ارزشیابی انعطاف‌پذیری
برای ارزیابی و سنجش انعطاف‌پذیری ایستا، آزمون‌های میدانی خاصی وجود دارد. هرچند یافته‌های مربوط به دامنه حرکت مهم است، با توجه به عملکرد بدن، سنجش سختی مفاصل و مقاومت آنها در برابر حرکت احتمالاً مهم‌تر و معنی‌دارتر است. با وجود این، پژوهش‌هایی که انعطاف‌پذیری را ارزیابی کنند چندان زیاد نیستند. نوعی انعطاف‌پذیری که نوعاً در میادین سنجیده می‌شود، انعطاف‌پذیری ایستاست که دامنه حرکتی مفصل به صورت مستقیم یا غیرمستقیم اندازه‌گیری می‌شود.
روشهای مستقیم سنجش انعطاف‌پذیری ایستا
برای ارزیابی انعطاف‌پذیری ایستا به روش مستقیم از گونیامتر[1] (زاویه‌سنج)، فلکسومتر[2] (انعطاف‌سنج)، یا اینکلینومتر[3] (انحراف‌سنج) استفاده کرده، مقدار حرکت مفصل را به درجه اندازه‌گیری می‌کنیم. با توجه به گرانی و کاربرد آزمایشگاهی این وسایل، از ذکر جزئیات سنجش انعطاف‌پذیری ایستا به روش مستقیم در این کتاب خودداری می‌شود.
روشهای غیرمستقیم سنجش انعطاف‌پذیری ایستا
سنجش انعطاف‌پذیری ایستا به روش غیرمستقیم با استفاده از اندازه‌های خطی دامنه حرکتی مفصل انجام می‌شود. بدین منظور شما می‌توانید با استفاده از یک خط‌کش مدرج، مترنواری و جعبه نشستن و رسیدن، انعطاف‌پذیری را به جای درجه حرکت مفصل به اینچ یا سانتی‌متر اندازه‌گیری کنید. ضعف عمده برخی از آزمون‌های میدانی انعطاف‌پذیری این است که طول یا پهنای بخش‌های مختلف بدن ممکن است بر اجرای حرکت تأثیر گذارد؛ برای مثال، شخصی که نسبت به تنه، پاهای کوتاهی دارد، در انجام آزمون نشستن و رسیدن نوعی برتری دارد. برخی آزمون‌های غیرمستقیمی که برای ارزیابی جنبش‌پذیری ستون مهره‌ای و انعطاف‌پذیری ناحیه کمتر استفاده می‌شود، عبارتند از آزمون نشستن و رسیدن[4] استاندارد و اصلاح شده (خم کردن تنه)، آزمون بلند کردن شانه، آزمون باز کردن تنه و آزمون کشیدن پوست.
آزمون استاندارد نشستن و رسیدن (خم کردن تنه)
انجمن آمریکایی طب ورزشی (ACSM) در سال 1995، استفاده از آزمون خم کردن تنه را برای سنجش انعطاف‌پذیری ناحیه کمر و مفصل ران توصیه کرد.
نحوه انجام این آزمون بدین شرح است که آزمودنی با پاهای کشیده و صاف، طوری که زانوها کاملاً به زمین بچسبند روی زمین می‌نشیند و این در حالی است که کف دو پا را با یک زاویه قائمه نسبت به پاها به کناره جعبه می‌چسباند (شکل 6-5). به آزمودنی یاد دهید در حالی که هر دو دست را به موازات یکدیگر نگه داشته، از ناحیه کمر رو به جلو خم شود و دستها را بر روی سطح جعبه به آهستگی به جلو ببرد (انگشتان را می‌توان روی هم انداخت و پس از به جلو راندن دستها، چند لحظه‌ای آنها را به همان صورت نگه داشت. زانوها نباید خم شوند و آزمودنی باید از خم شدن با یک دست نیز خودداری کند. بیشترین مسافتی (به سانتی‌متر) را که انگشتان روی جعبه را لمس می‌کنند، به عنوان رکورد آزمودنی در نظر گرفته می‌شود.
؟؟
شکل 6-5 آزمون نشستن و رسیدن (خم کردن تنه و ران).
در حالی که سر رو به بالاست، پاها در کنار جعبه قرار می‌گیرد.
جدول 3-5. هنجارهای آزمون تاکردن تنه و ران (نشستن و رسیدن)
طبقه‌بندی
مردان
زنان
ضعیف
صفر سانتی‌متر
صفر سانتی‌متر
متوسط
5/2 تا 5/7 سانتی‌متر
5 تا 10 سانتی‌متر
خوب
10-15 سانتی‌متر
5/12 تا 6/17 سانتی‌متر
عالی
5/17 سانتی‌متر
20 سانتی‌متر
آزمون نشستن و رسیدن اصلاح شده
چنان‌چه پیشتر ذکر شد، افرادی که در مقایسه با تنه، پاهای کوتاهی دارند، در اجرای آزمون نشستن و رسیدن اصلاح شده موفق‌ترند. هوگر[5] (1989)، آزمون نشستن و رسیدن اصلاح شده را تدوین کرد که آن فاصله بین انتهای انگشتان و جعبه به عنوان امتیاز نسبی تا صفر استاندارد می‌شود. برای این آزمون، جعبه‌ای با ارتفاع 30 سانتی‌متر یا جعبه نشستن و رسیدن استفاده می‌شود (شکل6-6). آزمودنی طوری روی زمین می‌نشیند که باسن، شانه‌ها و سر با دیوار در تماس باشد، زانوها را باز می‌کند (اما نه به صورت قفل شده) و سینه پاها را به جعبه می‌چسباند. یک متر (فلزی/تخته‌ای) روی جعبه طوری قرار داده می‌شود تا نقطه صفر آن به سمت آزمودنی باشد. در حالی که سر و شانه‌ها در تماس با دیوار است، آزمودنی در حالی که یک دستش روی دیگری است، آنها را به جلو می‌آورد و سپس خط‌کش طوری روی جعبه قرار داده می‌شود که نقطه صفر آن با نوک انگشتان مددجو تماس پیدا کند. این روش، امتیاز نسبی تا صفر را در مورد هر آزمودنی مشخص می‌کند. همچنان که شما خط‌کش را در جایش محکم نگه می‌دارید، آزمودنی به آهستگی خودش را به طرف جلو (خط‌کش) خم می‌کند و انگشتانش را به طرف دیگر خط‌کش سُر می‌دهد. رکورد (به سانتی‌متر) هر مددجو عبارت است از بیشترین فاصله‌ای که انگشتان به آنجا رسیده‌اند. جدول 4-5، هنجارهای درصدی وابسته به سن و جنس را در خصوص آزمون نشستن و رسیدن اصلاح شده نشان می‌دهد. چنان چه رکورد آزمودنی از 50 درصد کمتر باشد، انعطاف‌پذیری او زیر حد متوسط است.
[1] - Goniometer
[2] - Flexometer
[3] - Inclinometer
[4] - Sit and reach
[5] - Hogger