آموزش spss
Statistical package social science
بابک حاجی کریمی
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ابهر
برای استفاده از این نرم افزار اولین قدم وارد کردن داده ها س . صفحه ی کاری spss دارای دو پنجره ، Data View و Variable View. در Data View داده ها را وارد میکنیم اما قبل از وارد کردن داده ها اول باید متغیرها را تعریف کنیم.برای این کار از پنجره ی Variable View استفاده میکنیم.
پنجره ی Variable View از ده ستون تشکیل شده،که باید اطلاعاتی در مورد متغیرها در اونها وارد کنیم.
در ستون Name اسم متغیرمون رو وارد میکنیم.این اسم تابع یک سری قواعد نحویست.
قواعد نحوی نام متغیر:
نام متغیر:
1. باید یکتا باشه،یعنی نمیتوان دو متغیر با یک نام داشت.
2. باید حداکثر 64 بایت داشته باشه،یعنی معادل 64 کاراکتر(در زبانهایی که هر کاراکتر دو بایت داره مثل چینی،ژاپنی و... 32 کاراکتر).
3. نباید با کاراکترهای # $ . _ شروع بشه.
4. کاراکترهای بعدی میتوانند ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک ، اعداد و کاراکتر های @ ، # ، $ ، ÷ ، × ، € و... باشند.
5. نمیتواند شامل فاصله باشه.
6. نباید با یک نقطه یا خط تمام بشه.
7. کلمات کلیدی ALL ، AND ، BY ، EQ ، GE ، LE ، LT ، NE ، NOT ، OR ، TO و WITH که spss از آنها به عنوان عبارتهای محاسباتی استفاده میکند نمی توانند به تنهایی به عنوان اسم متغیر قرار بگیرند.
نوع متغیر را در ستون Type وارد میکنیم.نوع متغیر میتواند Numeric (عددی) ، Comma(ویرگول) ،Dot (نقطه) ، Scientific notation(نماد گذاری علمی) ،Dollar(دلار) ، Custom currency(پول رایج) و String(رشته ای) باشه.اگر داده های شما عدد هستند numeric رو انتخاب کنید ولی اگه داده های شما شامل حروف هستند به عنوان مثال اگر داده ها یک سری اسامی اند،نوع متغیر رو string انتخاب کنید.سایر typeها خیلی مورد استفاده قرار نمیگیرند.
در قسمت Width پهنای مورد نظر را برای داده ها تعیین میکنید.منظور از پهنا،تعداد کاراکتری است که هر داده میتواند داشته باشه که البته بیشتر در مورد داده هایی که از نوع string هستند کاربرد دارد.این کار را میتوانید از ستون Width هم انجام دهید.
در جلوی Decimal Places هم تعداد رقم اعشار را برای داده های عددی تعیین کنید. تعیین تعداد رقمهای اعشاری را از ستون Decimal هم میتوانید انجام دهید.
در زیرستون Label برای متغیر یک برچسب تعیین میکنیم.
Values : اگر داده های مربوط به یک متغیر مثلا از دو نوع "female" و "male" باشد ، میتوانید در قسمت Values برای هر کدام از آنها یک کد تعریف کنید.در این صورت در زیر متغیر مورد نظر یک فیلد با دو گزینه ی "female" و "male" ساخته میشود.با این کار دیگر لازم نیست عبارت "female" یا "male" را هر بار تایپ کنید.کافیست روی خانه ی مربوطه بروید و از لیست کشویی گزینه ی مورد نظر را انتخاب کنید.البته برای اینکه برچسب مقادیر را ببینید باید از منوی View گزینه ی Value Labels را تیک دار کنید.
Missing : بعد از وارد کردن داده ها اگر خانه ای دارای عدد نباشد، در آن خانه یک "نقطه" قرار میگیرد و spss با آن به عنوان داده ی گم شده رفتار میکند.داده های گم شده در محاسبات و رسم نمودارها اعمال نمیشوند.اگر بخواهیم از آنها در محاسبات استفاده کنیم باید مقداری را برای آنها تعریف کنیم برای این منظور از ستون missing استفاده میکنیم.در پنجره ی Missing Values به طور پیشفرض گزینه ی No missing values در حالت انتخاب قرار دارد.در زیر این گزینه دو گزینه ی دیگر Discrete missing values و Range plus one optional discrete missing value قرار دارند که با انتخاب آنها میتوانید داده ی مفقود شده رو وارد کنید.با انتخاب گزینه ی دوم text box های زیر آن فعال میشوند و میتوانید در آنها سه مقدار مفقود رو به طور جداگانه تعریف کنید.اما با استفاده از گزینه ی سوم شما میتوانید یک دامنه رو برای مقادیر مربوطه تعریف کنید و در باکس سوم عددی را تعیین کنید که میخواهید جایگزین اعداد موجود در دامنه بشود.یک نکته اینکه،اگه متغیر شما از نوع numeric باشد هر دو گزینه فعال هستند ولی اگر متغیر از نوع String باشد فقط گزینه دوم (Discrete missing values) فعال خواهد بود.
ستون بعدی ستون Columns هست که با استفاده از آن می توانید عرض ستون مورد نظر را تغییر دهید.
Align : با استفاده از Align میتونید نحوه قرار گرفتن داده ها در خانه های ستون مربوطه رو تعیین کنید. Left: چپ چین، Right: راست چین و Center: وسط چین.
در ستون Measure هم نوع مقیاستان را ، Scale(وزنی) ، Ordinal(ترتیبی) وNominal(اسمی) میتوانید مشخص کنید.
مثال :
برای تحلیل داده ها از منوی analyze استفاده می شود.
در رابطه با بررسی داده ها ، بشترین دستورات مرتبط در منوهای Analyzeو Graphs وجود دارند . در spss گزینه های متعددی برای بررسی داده ها وجود دارد . برای مثال بسیاری از گزینه های منوی Analyze دارای نمودارها و چارت هایی نیز هستند که با استفاده از منوی Graphs نیز در دسترس می باشندو همچنین راههای گوناگونی برای بدست آوردن آماره های توصیفی وجود دارد که بعضی از آنها را می توان بر اساس طبقه های متغیرهای گروهبندی (مانند جنس) به زیر گروههایی تقسیم کرد.
درون منوی Analyze گزینه هایی مثل Reports , Descriptive Statistics, Tables, Compare Means وجود دارد . هنگامی که گزینه هایReports یا Descriptive Statistics انتخاب می شوندو زیرمنوهایی ظاهر می شوند .
زیر منوی Reports امکاناتی برای محاسبه آماره های توصیفی گوناگون برای متغیر های کمی در اختیار می گذارد که بر اساس طبقات متغیرهای گروهبندی تقسیم شده اند. گزینه OLAP Cubes خروجیهایی از آماره های خاصی ایجاد می کند که در آن متغیر های کمی انتخاب شده ای در تمام متغیر های گروهبندی مشخص شده ای جمع زده شده است و کاربر می تواند در درون خروجی هر یک از طبقات (یا ترکیبی از طبقات در صورتی بیشتر از یک متغیر گروهبندی وجود داشته باشد ) را انتخاب نماید و با این کار آماره های درون جدول مورد نظر را تغییر دهد. گزینهCase Summaries لیستی از مقادیر متغیرهای کمی انتخاب شده برای هر یک موردها را ارائه می دهد و در انتها لیستی از آماره های توصیفی برای هر یک از ترکیبهای طبقات متغیرهای گروهبندی ارائه می شود. خروجی Report Summaries in Rows یا گزینه Report Summaries in Columnsبه صورت جدول در نمی آید و به همین دلیل استفاده از آنها توصیه نمی شود.
زیرمنوی Descriptive Statistics شامل گزینه های Frequencies , Descriptives , Explore ,Crosstabs ,Ratio است . استفاده از تمامی این گزینه ها بسیار توصیه می شود و تمامی آنها را در قسمتهای بعدی بنا به مورد کاربرد توضیح خواهد داد.
زیر منوی Tables نیز دارای دستوراتی است که استفاده از آنها بسیار مفید است ، زیرا خروجی آنها به صورت جداول خوبی ارائه می شود که می توان آنها را مستقیماً به درون گزارشها کپی کرد . خصوصاً گزینه های Basic Tables و Tables of Frequencies بسیار مفید هستندکه سعی میکنم در مطالب بعدی با مثال براتون شرح بدم.
زیر منوی Compare Means هم که شامل 5 گزینه است که برای مقایسه میانگینها و دست آوردن جدول تحلیل و تجزیه واریانس (ANOVA) و بدست آوردن t ی استودنت برای تک نمونه ها و نمونه های جفت بکار برده می شود. البته این زیر منو تنها دارای یک گزینه برای بررسی داده هاست (یعنی گزینه Mean) .نام این دستور گمراه کننده است زیرا تنها برای لیست کردن میانگین متغیرها در طبقات یک گروهبندی کاربرد دارد و برای بدست آوردن میانگین های طبقه بندی نشده ،باید از یکی از دستورات Reports یا Tables یا گزینه Descriptives در منویDescriptive Statistics استفاده نمود.