما بسیار شجاع بود در روز 9 آوریل 1908، رهبری نیرو های خود برای حمله به پادگان سلطنت طلبان را به عهده گرفت. او در این حمله جان باخت. روز بعد، مراسم تشییع جنازۀ او در گورستان آمریکایی تبریز تبدیل به یک تظاهرات واقعی گشت؛ افراد بسکرویل، گروه های فداییان، ارامنه، گرجی ها، و ساکنان آمریکایی تبریز، و تعداد زیادی از شهروندان تبریز به او ادای احترام کردند. او با احترام تمام در گورستان ارامنۀ تبریز به خاک سپرده شد. امروز، هنوز مجسمۀ یادبود بسکرویل در خانۀ مشروطیت تبریز پابرجاست. داستان بسکرویل نقطۀ آغاز است، اما تأثیر و نفوذ یک آمریکایی دیگر در این دوران، یعنی آرتور یوفم پوپ، از این بسیار فراتر می رود.
آرتور یوفم پوپ (1969-1881) یک مربی آمریکایی، نویسنده و حامی پرحرارت هنر و معماری ایران بود. از سال 1920 تا زمان مرگش، او به نوشتن دربارۀ هنر ایران و برپاکردن نمایشگاه هایی از این هنر مشغول بود، و احتمالا شهرت او بیشتر به کتابش موسوم به مروری برهنر ایران باز می گردد، کتابی مصور در شش مجلد بزرگ، چاپ انتشارات دانشگاه آکسفورد در سال های 39-1938.
پوپ نیروی اصلی در برگزاری پنج کنگرۀ بین المللی در میان سال های 1929 و 1968 بود. او نمایشگاه هایی از هنر ایران ترتیب می داد که همزمان با کنگره های مذکور برگزار می گردید. از سال 1929 تا 1939، پوپ هیئت هایی برای عکسبرداری و ثبت بنا های معماری به ایران فرستاد، و از این طریق توانست هزاران عکس و اطلاعات از جزئیات هنر ایرانی را در اختیار دانشجویان و دانش پژوهان قرار دهد. در سال 1930، او مؤسسۀ آمریکایی هنر و معماری ایران که بعدا مؤسسۀ آسیا نامیده شد را تأسیس کرد و مدت 24 سال عهده دار ریاست آن بود. او به عنوان مشاور و عرضه کنندۀ آثار هنری ایران به موزه ها و مجموعه داران نیز خدمت کرد.
پوپ فعالیت حرفه ای خود را به عنوان استاد فلسفه در دانشگاه براون آغاز کرد، اما بعد به تاریخ علاقه پیدا کرد، و در اوایل دهۀ 1920 مسئول هنر محمدی در انستیتوی هنر شیکاگو و مشاور هنر ایران در موزۀ پنسیلوانیا واقع در فیلادلفیا شد. او به زودی احساس کرد که باید شخصا به تجربه کردن فرهنگی بپردازد که منشأ انواع آثار هنری، از فرش گرفته تا سرامیک و معماری بود و دانش و اشتیاقش به طور فزاینده ای دربارۀ آن فزونی می یافت. پوپ با حمایت مالی و سرپرستی و پشتیبانی انستیتوی هنر شیکاگو، در بهار سال 1925 اولین سفر خود به ایران (که در آن زمان به نام پرشیا شناخته می شد) را جامۀ عمل پوشاند. در 22 آوریل از او خواسته شد تا درپیشگاه رضا خان، نخست وزیر وقت به ایراد سخنرانی بپردازد. بیانات او دربارۀ گذشته و آیندۀ هنر ایران و مخصوصا معماری این کشور که مورد ستایش عمیق او بود، توسط عیسی صدیق، که بعدا به وزارت آموزش و پرورش منصوب شده و از دوستان دیرین و حامیان پوپ گشت، به زبان فارسی ترجمه می شد.
پوپ مایل بود ایرانیان شگفتی های معماری خود در قرون قبل را ارج بنهند و برای ساختن بنا های مدرن، (درعوض توجه به طراحان اروپایی) از آن الهام بگیرند. ملاقات با شاه آینده موجب بیدار شدن علاقۀ شخصی رضا خان به مرمت و بازسازی بناهای مهم اصفهان، و مهمتر از آن، صدور مجوز به پوپ برای ورود به مساجد مهم جهت مطالعه و عکس برداری از آن شد. نفوذ پوپ بر رضاشاه پهلوی، متعاقبا موجب بنای ساختمان های تازه ای از جمله کاخ مرمر در تهران شد که دارای یک گنبد کاشی کاری شده به شیوۀ مسجد شیخ لطف الله اصفهان است، و همین طور ساختمان اصلی بانک ملی ایران و مقر اصلی پلیس تهران به شیوۀ معماری هخامنشی، و موزۀ ایران باستان به سبک معماری تیسفون در عصر ساسانیان.
در سال 1926 نمایشگاه صد و پنجاه سالۀ ایالات متحده در فیلادلفیا برگزار شد. پوپ نمایندۀ موقت یا ویژۀ ایران شده بود. او غرفۀ ایران را با همکاری یک آرشیتکت اهل فیلادلفیا طراحی کرد که از مسجد شاه اصفهان الهام گرفته بود و موفق به کسب مدال طلای نمایشگاه شد. او در کاخ هنر های ظریفۀ نمایشگاه صد و پنجاه ساله، نمایشگاهی از هنر های ظریفۀ ایرانی ترتیب داد و سپس، نمایشگاهی هم از هنر ایران در موزۀ هنرهای پسیلوانیا برگزار نمود. به گفتۀ او، "این نخستین مجموعۀ جدی بود که منحصرا به هنر ایران اختصاص داشت، برخلاف سایر نمایشگاه ها که هنر ایران را به عنوان بخشی از هنر اسلامی ارائه داده بودند." کنفرانس بین المللی پیرامون هنر شرق (نام اولیۀ کنگرۀ بین المللی هنر و باستان شناسی ایران) در نوامبر سال 1926 برگزار گردید و اولین کنگره ای بود که منحصرا به هنر ایران تعلق داشت. (طی چهل سال بعد، چهار کنگرۀ مشابه توسط پوپ برگزار گردید.)
مؤسسۀ آمریکایی هنر و باستان شناسی ایران که فکر تأسیس آن در سال 1928 به ذهن پوپ و همکارانش خطور کرده بود، به عنوان یک شرکت در اکتبر سال 1930 در نیویورک بنیاد شد. در آیین نامۀ این مؤسسه آمده بود که "وظیفۀ آن تشویق و گسترش شناخت ابعاد مختلف هنر ایران از طریق ارتقای پژوهشی و کمک به دانش پژوهان، ترتیب دادن مأموریت های باستان شناسی و حفاری، برگزاری و کمک به ترتیب دادن نمایشگاه ها و کنگره های ملی و بین المللی مربوط به هنر ایران، نشر کتاب و سایر مواد چاپی، و کمک در حفظ و نگهداری بنا های باستانی ایران است."
از جمله طرح های پژوهشی این مؤسسه در دهۀ 1930، مروری مستند بر ایران بوده است. این طرح که درآغاز از یک بررسی توسط عکس تشکیل می شد، توسعه یافته و شامل مستندات مربوط به جزئیات معماری نیز شد. بیشتراطلاعااتی که گردآوری شده بود در سال 39-1938 درقالب مروری بر هنر ایران به چاپ رسید. طی نه فصل اختصاص یافته به بررسی معماری که از سال 1929 تا سال 1939 به طول انجامید، پوپ و همکارانش به جای جای کشور و حتا همسایگان آن، عراق و افغانستان، برای به ثبت رساندن بنا ها سفر کردند. طی این مأموریت ها که همیشه خوب برنامه ریزی می شد و با پیشرفت علم، از تازه ترین تجهیزات نیز استفاده می گردید، حدود 10.000 عکس از بناهای تاریخی سراسر ایران برداشته شد. پوپ و همکارانش توانستند مجموعه ای چشمگیر از عکس های مربوط به معماری ایران را ارائه دهند. شاید این عکس ها بزرگترین و مهمترین سهم او در این زمینه باشد. کارشناسان معتقد هستند که در سال های بعدی، بسیاری از این عکس ها هرگز جایگزینی نیافتند.
از سال 1932 تا 1936، مؤسسۀ آمریکایی هنر و باستان شناسی ایران ترتیبی داد که پوپ بتواند نمایشگاه هایی از عکس های معماری ایران در مؤسسات هنرو معماری و موزۀ شهرهایی چون نیویورک، پاریس، برلین، مسکو، لندن، کپنهاگ، شیکاگو، سانفرانسیسکو، بیت المقدس، و لنینگراد برگزار کند. بزرگ کردن عکس ها که به دلیل کیفیت خوب نگاتیو های پوپ ممکن بود، در هر کجا که به نمایش درمی آمد تحسین همگان را برمی انگیخت. پوپ که سخنوری بلیغ بود در تعدادی از کشور ها سخنرانی هایی پیرامون هنر و معماری ایران برگزار کرد. در سپتامبر 1935، پوپ و ایکرمن در سومین کنگرۀ بین المللی هنر و معماری ایران که در لنینگراد و مسکو برگزار شد، شرکت کردند. نمایشگاه همزمان با این کنگره، شامل 25.000 قطعۀ دیدنی بود که در 84 گالری موزۀ هرمیتاژ در معرض دید قرارگرفت. این نمایشگاه حاوی 600 قطعه عکس بزرگ شده و نقشه ها و نقاشی های پوپ از معماری ایران نیز بود.