تحقیق مقاله کیفیت زندگی در افراد دیابتی

 کیفیت زندگی به طور کلی به عنوان درجاتی از رضامندی و نیل به نیازها در زمینه‌های فیزیکی، اجتماعی، روان شد ساختمانی و رفتاری ˆ فعالیتی و از آن مهم‌تر "احساس خوب بودن" تعریف می‌گردد. کاربرد این مفهوم در تحقیقات پزشکی و پرستاری به عنوان یک شاخص مهم از سلامت فردی و نیز شاخصی برای تصمیم‌گیری و قضاوت در مورد سلامت کلی جامعه و نیز بررسی تاثیر درمان در بیماری‌های مزمن در دهه‌های گذشته رو به افزایش چشمگیر بوده است . در میان خیل عظیم بیماری‌های مزمن: دیابت بالاترین سطح را از نظر شیوع به خود اختصاص داده و در سراسر جهان و نیز کشور ما سالیانه رو به افزایش بوده است . به طوری که بر طبق گزارشات انجمن دیابت ایران تنها تا سال 1372 حدود یک میلیون و پانصد هزار نفر بیمار مبتلا به دیابت در کشور شناسایی شده‌اند. درمان و کنترل این بیماری همچنین مستلزم صرف هزینه‌ای بسیار زیاد می‌باشد، به طوری که بر طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر سالانه حدود 92 میلیارد برای بیماران مبتلا به دیابت در کشورهای گوناگون جهان هزینه می‌شود و این هزینه طی 5 سال گذشته 350 درصد افزایش نیز یافته است . در میان دو نوع شایع دیابت وابسته و غیروابسته به انسولین، خصوصا نوع وابسته به انسولین که بر طبق آمارها از 10 سال پیش تاکنون رو به تزاید نیز بوده است به علت سن شروع پائین‌تر و خصوصیات ویژه آن، محدودیت‌های بسیاری را از قبیل اجبار در تزریق مکرر انسولین و تامین هزینه آن و اجبار در رعایت رژیم غذایی و عفونت‌های مکرر احتمال بستری شدن مکرر در بیمارستان به علت عوارض بیماری و محدودیت‌هایی در زمینه، تولیدمثل و تشکیل خانواده و اشتغال به کار برای فرد دیابتی ایجاد می‌نماید. با توجه به اینکه هدف اصلی از درمان تمامی بیماری‌های مزمن ارتقاء سطح کیفیت زندگی بیماران بوده و در همین رابطه پژوهش‌های متعددی در سایر کشورهای جهان در زمینه بررسی کیفیت زندگی و نگرش به آن از سوی بیماران مبتلا به یک بیماری مزمن و اثرات بیماری مزمن و نحوه درمان و مراقبت آن بر جنبه‌های مختلف زندگی و ابعاد گوناگون شخصیت افراد دیابتی صورت پذیرفته ولی تاکنون پژوهشی در رابطه با بیماران دیابتی در کشور ما با توجه به شیوع بالای دیابت در کشور و با بافت فرهنگی خاص جامعه ما انجام نپذیرفته، پژوهشگر قصد دارد پژوهش حاضر را در جهت بررسی نگرش بیماران تحت درمان با انسولین در مورد کیفیت زندگی و به منظور خالص‌تر کردن نتایج آن در مقایسه با افراد سالم جامعه به انجام رساند و از آنجا که بررسی دیدگاه افراد در مورد کیفیت زندگی خود می‌تواند معیار ارزشمندی از سطح سلامت و میزان کارآیی یا از کارافتادگی افراد باشد.

مقدمه

بعلت تغییر شیوه زندگی در کشورهای صنعتی و در حال توسعه و وجود عوامل مستعدکننده‌ای نظیر چاقی، استرس، کم تحرکی و رژیم‌های غیربهداشتی، بروز بیماریهای غیرواگیر در این جوامع بیشتر می‌باشد.

از آنجایی که اکثر بیماریهای غیرواگیر مزمن و دائمی هستند، لذا این دسته از بیماران از زمان ابتلاء تا پایان عمر نیازمند مراقبت‌های بهداشتی دقیق و وسیعی خواهند بود و همچنین با توجه به بروز علائم، اساساً از کیفیت زندگی خوبی برخوردار نخواهند بود و حتی علیرغم تأمین نیازهای بهداشتی درمانی برای این دسته از بیماران متأسفانه درصد قابل توجهی از توان کاری و اقتصادی را از دست خواهند داد.

دیابت از زمانهای کهن برای بشر شناخه شده بود. در یکی از متون هندی که مربوط به حدود 2600 سال قبل است به شیرین بودن ادرار بعضی از بیماران اشاره شده است با وجود قرنها سابقه آشنایی و توجه پزشکان به بیماری قند هنوز تنها در 5% موارد می‌توان به دقت علت پیدایش این بیماری را مشخص کرد.

بیماری قند (دیابت) شایعترین و مهمترین بیماری ناشی از اختلالات متابولیک است و یکی از علل عمده مرگ و میر و ناتوانی در بسیاری از کشورها و پنجمین علت عمده مرگ و میر را در جوامع غربی تشکیل می‌دهد.

شیوع بیماری کاملاً مشخص نیست ولی به نظر می‌رسد در اجتماعات مختلف 3-2% افراد مبتلا به این بیماری باشند.

برطبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2000 میلادی (1379 شمسی) حدود 100 میلیون نفر در دنیا دچار دیابت هستند و طبق آخرین بررسیها در کشور، حدود 3% افراد جامعه مبتلا به دیابت هستند که این رقم در افراد 30 سال به بالا حدود 3/7% می‌باشد بعبارتی حدوداً 000/000/2 نفر در ایران مبتلا به دیابت قندی هستند.

 ساختمان و کار لوزالمعده (پانکراس):

لوزالمعده از نظر ساختمانی مشابه غدد بزاقی می‌باشد طول آن 17 سانتیمتر و از دوازدهه تا طحال کشیده شده و دارای سه قسمت است.

سر لوزالمعده  که پهن‌ترین قسمت آن است و در طرف راست شکم و در وسط قوس دوازدهه جای دارد.

تنه لوزالمعده  که قسمت اصلی غده است در پشت معده و در جلوی اولین مهره کمری است.

دم لوزالمعده  که قسمت باریک لوزالمعده است و در طرف چپ شکم قرارداشته و تا مقابل طحال می‌رسد.

غده لوزالمعده از لوبولهای ترشحی تشکیل یافته که پیرامون مجاری باریک قرار دارند.

این مجاری باریک ترشحی، به مجرای اصلی غده یا مجرای ویرسونگ منتهی می‌شوند که خود به مجرای کلدوک و بعد دوازده ختم می‌شود.

در لابلای لوبولهای ترشحی لوزالمعده توده‌های سلولی پراکنده مخصوصی هستند که به جزایر لانگرهانس معروفند و خاصیت ترشحی دارند و جمعاً یک غده مترشحه داخلی راتشکیل می‌دهند. لوزالمعده دارای دو عمل است یکی ترشح آنزیمهای گوارشی و دیگری ایجاد یک ترشح داخلی یعنی انسولین که محصول جزایر لانگرهانس می‌باشد و نقش عمده و اساسی را در متابولیسم مواد هیدروکربنه بعهده دارد.

انسولین ذخیره قندی بدن را بصورت گلیکوژن در کبد کنترل و غلظت گلوکز را در خون در حد معینی نگهداری می‌کند. مقدار قند خون در حال ناشتا 70 تا 110 میلی‌گرم در هر 100 سانتیمتر مکعب خون است. نیم ساعت پس از صرف غذا مقدار خون بسرعت و ناگهانی بالا می‌رود. در بیماران مبتلا به مرض قند یادیابت، جزایر لانگرهانس غالباً آسیب دیده‌اند و مقدار ترشح انسولین نقصان می‌یابد. لذا عمل تنظیم قند دچار اشکال گردیده و قند بصورت گلیکوژن در کبد ذخیره نمی‌شود. در نتیجه میزان قند خون بالا رفته و مقداری از آن وارد ادرار می‌شود.

بیماری دیابت چیست؟

بیماری است که به علت اختلال در متابولیسم کربوهیدراتها، چربیها و پروتئینها ایجاد می‌شود و با کمبود ترشح یا کارائی انسولین همراه است.

قندخون که گلوکز نامیده می‌شود در حالت طبیعی و ناشتا به میزان 110- 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر متغیر است و بعد از صرف غذا افزایش می‌یابد.

هنگامی که قند خون ناشتا از 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر بالاتر باشد اصطلاحاً هیپرگلیسمی نامیده می‌شود در حالت طبیعی قند در ادرار دیده نمی‌شود ولی هنگامی که قند خون از 170 میلی‌گرم در دسی‌لیتر تجاوز نماید قند در ادرار ظاهر می‌گردد علت این امر آن است که در حالت طبیعی کلیه‌ها پس از باز جذب قند را به خون باز می‌گردانند در نتیجه قند از طریق ادرار دفع نمی‌شود ولی چنانچه قند خون از 170 میلی‌گرم در دسی‌لیتر بالاتر برود کلیه‌ها قادر به باز جذب کامل قند نبوده و مقداری قند در ادرار ظاهر خواهد شد. چنانچه قند خون کمتر از 60 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد آن را هیپوگلیسمی می‌نامند.

اهداف کلی کنترل دیابت:

1-      تخفیف علائم بیماری.

2-      اصلاح مشکلات بهداشتی همراه آن و کاهش ابتلاء، مرگ و میر و مخارج اقتصادی دیابت.

3-      پیشگیری از عوارض حاد و دیررس دیابت تا حد ممکن، نظارت بر پیشرفت عوارض و مداخله دوره‌ای.

4-      بهبود کیفیت زندگی و نیروی تولید فرد دیابتی.

 انواع دیابت

دیابت به 4 نوع تقسیم می‌شود:

1-   دیابت وابسته به انسولین: یا نوع یک که در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و درصد کمی (15 – 10%) از کل بیماران دیابتی را شامل می‌شود در این نوع دیابت به علل مختلف غدد پانکراس قادر به ترشح انسولین نیست. به همین دلیل افراد مبتلا باید تحت درمان با انسولین قرار گیرند.

علائم تشخیص دیابت ملیتوس وابسته به انسولین:

-          شروع حاد .

-          کاهش سریع وزن.

-          پیدایش کتون در ادرار.

-          شروع در سنین جوانی (20 سال کمتر) .

2-      دیابت غیر وابسته به انسولین یا دیابت نوع دو که بیشتر در افراد بالای 30 سال مشاهده می شود و بیشترین بیماران دیابتی در این گروه قرار دارند. عواملی که در بروز این بیماری دخالت دارند عبارتند از زمینه ارثی – زندگی کم تحرک – چاقی – پرخوری.

در درمان این نوع دیابت کاهش وزن با رعایت رژیم غذایی مناسب همچنین ورزش و تحرک جسمی از اهمیت خاص برخوردار است.

3-      دیابت حاملگی: نوع دیگر دیابت که ممکن است در دوران بارداری پیش آید که آن را دیابت بارداری می‌نامند.

در طی دوران بارداری کنترل خوب قند اهمیت خاصی دارد. اگر در قبل و طی بارداری کنترل قند، خوب صورت گرفته باشد عوارض مادر و نوزاد کاهش می‌یابد. کنترل خوب بیوشیمیایی قبل از بارداری مهم است چون بنظر می‌رسد هیپرگلیسمی یک عامل مهم در ایجاد نقایص مادرزادی می‌باشد و خطر این نقایص در طی 8 هفته اول حاملگی بیشتر است.

تعدادی از زنان در سنین باروری، دیابت ملیتوس حاملگی را بروز می‌دهند. دیابت حاملگی بعنوان دیابتی که از ابتدا در دوران حاملگی شناسایی می‌شود تعریف شده است.

برای پیشگیری از عوارض مادرزادی و حوالی زایمان تشخیص به موقع و سریع عدم تحمل گلوکز در دوران حاملگی مهم است مزایای دیگر غربالگری دیابت حاملگی این حقیقت است که زنانی که در دوران بارداری عدم تحمل گلوکز دارند. خطر ابتلا به دیابت در آنها بیشتر خواهد بود.

غربالگری در دوران حاملگی در دو مرحله پیشنهاد شده است:

1-   همگی زنان باردار باید در اواخر 6 ماهگی (هفته 24 تا 28) از نظر دیابت حاملگی بررسی شوند (اندازه‌گیری قند خون یکساعت پس از مصرف 50 گرم گلوکز خوراکی).

2-   در صورت مثبت شدن این آزمایش تست تشخیص قطعی با اندازه‌گیری قند خون ناشتا و یک، دو و سه ساعت پس از مصرف 100 گرم گلوکز خوراکی انجام می‌شود.

 در صورتی که در 2 مورد از چهارمورد آزمایش عدد قند بیشتر از حد مجاز باشد بیمار مبتلا به دیابت حاملگی است و می‌توان در وهله اول از رژیم و ورزش برای کنترل قند خون استفاده کرد. باید توجه داشت که رژیم بیماران دیابتی حامله خیلی سنگین نباشد و ناشتای طولانی نداشته باشد. محدود کردن مواد غذایی دارای کربوهیدراتهای ساده کفایت می‌کند. در صورتی که پس از 2-1 هفته قند خون ناشتای بیمار همچنان بالا باشد (بالاتر از 100) بیمار باید تحت درمان با انسولین قرار گیرد که تجویز انسولین حداقل در دو نوبت صبح و عصر بصورت توأم (مخلوط NPH‌ و کریستال) انجام خواهد گرفت.

کسانی که در معرض خطر هستند شامل زنان دارای:

-          سابقه قبلی دیابت حاملگی یا عدم تحمل گلوکز.

-          سابقه خانوادگی دیابت.

-          چاقی .

-          سابقه مامایی بد .

-          سابقه تولد نوزاد بیش از 4 کیلوگرم .

-          سابقه مرده‌زایی یا نقص مادرزادی نوزاد در حاملگی قبلی

 4- انواع اختصاصی دیابت:  این نوع دیابت از عوامل زیر بوجود می‌آیند:

-          نقص ژنتیکی در اعمال سلولهای با کروموزم 7 گلوکوکنیاز.

-          بیماری پانکراس اگزوکرین .

-          اندوکرینوپاتی: اکرومگالی، کوشینگ و ...

-          داروها و مواد شیمیایی .

-          عفونتها: سرخچه مادرزادی، سیتومگالو ویروس و ...

-          اختلال سیستم ایمنی .

-          بعضی از سندروم‌های ژنتیکی مانند سندرم دلون، کلاین فلتر، ترنر و ...

-          نقص ژنتیکی عمل انسولین

علائم دیابت:

علایم دیابت عبارت است از: پرنوشی، پرادراری، پرخوری، کاهش وزن شدید، مزه تلخ در دهان و زبان خشک (بخصوص در دیابت وابسته به انسولین) دیر بهبود پیداکردن زخمها، تاری دید.

شروع علائم دیابت در دیابت نوع یک به طرز ناگهانی است در حالی که در دیابت نوع دو علائم به تدریج ظاهر می‌شود.

 عوارض دیابت

1- عوارض حاد (زودرس):

الف) شوک ناشی از کاهش شدید میزان قند خون (هیپوگلیسمی) شایعترین، مهمترین و خطرناکترین عارضه در بیمارانی است که از انسولین استفاده می‌کنند که مهمترین دلایل بروز این عارضه عبارت است از تزریق بیش ازاندازه انسولین – تاخیر در مصرف غذا یا حذف یک وعده اصلی غذایی، انجام فعالیتهای ورزشی شدید و غیرمعمول

 علائم هیپوگلیسمی عبارت است از:

احساس ضعف یا گرسنگی – رنگ پریدگی – عرق سرد – طپش قلب – سرگیجه – گیجی – خواب آلودگی در صورتی که به این علائم توجه نشود و عوارض ادامه پیدا کند نهایتاً باعث بیهوشی و مرگ می‌شود.

 علائم هیپرگلیسمی عبارت است از:

تشنگی، ادرار زیاد، خستگی، ضعف عضلانی، درد شکم، اختلالات بینایی، تاری دید، گیجی و منگی و نهایتاً بیهوشی.

اغماء ناشی از افزایش شدید میزان قند خون (هیپرگلیسمی): در این حالت میزان قند خون به شدت افزایش می‌یابد و باعث بروز علائم می‌شود مهمترین دلائلی که باعث پدید آمدن این عارضه می‌شود عبارت است از عدم مصرف انسولین به میزان کافی – پرخوری بیش از حد – کم‌تحرکی.