تحقیق مقاله معماری سنتی

معمار ی سنتی

همان طوری که می دانیم خشت در مناطق خشک ایران ، یعنی در حاشیه کویر، صدها سال دوام می آورد، اما آجر و سنگ در صفحات شمالی عمر زیادی ندارند. در این منطقه ، نباید در جستجوی بناهای 500ساله بود، زیرا کمتر بنایی هر قدر هم محکم ساخته شده باشد، می تواند مقابل عوارض طبیعی و وضع اقلیمی این حدود پایدار بماند. در این سرزمین بناهای 200 یا 300 ساله را باید قدیمی شمرد، زیرا در گیلان و مازندران ، بخصوص غرب مازندران و شرق گیلان ، باران و رطوبت دایمی ، مصالح را نرم می کند و می پوساند و بنای نرم و پوسیده به مرور فرو می ریزد و به تلی از خاک تبدیل می شود. چیزی نمی گذرد که بوته ها و حتی درختان روی این تل را می گیرند و اثری جز برآمدگی مختصری بر جای نمی گذارند. حتی بر بام خانه های روستایی نیز گاه درختان مختلف جنگلی بخصوص انجیر می روید. اوضاع جوی و موقعیت اقلیمی در طرح بناهای تاریخی و مصالح به کار رفته در آنها بسیار موثر بوده و شکل آنها را دگرگون کرده است ، تا آنجا که شباهت کمتری میان بناهای تاریخی و مذهبی این منطقه با سایر نقاط ایران وجود دارد. از جنبه معماری مصالح اصلی بنای مساجد و بقاع متبرکه در این مناطق ، گاهی تنها چوب بوده که قوام و استحکام آن نیز در مناطق مرطوب زیاد نیست.
از گنبدهای کاشیکاری و گلدسته های مزین در اینجا کمتر نشانی است.
بناهای تاریخی این منطقه بسیار ساده و غالب آنها به شکل مربع یا مستطیل ساخته شده اند. در اکثر مناطق شمال ایران ، دیوار بقاع را به همان روش خانه های روستایی ، یعنی با چوب و شاخ و برگ درختان و گل و گاهی هم آهک ، با تفاوت هایی ساخته اند. بام بقاع نیز مشابه همین خانه ها ایجاد شده و گاه آن را با سفال و حلب و در مناطق ییلاقی با چوبهایی به نام لت می پوشانند. سقف داخل بقاع نیز اغلب به اصطلاح محلی ، لمبه کاری (تخته کاری) یا واشان کشی (نوعی چوب که زیرتخته ها قرار می گیرد) است.
ارتفاع ، یعنی بلندی سقف خانه ها نیز تفاوت چندانی با بقاع ندارد. برخی خانه ها دوطبقه اند، ولی بقعه ها یک طبقه بنا شده اند. در خانه ها معمولا یک طرف ایوان وجود دارد، ولی در بقاع اغلب اطراف اتاقک محل دفن امامزاده ، به صورت ایوان ساخته شده تا امکان دور زدن زایران در اطراف گور یا ساختمان وجود داشته باشد و عموما گور وسط اتاق است و این امر امکان طواف را فراهم می کند. (البته در بعضی امامزاده ها گور در گوشه بنا نیز ساخته شده است). گور شخص مدفون ، ضریح یا صندوقی دارد که از یک محافظ به همراه تزئیناتی از چوب و در برخی موارد فلز، به صورت یک مکعب مستطیل ساخته شده و گاه گور بدون ضریح و تنها سنگی ساده دارای نوشته ، یا حتی بدون نوشته است.این ساختمان ها عموما بیش از یک در دارند. در مواردی نیز 4طرف آنها در وجود دارد که البته روزها و موارد عادی یکی از آنها باز است.(گاهی اوقات هیچ کدام باز نیست). وجود این 4در به علت سهولت ورود و خروج و نیز طواف مزار است.این درها به ایوان که حدود یک تا 2متر عرض دارد، باز می شوند. در آستانه ، کوچکتر از سایر درها ساخته می شود، به نحوی که شخص موقع وارد شدن مجبور است سر خود را خم کند. شاید به آن سبب است که اگر کسی تعظیم و تکریم را به هنگام ورود فراموش کرد ، با خم کردن سر به سمت جلو در هنگام ورود ، متوجه موضوع شود. زیبایی بیشتر بقاع و امامزاده های شمال ایران ، به درختان کهنسال و عظیمی است که در محوطه آنها وجود دارد. عمر بعضی از این درختان از قدمت بقعه یا تاریخ احداث ساختمان آن بیشتر است.
برخی از آنها حتی قبل از ساختن بقعه وجود داشته و گاهی به تنهایی مورد احترام اهالی هستند. به هر حال ، همان گونه که ذکر شد ، این بقاع تفاوت خاصی با خانه های مردم منطقه ندارد ، تنها از جنبه تزئینات و نقاشی های دیواری و این که غالبا رنگ تمامی بقاع سبز است ، تفاوت هایی وجود دارد.

امام‌زاده حسن فرزند امام حسن مجتبی (ع‌) است روایت است که به اتفاق فرزندش‌ شاه زاده احمد، به منطقه جی‌، حوالی شهرری‌، رسید. نزدیک کشتزاری از شخصی موسوم به سرافراز برای فرزند خویش نان طلبید، و بیل سرافراز را برای آبیاری گرفت‌. سرافراز به خانه رفت و به پدرش مطلب را گفت‌. پدر گفت که او برود و خودش نان را می‌برد. سرافراز چون رفت‌، کشتزار را بسیار خرم دید. و پدر چون فهمید که او از اولاد علی (ع‌) است‌ او و فرزندش را کشت‌.
    رواق و حرم امام‌زاده حسن به نقاشی‌ها و مقرنس کاری‌های زیبایی آراسته است که به نظر می‌رسد از آثار زمان فتح علی شاه قاجار باشد. گنبد بقعه از کاشی‌کاری‌های عهد قاجاریه است‌. آستانه امام زاده حسن هم اکنون، زیارتگاه دوست داران اهل بیت است و جمعیت بسیاری از نقاط مختلف تهران برای زیارت به آن جا می‌روند.

امامزاده حسن

نگاهی به امامزاده زید (ع) در محله بازار تهران (6)

تهران - خبرگزاری ایسکانیوز : بقعه امامزاده زید (ع) از نظر قدمت تاریخی پس از بقعه سیداسماعیل (ع) و امامزاده یحیی (ع) در ردیف سوم قرار داردکه در محله بازار در انتهای جنوبی بازار بزازان یا بازار امیر میان چهارسوق کوچک و انتهای بازار ارسی دوزها واقع است.

امروزه بازار تهران با کوچه های تودرتو و بافت قدیمی و مغازه های مختلف به یک مکان تجاری تبدیل شده است. لیکن مکان های بسیار قدیمی متبرکی در آن وجود دارد که کسبه متدین و اهالی محله های اطراف را به سوی خود جذب می کند.
یکی از این مکان های بسیار مقدس و متبرک، بقعه امامزاده زید (ع) است که دارای کرامات و آثار بسیار است و از قرن های گذشته مورد توجه اغلب مردم ری و تهران بوده است.
نسب دقیق امامزاده زید (ع) همانند بسیاری از امامزادگان نامعلوم است. گروهی ایشان را حسینی بعضی موسوی و برخی هم حسنی می دانند اما آنچه مسلم است این بزرگوار قطعا زید بن امام زین العابدین (ع) نیست زیرا وی را در کوفه شهید کردند و به دار آویختند و پس از چهار سال جسد مبارکش را آتش زدند.
این بزرگوار مسلما فرزند امام حسن (ع) هم نیست چون قبر زید بن الحسن (ع) در منطقه ای به نام حاجر بین مکه و مدینه یا در قبرستان بقیع است. همچنین این زید، زید بن امام موسی بن جعفر (ع) هم نیست زیرا وی در سامرا از دنیا رفت. این زید، زید بن حسن موسی ثانی هم نیست.
اما آنچه که مسلم است حسب و نسب این بزرگوار با چند واسطه به امام حسن مجتبی (ع) منتهی می شود. در بعضی از کتب نسب شناسی دو تن از امامزادگانی که به ری آمده اند و نامشان زید است را ذکر کرده اند که احتمالا این امامزاده زید یکی از آنهاست.
1. ابوالحسن علی بن الحسین بن ابی عبدالله محمد بن عبدالله الامیر بن عبدالله بن حسین بن جعفر بن حسن بن امام حسن مجتبی (ع).
2. ابوالقاسم زید بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن مجتبی (ع) و از مضامین عبارات بعضی از علما انساب چنین برداشت می شود که این بزرگوار: ابوطاهر زید بن حسن الامیر بن زید بن امام حسن مجتبی (ع) است.
به هر حال این بزرگوار از شأن و مرتبت بالایی برخوردار و همواره از قدیم الایام مورد توجه عموم مردم بوده و حتی سلاطین و امرا هم به ایشان توجهی خاص داشته اند به عنوان مثال ناصرالدین شاه قاجار با پای پیاده به زیارت حضرتش می آمده است.
این بقعه که از معظم ترین زیارتگاه های درون طهران قدیم است، از نظر قدمت تاریخی پس از بقعه سید اسماعیل (ع) و امامزاده یحیی (ع) در ردیف سوم قرار دارد به طوری که از تاریخ صندوق عتیقه آن بر می آید مانند بقعه های سید اسماعیل (ع) و امامزاده یحیی (ع) پیش از دوران سلطنت سلسله شاهان صفویه در تهران دایر بوده است و مانند دو بقعه مزبور به هنگام توسعه بخشیدن طهران، بنای قدیمی آن را برداشته و بنای کنونی را به جای آن ساخته اند.
بنای کنونی از آثار زمان فتحعلی شاه قاجار و سال 1245 هجری قمری است. در زمان ناصرالدین شاه به سال 1297 تا 1301 هجری قمری تزیینات و الحاقات و آیینه کاری آن به سفارش کامران میرزا نایب السلطنه صورت گرفته است. اثر قدیمی آن همان طور که گفته شد صندوق منبت عتیقه است که بنا بر نوشته های روی آن در پنجم ماه رجب سال 902 هجری قمری ساخت آن پایان یافته است که در حاشیه پایینی ضلع شمالی این صندوق نوشته شده است: اینجا مقبره امامزاده زید بن علی بن حسین بن علی (ع) است.
لطفعلی خان زند پادشاه جوان زندیه که رقیب سرسخت آغامحمدخان قاجار بود و در سال 1209 هجری قمری در سن 22 سالگی کشته شد در جوار این امامزاده مدفون است.
این بقعه در محله بازار در انتهای جنوبی بازار بزازان یا بازار امیر میان چهارسوق کوچک و انتهای بازار ارسی دوزها واقع است.
درب ورودی آن که در بازار خیاط ها قرار دارد به حیاط کوچکی باز می شود که نمای ایوان زیبایی را در روبروی خود دارد. در داخل، رواق نسبتا بزرگی وجود دارد که در سمت راست آن آرامگاه لطفعلی خان زند قرار گرفته که با درب چوبی قدیمی و شیشه های رنگی زیبا از رواق جدا شده است. در سوی دیگر این مقبره کوچک دربی آهنی وجود دارد که به ایوان بزرگ و قدیمی در شرق این زیارتگاه مرتبط می شود که قبلا در مقابل این ایوان قبرستان بوده اما اکنون تخریب شده است./

بقاع متبرکه شهرستان کرج

بقعه متبرکه امامزاده ابراهیم

آن حضرت از نوادگان امام جعفر صادق (ع) است و محل بقعه ایشان در روستای ارنگه قرار دارد. روستای مزبور در حدود 15 کیلومتری شمال شهرستان کرج واقع شده است که از  طریق جاده ای فرعی و خاکی به مسافت حدود 4 کیلومتر به جاده چالوس وصل می گردد .محل بقعه این امامزاده از سال 1362 به صورت مسجد درآمده و به نام مسجد ارنگه معروف است .

بقعه متبرکه امامزاده ابراهیم

این امامزاده که به سپهسالار معروف است از نوادگان امام زین العابدین (ع) به شمار می رود . بقعه ایشان در بالای کوهی مشرف به روستای تکیه سپهسالار در 38 کیلومتری جاده کرج _چالوس و 5 کیلومتری آسارا واقع شده است .بنای این بقعه در دوره قاجاریه احداث گردیده است .

بقعه متبرکه امامزاده ابراهیم

یکی از آبادیهای وسیع و پر جمعیت آدران ،کلوان نام دارد .این روستا در میان دره ای واقع گردیده و دامنه کوههای اطراف آن نسبت به سایر روستاها شیب کمتری دارد .به همین جهت باغات زیادی در اطراف این روستا وجود دارد .در شمالی ترین نقطه روستا و در میان باغات گیلاس و آلبالو ،بقعه کوچکی به نام امامزاده ابراهیم (ع) واقع شده است .این بنای کوچک از سنگ و گل و آهک ساخته شده و سقف مسطح آن با تیرهای چوبی پوشیده گردیده است . سطوح داخلی بنا گچ کاری است. دو اصله درخت سرو کهنسال و سر به فلک کشیده حکایت از قدمت بنای بقعه دارد.

بقعه متبرکه امامزاده سید ابراهیم

بر روی سخره های سنگی غرب روستای کندر ،واقع در کیلومتر 29 جاده کرج _چالوس ،در منطقه ای کوهستانی و سرد سیر محوطه ای ایجاد گردیده که اهالی آنجا را مفروش کرده و برای آن برق و آب مهیا کرده اند و علی رغم اینکه ابنیه و ساخت و ساز قابل توجهی در این مکان صورت نگرفته لکن نزد اهالی ، جایگاه مزبرو به امامزاده ابراهیم موسوم گردیده است . در فهرست بناها و محوطه های تاریخی _فرهنگی میراث فرهنگی استان تهران ،قدمت مکان یاد شده دوره قاجاریه عنوان شده و آن را محوطه ای مذهبی معرفی نموده است .

بقعه متبرکه امامزادگان ابراهیم و محمد تقی

بقعه این امامزادگان که از نوادگان حضرت امام موسی کاظم(ع) به شمار می روند ،در روستای وزن در جنوب روستای کلوان ،در شمال پل خواب در 5 کیلومتری جاده کرج _چالوس واقع شده است . جاده منتهی به روستای مزبور از جاده اصلی چالوس جدا می شود و حدودا هفت کیلومتر طول دارد.مسیر این جاده به صورت خاکی ،سنگلاخ و پر پیچ و خم و ارتفاع آن از سطح جاده اصلی بیشتر است .بقعه ایشان متشکل از یک بنای کوچک است .که ضریح در میان آن قرار دارد و ایوانی از چهار طرف آن را فراگرفته است .سقف ایوانهای جانبی مسطح و سقف بنای اصلی مدور است. گنبدی فلزی به رنگ مسی بر بالای مرقد مطهر قرار دارد . بنای این بقعه به مرور زمان به دفعات مورد مرمت و باز سازی قرا گرفته است .

بقعه متبرکه امامزادگان احمد ومحمود

بقعه متبرکه آنان در روستای محمد آباد در حوزه ماهدشت کرج در انتهای اولین خیابان از سمت چپ جاده ای به نام خدایار خان بر روی تپه ای به ارتفاع 3 متر واقع شده واز فاصله دور در میان دشت مسطح نمایان است .یک هکتار از زمینهای اطراف بقعه توسط واقفان خیر اندیش وقف بر امامزاده گردیده است . 
بنای بقعه که بر اسا س فهرست آثار تاریخی میراث فرهنگی استان تهران متعلق به دوره صفویه است شامل ساختمانی ساده از خشت و گل با پلانی چند ضلعی و طاقی ضربی است که در قسمت زیرین دارای سردابه ای کوچک است .این بقعه به مرمت و باز سازی واحداث راه دسترسی مناسب نیاز زیادی دارد .