مقدمه :
مسجد در فرهنگ اسلامی جایگاه ویژه ای دارد . اعتبار و اهمیتی که اسلام به مسجد داده است به هیچ نهادی نداده و مسجد را خانه ای برای خدای لامکان معرفی کرده است ، خانه ای از آن خدا که برای مردم است .
و لذا می بینیم پس از هجرت پیامبر خدا به مدینه ، اولین بنیادی که نهاده شد، به مسجد بود ، و رسول گرامی اسلام نخست در قبا و سپس در مدینه مسجدی را پایه گذاری کرد که کانونی برای انجام عبادات مرکزی برای تجمع مسلمانان و پایگاهی برای تصمیم گیری های مهم باشد .
داستان شورانگیز ساختن اولین مسجد در مدینه و اشتیاق مسلمانان برای انجام این کا و اینکه شخص پیامبر در ساختن مسجد فعالیت می کرد ، در کنب تاریخ بطور مبسوط آمده و همچنین سرودهایی که مسلمانان در حال ساختن مسجد زمزمه می کردند ، در این کتاب ها نقل شده است ، از جمله این سرود :
ائن قعدنا و النبی یعمل فذاک من العمل المضلل
اگر ما بنشینیم و پیامبر کار کند این عمل ما باعث گمراهی خواهد بود . یا این سرود که پیامبر و مسلمانان بطور دسته جمعی می خوانند :
لا عیش الا عیش الاخره اللهم ارحم الانصار و المهاجره
زندگی نیست مگر زندگی آخرت ، خداوندا به انصار و مهاجرین رحمت فرما.
اهمیت ساختن مسجد و رفت و آمد و حضور در آن آنچنان زیاد است که در قران و حدیث تاکیدهای فراوانی بر آن شده است . خداوند در قرآن کریم درباره ی تعمیر مسجد و حضور در آن چنین فرموده است :
انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الاخره
همانا مساجد خدا را کسانی تعمیر می کنند که ایمان به خدا و روز قیامت داشته باشند .
لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه
مسجدی که از نخستین روز بر اساس تقوی ساخته شده ، سزاوار است که در آن مقیم باشی .
همچنین در روایات از معصومین علیهم السلام سفارشات بسیاری دربارهی مسجد شده است که ما به عنوان نمونه ه چند حدیث اکتفا می کنیم :
قال رسول الله «ص» :
کونوا الدنیا ضیافا و اتخذوا المساجد بیوتا .
پیامبر خدا فرمود : در دنیا میهمان باشید و مساجد را به خانه ی خود قرار دهید .
قال رسول الله «ص» : بشر المشائین الی المساجد فی ظلم اللیل بنور
ساطع یوم القیامه
پیامبر خدا فرمود : مژده بده به کسانی که در تاریکی های شب به مساجد می روند به نوری که در روز قیامت می درخشد .
قال الصادق «ع» : من بنی مسجدابنی الله له بیتا فی الجنه
امام صادق فرمود : هرکس مسجدی را بنا کند ، خداوند برای او در بهشت خانه ای بنا می کند .
به خاطر همین سفارش ها و تاکیدهاست که مسلمانان در تمام بلاد اسلامی در هر محله و روستایی ، مسجد بنا کردند و هیچ محله ای نیست مگر این که یک یا چند مسجد در آنجا وجود دارد . انبوهی مساجد مسلمانان ، دلیل روشنی بر اهتمام فوق العاده آنان بر تاسیس مسجد است . به گفته ی یعقوبی ، در بصره هفت هزار مسجد وجود داشت .
و نیز او می گوید : بغداد دارای سی هزار مسجد است .
در قرون اولیه اسلامی بخصوص در عهد رسول گرامیاسلام «ص» مسجد مرکز همه گونه فعالیت های فرهنگی و اجتماعی و حتی نظامی بشمار می رفت . می توان گفت که مسجد قلب تپنده ی جامعه ی اسلامی بود .
از یک سو دادگاه ها و محکمه های قضایی در مسجد تشکیل می شد و مسائل حقوقی و کیفری مردم در مسجد تشکیل می شد و مسائل حقوقی و کیفری مردم در مسجد به داوری گذاشته می شد و از دیگر سو به عنوان یک مرکز نظامی در امور مربوط به جنگ و سازماندهی سپاه و طراحی نقشه های نظامی مورد استفاده می گرفت مسلمانان از طریق مسجد بسیج می شدند و از سوی دیگر دید و بازدیدها و ملاقات ها و محل تجمع مومنان و جائی برای مشورت ها و تصمیم گیری ها بود .
همچنین مسجد جایگاهی بود برای فراگیری علوم و آموزش های گوناگونی که جامعه اسلامی به آن نیازمند بود . در مسجد علاوه بر بیان احکام و مسائل فقهی و تفسیر قرآن ، اصول و مسائل فقهی و تفسیر قرآن ، اصول عقائد اسلامی و حتی بحث های ادبی و عقلی مورد مذاکره قرار می گرفت . مسلمانان در طول تاریخ به ساختمان مساجد نیثز اهمیت خاصی داده اند و گاهی با ساختن یک مسجد شاهکار بزرگ معماری عصر را به وجود آورده اند .
در مساجد ، تجلی انواع هنرهای اسلامی را می توان دید ، مسجد نموداری از هنر معماری کاشی کاری و نقاشی و خطاطی و گچ بری و آئینه کاری و منبت کاری و صنایع دستی و دیگر هنرها که در قندیل ها و فرش ها و پرده ها و ظرف ها و شمعدانی ها به کار رفته است می باشد ، و می توان گفت : مسجد گالری هنرهای اسلامی است .
بعضی از مساجد از لحاظ معنوی خصوصیاتی دارند که مساجد دیگر فاقد آن هستند ، مثلا خاطره ی مهمی را به یاد می آورند و یا به وسیله و یا دستور عزیزی و ولیی از اولیاء خدا ساخته شده اند که همین امر موجب عظمت آن مسجد و توجه ویژه مسلمانان به آن شده است مانند مسجد الحرام که پایگاه توحید و محل انجام مناسک عظیم حج است و یا مسجد پیامبر در مدینه که یادآور خاطره ی خطیر پیامبر بزرگوار اسلام و هم محل دفن پیکر پاک آن بزرگوار است . و همچنین مسجد الاقصی یا مسجد کوفه مسجد سهله و یا مسجد براثا که هر کدام دارای خاطره ها و سوابق درخشان تاریخی است .
یکی از مساجدی که نام آن همواره یادآور نام گرامی حضرت بقیه الله امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است ، مسجد مقدس« جمکران» در شش کیلومتری شهر قم می باشد که حدود یکهزار سال پیش به دستور خود آن حضرت ساخته شده و از آن زمان به بعد مطمح نظر و مورد توجه عاشضقان و دلباختگان و ارادتمندان ان حضرت قرار گرفته است .
در طول تاریخ این مسجد کرامات و معجزات بسیاری در آنجا دیده شده و شیعیان و علاقمندان حصرت مهدی«ع» از هر سو بار سفر بسته و برای خواندن نماز در این مسجد همواره از احترام و قداست خاصی برخوردار است . بعضی از علماء و مراجع تقلید و بزرگان ، معجزات و عنایاتی درباره ی این مسجد نل شده که نشان می دهد آنان چگونه به این محل مقدس احترام می گذاشتند ، از جمله آنها مرحوم آیه الله العظمی حائری موسس حورزه ی علمیه ی قم و مرحوم آیه الله العظمی حجت کوه کمری ، آیه الله العظمی امام خمینی ، مرحوم آبه الله العظمی سید محمد تقی خوانساری و مرحوم آیه الله العظمی بروجردی ، و مرحوم آیه الله العظمیگلپایگانی و مرحوم آیه الله العظمی نجفی مرعشی ، مرحوم ایه الله العظمی اراکی و غیر آنها را می توان نام برد . عنایت وعلاقه مقام معظم رهبری به این مسجد مقدس جمکران آنقدر زیاد است که طبق گفته ی مسئولین محترم بارها به این مسجد شریف جمکران آنقدر زیاد است که طبق گفته ی مسئولین محترم بارها به این مسجد شریف جمکران تشریف آورده اند ، نظر آنان درباره ی مسجد جمکران در همین کتاب نقل خواهیم کرد .
همچنین از علماء و اساتید حوزه علمیه و مراجع فعلی نیز که در حال حیات هستند نمونه هایی در ذکر معجزات و کرامات این مسجد خواهیم آورد .
ما در این کتاب تاریخچه ی احداث مسجد جمکران را با تکیه بر منابع فراوانی از کتب علماء گذشته ذکر خواهیم کرد و آنگاه نظرات علماء و اساتید و مرتاجع را خواهیم آورد و نمونه های اندکی از معجزات بسیاری که در این مکان شریف به مقوع پیوسته است نقل خواهیم کرد ، و در پایان مطالب مختصری در پیرامون حضرت مهدی ارواحنا فداء فدا خواهیم آورد .
این کتاب ارمغانی است برای شیفتگان امام زمان و عاشقان مسجد جمکران که همواره و بخصوص در سب های چهارشنبه از اطراف و اکناف و دور و نزدیک آهنگ سفر به مسجد جمکران می کنند و در گوشه ای از آن باخدای خود با راز و نیاز مشغول می شوند ، و پس از ادای نماز مخصوص مسحد ، به دنبال گمشده ی خود هستند وآن در دانه ی یکتا و عزیز سفر کرده را می خوانند و راز خود را با او در میان می گذارند .
تا تو ز کسی روی نهان کرده ای خون به دل پیر و جوان کرده ای
در آخرین فراز از این پیشگفتار توجه خوانندگان گرامی را به این نکته جلب می نمایم که فرمان لازم الاطاعه ی حضرت بقیه الله – ارواحنا فداه – به شیخ حسن بن مثله جمکرانی در بیداری بوده ، چنانچه از متن داستان و تاکید مرحوم آیت الله حائری به روشنی ثابت می شود ، و بنای فعلی مسجد مقدس جمکران نیز به فرمان آن حضرت است ، چنانچه در منابع و ماخذ بر آن تاکید شده است.
بر شیفتگان حضرت صاحب الزمان – عج الله تعالی فرجه الشریف – است که این مکان مقدس را قدر بدانند و در هر فرصتی به این مکان مقدس بشتابند و مشکلات خود را با آن امام رئوف در میان بگذارند و خدای را به نام او بخوانند و سریع الاجاه بیابند ، ما نیز عاجزانه از شیفتگان کویش تقاضا می کنیم که هنگام تشرف نخست برای تعجیل در امر فرج دعا کنند و حوائج آن حضرت را بر حوائج خویش مقدم بدارند .
ای عاشقان امام زمان و علاقمندان مسجد جمکران ، قدر خودتان را بیشتر بدانید که خداوند این توفیق را به شما داده است ، در این مکان مقدس « مسجد جمکران» مشغول عبادت و راز نیاز باشید ، مسجدی که حضرت امیرالمومنین علی «ع» از آن به پسر یمتنی خبر داده است ، مسجدی که به امر مبارک حضرت ولی عصر امام زمام «ع» بنا گردید .
امام زمان فرموده : من صلی فیه کمن صلی فی البیت العتیق .
مسجدی که آیات عظام و علماء اعلام پیاده به آن مکان مقدس مشرف
می شدند .
مسجدی که رفت و آمد حضرت بقیه الله الاعظم امام زمان «ع» به آن
می باشد ، که در این مدت عده ای زیاد محضر آن بزرگوار رسیده و از برکات آن حضرت به فیض رسیده اند .
اگر کسی دارد به دل درد و فغان بایدش رو آورد بر جمکران
جمکران دارالشفای مومن است چون طبیب آن بود صاحب زمان
در خاتمه :
امیدوارم که این اثر ناچیز مورد عنایت حضرت رب الارباب و ارواح طیبه حضرات معصومین علیهم الاسلام قرار گیرد و خوانندگان محترم را مفید فایده و مثمر ثمر باشد برایم باقیات الصالحات باشد ، برای یوم لا ینفع مال و لا بنون ، و الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر اقلا .
در اینجا فرصت را مغتنم شمرده ، از آیات عظام و علماء اعلام و حجج اسلام و بزرگان و دوستان عزیزی که از تالیفات قبلی اینجانب استقبال کردند و مرا مورد تشویق قرار دادند صمیمانه سپاسگذاری می کنم ثوابی از آن به ارواح مقفدسه علماء و شهداء و صالحین از مومنین و بانیان خیر و اموات دوستانی که ما را در چاپ این کتاب پر ارزش مسجد جمکران تجلی گاه صاحب الزمان «ع» یاری نمودند و والدین اینجانب و اخوی محترم مرحوم مغفور آیت الله حاج سید قادر میر عظیمی قرار دهد ، آمین یا رب العالمین بحق محمد و آله الطاهرین .
پیشگویی امیر مومنان علی علیه السلام از مسجد مقدس جمکران
در خلاصه البلدان این حدیث مذکور است از کتاب مونس الحزین از تالیفات شیخ صدوق ، با اسناد صحیح و معتبر از امیرالمومنین علیه السلام که فرمود :
« اسی پسر یمانی در اول ظهور خروج نماید قائم آل محمد از شهری که آن را قم می گویند و مردم را دعوت می کند به حق و همه خلایق از شرق و غرب به آن شهر قصد کنند و اسلام تازه گردد و هر که از خوف اعداء پوشیده و مخفی باشد بیرون آید و حوش و طیور در مساکن و اوطان خود ایمن بخوبد و چشمه آب حیات از آن شهر ظاهر شود و آبی که هر کس بخورد نمیرد و از آب چشمه ها منفجر شود و از آن موضع رایت حق ظاهر شود و میراث جمله انبیاء بر پشت زمین به آن باشد ، ای پسر یمانی این زمین مقدسه است که پاک است از تمام لوثها و از خدای تعالی در خواسته که بهترین خلق خود را ساکن او گرداند و دعایش مستجاب شده و حشر و نشر مردم در این زمین باشد و بر این زمین اساس و بنیاد قصری عظیم نمایند ، بعد از اینکه بنای قصر مجوس بوده باشد و آن قصر از صاحب شهرت ملک روم باشد و از این زمین گوسفند ایراهیم خلیل را آوررند و قربان کنند و بر این زمین هزار صنم و بت از اصنام اهل روم بشکنند و بر این زمین اثر نور حق ساطع شود و از این زمین رایحه و بوی مشبک شوند ، حق تعالی بیت العتیق را به این شهر فرستد و بناها و آسیاب ها بر این زمین شود و منازل و مواضع زمسین های اینجا عالی و گرانبها گردد که چندان زمین که پوست گاوی باشد به پانصد دینار بدهند و عمارت آن هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد و رایت وی بر این کوه سفید بزنند ، به نزد دهی کهن که در جنب مسجد است و قصری کهن که قصر محبوس است و آن را جمکران خوانند از زیر یک مناره آن مسجد بیرون آید نزدیک آنجا که اتشخانه ی گبران بوده و حضرت امام سفطی از زر بسته باشد و بر براق سوار شده و با ملائکه مقب و حاملان عرش گردش نماید و منطق آدم با او باشد و حلم خلیل الله و حکمت حضرت داود و عصای موسی وخاتم حضرت سلیمان و تاج طالوت و بر سر آن نوشته است نام هر پیغمبری و وصی و نام هر مومنی و موحدی .
توضیح و بیان : حضرت امیر «ع» می فرماید در این حدیث شریف که چشمه آب حیات در شهر قم ظاهر شود که هر کس بنوشد نمیرد شاید مراد آن باشد که دلش نمیرد و همیشه منور باشد به نو ایمان یا آنکه کنایه باشد از طول عمر که روایت است که در زمان ظهور حضرت حجت در زمان رجعت ائمه مردم زیاد عمر می کنند واحتمال اولی انسب است .
و ایضا حضرت امیر علیه السلام خبر از این مسجد جمکران داده و فرموده که کوه سفید به نزدیک دهی کهن در جنب مسجد است و الحال همین طریق است که جمکران نزدیک مسجد است و قصری کهن که قصر مجوس است که در زمان صاحب تاریخ قم قصر موجود بوده ، همین بس است در فضیلت این مسجد که حضرت امیر«ع» خبر داده از او و حال آنکه در زمان آثار مسجد نبوده .
و ایضا حضرت امیر«ع» در اول این حدیث فرمودند : ای پسر یمانی اول ظهور خروج نماید از شهری که آن را قم گویند و در آخر همین حدیث تعیین
می کند حضرت امیر«ع» که از کدام قطعه زمین قم بیرون آید قائم آل محمد«ع» می فرماید از زیر یک مناره آن مسجد که مراد مسجد جمکران باشد .
الحاصل آنکه از این حدیث چنین مستفاد می شود که حضرت حجه از قم ظهور نماید یا از زیر یک مناره آن مسجد یا آنکه بگوییم از نزدیک مناره ی آن مسجد بیرون آید ، هر سه را احتمال می رود لکن روایتی وارد شده از حضرت رسول «ص» که ابتدای ظهورش از کرعه می باشد هم جنانی که در نجم الثاقب مذکور است در روایتی و در روایات معتبره وارد شده که از مکه ظهور خواهد نمود ، لکن جمع ما بین این روایات سهل و آسان است بعد از اینکه ابتدا بر سه قسم می باشد ابتدای حقیقی و اضافی و عرفی می توان گفت حضرت این هر سه شهر را بقدوم خود منور می سازد .
همچنانی که کلام فرزندش حضرت حجت دال بر همین مطلب است که فرمودند : به حسن بن مثله که به حسن بن مسلم بگو این زمین شریفی است و خدای تعالی این زمین را برگزیده از زمین های دیگر و شریفش نموده پس آنچه مستفاد می شود از کلام حضرت حضرت آن است که این زمین را خدای محترما خلق نموده و برگزیده از سایر زمین ها که جایز نیست تصرف و حیازت او به خلاف و خداوند عالم زمین را خلق نمود از برای نبی نوع انسانی که جایز است تصرف و حیازت نماید یا که تصرف مالکانه نماید بلکه او را محترما و شریفش خلق کرد و خانه خود را بر روی او قرار داد که بدگانش بروند در آم نوضع شریف عبادت کنند او را و اگر مثل سایر زمین ها بود هر آینه حضرت حجت نمی فرمود که چرا حسن بن مسلم این زمین را تصرف گرفته و زراعت می کنند و پس معلوم می شود که این قطعه زمین به مثل کعبه و بیت الله الحرام می باشد که شریک است با موضع کعبه و مسجد الحرام در این شرافت و فضیلت که ابتداء خلقتشان مسجد و محترما خلق نموده که این از برای احدی جایز نبوده و نخواهد بود حیازت و تصرف مالکهنه نمودن هم چنانی که موضع را خدا مسجد جمکران هم امتیاز دارد از سایر مساجد به جهت آنکه این موضع ا خدا مسجد خلقش کرده پس امتیاز دارد از مساجدی که آن را مخلوق مسجد نمایند .