تحقیق مقاله حقوق پدر و مادر و فرزند

غزالى گوید :

مخفى نماند که هرگاه حق خویشاوندى و فامیلى مورد تاءکید باشد پس نزدیکترین و مرتبطترین خویشاوندى از طریق ولادت است که این حق در آن مورد تاءکید بیشتر قرار گرفته و مضاعف مى شود. پیامبر (ص ) فرمود: (( هیچ فرزندى حق پدرش را نمى تواند ادا کند تا او را ببیند که برده است ، پس او را بخرد و آزاد کند.)) (۱۳۵۲)

رسول خدا (ص ) فرمود: (( احسان به پدر و مادر از نماز، حج ، عمره و جهاد در راه خدا بالاتر است .)) (۱۳۵۳)

آن حضرت فرمود: (( هرکه صبح کند در حالى که پدر و مادر از او راضى باشند دو دروازه اى را که به سوى بهشت گشوده است در اختیار دارد و اگر شب کند و پدر و مادر از او راضى باشند باز هم به همین صورت خواهد بود و اگر از پدر و مادر، یکى از او راضى باشد یک دروازه گشوده در اختیار اوست . و هر که صبح کند در حالى که پدر و مادرش از او ناراضى باشند، دو دروازه گشوده به سوى آتش دوزخ دارد و اگر شب کند بازهم به همین صورت خواهد بود و اگر از پدر و مادر یکى از او ناراضى باشد یک دروازه دارد، هر چند که آن دو ستمگر باشند، هر چند که ستمگر باشند، هر چند که ستمگر باشند.)) (۱۳۵۴)

آن حضرت فرمود: (( بوى بهشت از فاصله پانصد سال به مشام مى رسد؛ با این همه عاق والدّین و قاطع رحم آن را استشمام نمى کنند.))

(۱۳۵۵) از آن حضرت نقل شده است که فرمود: (( به مادر، پدر، خواهر، برادر، سپس ‍ به هر که نزدیکتر است نیکى کن .)) (۱۳۵۶)؛

و نیز نقل شده است که (( خداى تعالى به حضرت موسى فرمود: اى موسى ، همانا کسى به پدر و مادرش نیکى کند و عاق من باشد، او را نیکوکار قلمداد مى کنم و هر که به من نیکى کند و عاق پدر و مادرش باشد، او را عاق به حساب مى آورم .))

آن حضرت فرمود: (( هر کسى که صدقه اى از طرف پدر و مادرش بدهد، در صورتى که آنها مسلمان باشند، اجر آن صدقه اى از طرف پدر و مادرش بدهد، در صورتى که آنها مسلمان باشند، اجر آن صدقه براى پدر و مادرش خواهد بود و براى خودش نیز همان قدر اجر است ، بدون این که از اجر آنها چیزى کم شود.)) (۱۳۵۷)

مالک بن ربیعه مى گوید: (( در آن بین که ما خدمت رسول خدا (ص ) بودیم ناگاه مردى از قبیله بنى سلمه آمد، عرض کرد: یا رسول اللّه ، آیا چیزى از احسان به پدر و مادرم باقى مانده است که بعد از وفاتشان انجام دهم ؟ پیامبر (ص ) فرمود: آرى ، درود بر ایشان و طلب مغفرت براى آنها و اجراى عهدى که دارند و احترام به دوستانشان و صله رحم که انجام پذیر نیست ، مگر به وسیله آنها.)) (۱۳۵۸)

آن حضرت فرمود: (( از بالاترین خوبیها آن است که شخص با هر که دوست پدرش ‍ بود، مرتبط شود.)) (۱۳۵۹)

پیامبر (ص ) فرمود: (( احسان به مادر، دو برابر احسان به پدر است .)) (۱۳۶۰)

آن حضرت فرمود: (( دعاى مادر زودتر به اجابت مى رسد، گفتند: یا رسول اللّه ! چرا این طور است ؟ فرمود: او مهربان تر از پدر است و دعاى خویشاوندان بدون اجابت نمى ماند.)) (۱۳۶۱)

مردى از پیامبر (ص ) پرسید: (( یا رسول اللّه ، به چه کسى احسان کنم ؟ فرمود: به پدر و مادرت . عرض کرد: پدر و مادر ندارم ، فرمود: به فرزندانت زیرا همان طورى که پدر و مادرت بر تو حق دارند فرزندانت نیز بر تو حق دارند.)) (۱۳۶۲)

آن حضرت فرمود: (( خدا بیامرزد پدرى را که به فرزندش در کار خیر کمک کند.)) (۱۳۶۳) یعنى او را با بدرفتارى وادار به عاق شدن نکند، و گفته اند: (( فرزند تو گل خوشبوى تو است ، هفت سال او را مى بویى و هفت سال خدمتگزار تو است و پس از آن یا دشمن تو و یا شریک تو خواهد بود.))

آن حضرت فرمود: (( از جمله حقوق فرزند بر پدر آن است که او را خوب ادب کند و نام نیکو بر او بگذارد.)) (۱۳۶۴)

مردى نزد عبداللّه بن مبارک آمد و از یکى از فرزندانش شکایت کرد پرسید: آیا او را نفرین کرده اى ؟ گفت : آرى ، گفت : تو او را فاسد کرده اى .))

مستحب است که با فرزند مدارا کنند، (( اقرع بن حابس دید که پیامبر (ص ) فرزندش حسن (ع ) را مى بوسد. گفت : من ده فرزند دارم ، هیچ کدام را نبوسیده ام ، فرمود: همانا کسى که رحم نکند، مورد ترحم قرار نمى گیرد.)) (۱۳۶۵)

عایشه مى گوید: رسول خدا (ص ) به من فرمود: (( صورت اسامه را بشوى . پس ‍ شروع به شستن آن کردم و من ابا داشتم پیامبر (ص ) دست مرا کنار زد و خود صورت اسامه را شست و او را بوسید، سپس فرمود: اسامه به ما نیکى مى کرد در حالى که او جاریه (کنیز) نبود.)) (۱۳۶۶)

پاى امام حسن (ع ) لغزید، در حالى که پیامبر (ص ) روى منبر بود، از منبر پایین آمد و این آیه را خواند: (( انما اموالکم و اولادکم فتنه . )) (۱۳۶۷) - (۱۳۶۸)

عبداللّه بن شداد مى گوید: (( در آن میان که رسول خدا (ص ) با مردم نماز مى خواند، ناگاه ، حسین (ع ) آمد و در حالى که آن حضرت در حال سجده بود بر گردن او سوار شد، پیامبر (ص ) نماز جماعت را طولانى ساخت به حدى که گمان کردند اتفاق افتاده است ؛ همین که پیامبر نمازش را تمام کرد، پرسیدند: سجده را به قدرى طول دادید که گمان کردیم اتفاقى افتاده است . فرمود: پسرم روى شانه من سوار شده بود، نخواستم که پیش از برآوردن حاجتش تعجیل کنم .)) (۱۳۶۹)

آن حضرت فرمود: (( بوى فرزند از بوهاى بهشت است .)) (۱۳۷۰)

این بود اخبارى که بر حق پدر و مادر و کیفیت اداى حق آنان تاءکید داشت . از آنچه درباره حق برادرى گفتیم به دست مى آید که رابطه پدر و مادر از رابطه برادرى مهمتر است ، بلکه دو مطلب اینجا فزونى دارد: یکى آن که بیشتر دانشمندان برآنند که اطاعت پدر و مادر در شبهات واجب است هر چند که در حرام محض واجب نیست ، حتى اگر جداى از آنها غذا بخورى و از او دلگیر شوند، باید با آنها غذا بخورى ، زیرا ترک شبهات از پرهیزگارى است ولى خشنودى پدر و مادر لازم و حتى است . همچنین حق ندارى سفر مباح و یا مستحبى را جز با اجازه آنها انجام دهى ، و رفتن دنبال دانش مستحب است مگر در پى علم واجب از قبیل نماز و روزه باشى و در شهر محل زندگى ات کسى نباشد که بیاموزد مانند کسى که از اول در شهرى اسلام مى آورد که در آن کسى نیست احکام اسلام را به او بیاموزد پس باید مهاجرت کند و به حق والدین مقید نباشد. ابوسعید خدرى گوید: (( مردى از یمن به نزد رسول خدا (ص ) مهاجرت کرد و قصد جهاد داشت . پیامبر (ص ) فرمود: (( نزد پدر و مادرت برگرد و از آنها اجازه بگیر اگر اجازه دادند، جهاد برو، اگر نه هر چه مى توانى به آنها خوبى کن که پس از یکتاپرستى ، نیکى به پدر و مادر بهترین صفتى است که خدا را با آن دیدار مى کنى .)) (۱۳۷۱)

مرد دیگرى خدمت پیامبر (ص ) رسید تا درباره جنگ مشورت کند؛ فرمود: (( آیا مادر دارى ؟ عرض کرد: آرى ، فرمود: در خدمت او باش زیرا بهشت زیر پاى مادران است .)) (۱۳۷۲)

دیگرى آمد، تا با پیامبر (ص ) براى هجرت بیعت کند و گفت : خدمت شما نرسیدم ، مگر این که پدر و مادرم را گریاندم . فرمود: (( نزد آنها برگرد و آنها را چنان که گریانده اى ، خندان ساز.)) (۱۳۷۳)

پیامبر (ص ) فرمود: (( حق برادر بزرگتر بر برادر کوچکتر همچون حق پدر بر فرزندان است .)) (۱۳۷۴)؛

و آن حضرت فرمود: (( هرگاه مرکب کسى از شما چموشى کرد یا همسرش و یا یکى از خاندانش بد خلق بود در گوشش اذان بگویید.)) (۱۳۷۵)

مى گویم :

از طریق خاصه (شیعه ) در کافى به سند صحیح از ابوولاد حناط نقل شده است که مى گوید: (( از امام صادق (ع ) راجع به آیه شریفه (( و بالوالدین احسانا ع(( (۱۳۷۶) پرسیدم : مقصود این این احسان چیست ؟ فرمود: احسان آن است که با پدر و مادر به نیکى معاشرت کنى و آنها را مجبور نکنى تا چیزى را که احتیاج دارند از تو بخواهند، هر چند بى نیاز باشند (تو وظیفه ات را انجام بده ) مگر خداى تعالى نمى فرماید: (( لن تنالوا لبر حتى تنفقوا مما تحبون . )) (۱۳۷۷) راوى مى گوید: آنگاه امام صادق (ع ) فرمود: (( و اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما اف و لا تنهرهما؛ )) یعنى اگر تو را دلتنگ کردند به آنها اف مگو اگر تو را زدند با آنها تندى نکن ؛ و فرمود: (( و قل لهما قولا کریما )) (۱۳۷۸) یعنى اگر تو را زدند، بگو: خدا شما را بیامرزد، این سخن ارزشمند و کریمانه است از جانب تو، و فرموده است : (( واخفض لهما جناح الذل من الرحمه )) (۱۳۷۹) فرمود: یعنى : دیدگانت را به آنها خیره نکن بلکه با مهربانى و دلسوزى نگاه کن صدایت را از صداى آنها بلندتر نکن و دستت را بالاى دست آنها نگیر و در راه رفتن جلوتر از آنها حرکت نکن .)) (۱۳۸۰)