مقدمه :
انسان از بدو پیدایش خود پیوسته در حال مسافرت و جابجایی از یک مکان به مکانی دیگر بوده است بدین منظور ازچهارپایانی همچون اسب و شتر و غیره استفاده میکردکه متأسفانه مستلزم صرف وقت و هزینه های فراوان بود و خطرات فراوانی را به همراه داشت . لذا باتوجه به اهمیت این سه موضوع یعنی :
1- نیاز به جابجایی،2- ارزش زمان، 3- آسایش و راحتی، به طراحی وسیلهای پرداخت که بعدها خودرو نام گرفت و تأثیر شگرفی در صنعت جهان گذاشت، بطوریکه در حال حاضر شاهد تنوع بسیار زیاد این صنعت هستیم .
با توجه به کاربرد بسیار بالای خودرو در کشور و استفاده از آن بعنوان یک ابزار ضروری، و با در نظر گرفتن شرایط مختلف اقتصادی – اجتماعی – منابع معدنی – منابع نفت و گاز ومنابع انسانی موجود در کشور بایستی درصدد طراحی و ساخت، یا انتخاب یک خودروی بهینه از میان خودروهای موجود در کشور باشیم تا بتواند در شرایط مختلف آب وهوایی کشور ما کارآمد باشد و با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه قیمت آن در حدی باشد که اکثریت طبقات مختلف جامعه قادر به خرید آن باشند .
لذا با توجه به موارد ذکر شده در بالا و خصوصیاتی که در مراحل دیگر پروژه قید خواهدشد نیاز به طراحی و ساخت یک خودرو با شرایط بیان شده الزامی است .
2- طراحی وساخت یا انتخاب یک خودروی مناسب برای ایران با درنظر گرفتن شرایط زیر :
الف ) مقرون به صرفه باشد بطوریکه اکثریت طبقات مختلف جامعه بتوانند از آن استفاده کنند .
ب ) دارا بودن مقاومت و شرایط ایمنی مناسب .
ج ) از لحاظ زیست محیطی مطابق با استانداردهای روز جهانی باشد .
د ) دارای نمایندگی و خدمات پس از فروش باشد.
ه ) از لحاظ زیبایی مطابق سلیقه ایرانیان باشد.
و ) هزینه مصرف سوخت پایین باشد.
3- خصوصیات طراحی وساخت یا انتخاب:
اکنون با توجه به مراحل قبل(تشخیص نیاز و تعریف هدف)خصوصیات طرح را بصورت زیر مورد بررسی قرار می دهیم :
3-1 کاهش هزینه تولید و طراحی :
کاهش هزینه تولید و طراحی از عوامل مؤثر در اجرای طرح است . به منظور تولیدی اقتصادی همواره نظر براین بوده است که در یک بازار رقابتی هزینههای تولید با میزان محصولات برابر شود .
3-2 مسائل زیبایی شناختی :
زیبایی ظاهری خودرو یکی از مسائل مورد توجه طراحان صنعتی است . با عنایت به اینکه شکل ظاهری خودرو عامل مؤثری در جلب مشتری و رونق بازار فروش خودرو، در صنعت رقابتی است، طراحان صنعتی بایستی یشترین توجه و سرمایهگذاری را در این زمینه بکاربرند .
- فرم و رنگ : لحاظ نمودن تنوع فُرم و رنگ خودرو برطبق ذوق و سلیقه مشتری یکی از مسائل مهم در بازار فروش خودرو بوده و از جمله عواملی است که باعث پایداری و طول عمر خودرو و همچنین رضایت مشتری از خودرو میباشد.
3-3 آسایش و راحتی سرنشین :
آسایش و راحتی سرنشین عامل مهم دیگری است که در طراحی مورد توجه قرار می گیرد . خوردو براساس یکسری از فاکتورهای انسانی طراحی می شود . در این زمینه طراحان ، اطلاعاتی آماری از فاکتورهای انسانی داشته و طراحی را طبق این اطلاعات انجام می دهند .
3-4 کاهش انواع آلودگی :
این موضوع هم یکی از خواسته های مورد توجه در طراحی است که شامل آلودگیهای شیمیائی حاصل از احتراق و آلودگیهای صوتی است و همواره هدف، کاهش این آلودگیها است .
بیشترین آلودگیهایی که از سوختن بنزین و یا محصولات فرعی آن در اتومبیل تولید میشوند ارتباط بسیار نزدیک با عملکرد و ساختار مخزن سوخت – کاربراتور – اگزوز دارد که بیش از 60% آلودگی از اگزوز می باشد .
دستگاههای کنترل آلودگی عبارتند از:
دستگاه کنترل محفظه (کاربراتورها)
دستگاه کنترل آلودگی سوخت تبخیر شده
دستگاه کنترل آلودگی اگزوز
دستگاه کنترل آلودگی ارتفاع زیاد
دستگاه کنترل آلودگی مدار بسته
3-5 مسائل و نیازهای فرهنگی – قومی :
این موردنیز عامل مؤثر دیگری در طراحی است که معمولاً به صورت هدفی در ابتدای کار طراحی تعریف می شود . با توجه به اینکه طرح مورد استفاده چه گروهی قرار خواهد گرفت بایستی نیازمندیهای آن گروه در طرح لحاظ شود .
3-6 نگهداری آسان با صرف هزینه کم :
طرح خودرو بایستی بگونهای باشد که بتوان به سادهترین شکل از آن نگهداری کرد وتعمیرات آن با صرف کمترین هزینه و ساده ترین شکل ممکن امکان پذیر باشد .
3-7 نقش فرهنگ جامعه و طراحی صنعتی :
یک طراح از نظر فرهنگی می تواند :
الف – بین خصوصیات ذاتی یک خودرو و خصوصیات فرهنگی جامعه یک ارتباط بوجود آورد .
ب – باعث تقویت شدن رقبت مشتری به استفاده از خودروی داخلی شود .
ج – با استفاده از طراحیهای مختلف خودرو بتواند باعث آسایش افکار عمومی در انتخاب خودروی دلخواه باشد .
د – در تغییر رفتارها، سلیقهها و سطح علمی و تجربی استفاده کنندگان در رابطه با خودرو تأثیرگذار باشد .
3-8 مسائل فنی :
مسائل فنی، ارتباطی مستقیم و متقابل با فرم و عملکرد خودرو دارد، در این راستا یک طراح باید دارای آگاهیهای فنی موردنیاز باشد تا بتواند طرح خودرا برپایه دانش فنی استوار کند .
ارگونومی درصنعت خودرو:
ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی از دو کلمه یونانی Ergo به معنی کار و Nomos به معنی قانون و قائده مشتق شده است و در لغت به معنی قوانین طبیعی کار است . مهندسی فاکتورهای انسانی نام مترادف دیگری است برای این واژه . هدف از این علم در صنعت خودروسازی تطبیق ماشین با انسان به گونهای است که انسان بتواند با کمترین خستگی و عوارض روحی و جسمی بیشترین راندمان کاری را در محیط داشته باشد باتوجه به این که رعایت اصول ارگونومی باعث کاهش فشار کار و خستگیهای بیمورد میشود، امروزه علم ارگونومی درصنعت اتومبیل سازی حرف اول را می زند . عموماً ارگونومی علم تناسب محیط با انسان تعبیر میشود و ضرورت رعایت آن در صنعت و کلیه فنون امری اجتناب ناپذیر است.
1- فضای سرنشین :
در طراحی فضای خودرو بایستی به مسائل فکری و فرهنگی همچنین اندازه قد و جثه افراد جامعهای که خودرو برای آن طراحی میشود توجه داشت . در ایرن میانگین تعداد افراد خانواده 5 نفر است.
2- راحتی ورود و خروج :
دربهای خودرو نیز بایستی بر اساس اندازه قد و جثه افراد استفاده کننده و سلیقههای فرهنگی طراحی شوند مثلاً مردم ایران دارای قدی متوسط و بیشتر خواهان اتومبیلهای دارای چهار درب بوده اما کشورهای اروپایی مثل ایتالیا دارای قدی بلند و بیشتر خواهان اتومبیلهای دو درب میباشند .
3- دید مناسب :
بهتر است صندلی راننده دارای ارتفاع مناسبی از کف باشد تا میدان دید راننده نسبت به پیرامون وجلو خودرو افزایش یابد . دیدن کاپوت و ارتباط دادن خطوط بدنه با دو طرف جاده ، دقت فرمان دادن راننده را افزایش میدهد .
4- دربهای خودرو:
دربهای خودرو باید به میزان 90 درجه باز شوند و در موقعیت بینابینی باز نمانند .گوشه های درب نبایستی تیز باشند و پنجره های بدون فریم و همچنین پنجره های مثلثی کوچک جلو توصیه نمی شوند . صندوق عقب باید بگونهای باشد تا استفاده کننده هنگام استفاده از آن و گذاشتن و برداشتن بار دچار زحمت نشود . فُرم پنجرهها و شیشههای خودرو بایستی بگونهای باشد که زاویه دید راننده را نسبت به پیرامون افزایش داده و باعث وسعت زاویه دید راننده شود .
5- حفاظت از باک بنزین :
طراحی بدنه خودرو و موقعیت مخزن سوخت بایستی بگونهای باشد که در هنگام صانحه نیروهای وارده به اتومبیل به سمت مخزن مستهلک شده یا به حداقل ممکن برسد . استفاده از چراغهای اخطار دهنده و همچنین استفاده از رنگ یا فُرم مناسب برای مخزن سوخت لازم به نظر میرسد .
6- صندلی راننده :
صندلی راننده باید قابل تنظیم به جلو و عقب بوده و همچنین بگونهای باشد که راننده در آن فرو نرود چرا که باعث کاهش دید راننده میشود. قسمتهای کفی و پشتی صندلی بایستی از جنس پارچه باشد تا تبادل هوا در آن
صورت پذیرد ( صندلی تنفس کند ) و دورتادور میتواند از جنس چرم و پلاستیک باشد .
7- فرمان خودرو :
زاویه فرمان خودرو نسبت به افق باید بین 60- 45 درجه بوده وقطر دایره آن بین 35 تا 38 سانتیمتر باشد همچنین ضخامت آن حدود 2 سانتیمتر باشد، مقطع فرمان باید دایره یا بیضی شکل باشد، مقطع اسپوکهای فرمان نیز باید بیضی شکل بوده تا راحت تر در دست قرار گیرد .
8- آینه های بغل :
برای تنظیم دلخواه آینههای بغل و آسایش راننده استفاده از دستگاه کنترل از راه دور مناسب و ضروری به نظر میرسد .
پوسیدگی بدنه خودرو:
معمولاً کارخانجات اتومبیلسازی با برخورداری از آخرین تحقیقات و پیشرفتهترین تکنولوژی موجود، قطعات فلزی را در مقابل پوسیدگی ایزوله مینمایند . لذا کمی توجه و رسیدگی در هنگام استفاده از اتومبیل باعث طول عمر بیشتر قطعات از نظر پوسیدگی خواهد شد .
سیستم خنک کننده:
در موتورهای بنزینی ودیزلی در اثر تراکم و انفجار داخل سیلندرها، گرما و حرارت زیادی تولید می شود، شدت گرما و حرارت باعث کاهش قدرت موتور و استهلاک رینگها و بدنه سیلندر میگردد و منجر به کاهش شتاب موتور می شود . برای رفع این معزل استفاده از سیستمهای خنککننده ضروری است .
مهمترین سیستم های خنک کننده به شرح ذیل است :
1- سیستم خنککننده توسط روغن و باد
2- سیستم خنککننده توسط آب و باد