آخر اتوبان اعتیاد بن بست است/
معتادان(مواد مخدر یا قرص های روان گردان)در ایران در اتوبانی سیر می‌کنند که گر چه در میانه‌های آن دوربرگردانهایی برای بازگشت به زندگی سالم وجود دارد اما گویی آنان این مسیرهای بازگشت را نمی‌بینند و تخت گاز به سمت انتهای این اتوبان پیش می‌روند، اتوبانی دوبانده که انتهای آن چیزی جز بن بست مرگ نیست.
جامعه شناسی انحرافات : قرص های اکستاسی
مقدمه:
آنچه که از جمع‌بندی تعاریف متعدد کجرفتاری برمی‌آید این است که به طورکلی رفتار انحرافی رفتاری است که به گونه مستقیم یا غیرمستقیم قوانین و هنجارها را نقض‌کند که شامل هرنوع قوانین رسمی و نوشته شده و هنجارهای اخلاقی جامعه می‌شود.
طبق این تعریف مصرف قرصهای اکستاسی را می‌توان از انواع رفتارهای انحرافی برشمرد .
اکستاسی مخدر جدیدی است که به دنبال مصرف آن شعور ، آگاهی و روان فرد مختل شده ، آستانه تحریک پذیری روانی او را پائین می‌آورد و بر قدرت سنجش واقعیت اثرمی‌گذارد و فرد را مستعد جنون می‌کند .
ایجاد اعتماد به نفس بالا و شهامت و همچنین رفع ممنوعیتهای اخلاقی در فرد که از نتایج مصرف این داروهای توهمزا است فرد می‌تواند منشأ رفتارهای پرخطر و انحرافی بسیارزیادی در مصرف کنندگان آن باشد .
برای مثال مصرف این دارو با ایجاد بی‌پروایی ، رفتارهای جنسی محافظت نشده و مکرر به دنبال خواهد داشت و در نتیجه ارتباط نزدیکی میان مصرف این مواد روان‌گردان و ابتلا به ایدز و همچنین بیماریهای مقاربتی می‌توان یافت .
از طرف دیگر طبق آمار 92درصد مصرف کنندگان اکستاسی بعدها به مواد دیگری مانند ماری‌جوانا ، آنفتامین ، کوکائین و هروئین روی آورده‌اند .
گرایش به این ماده مخدر خصوصاً سالهای اخیر افزایش چشمگیری داشته است که در صورت ادامه این روند آثار جبران ناپذیری در جامعه باقی خواهد گذاشت به همین دلیل بسیاری از کشورها مبارزه جدی با این ماده خطرناک را آغاز کرده‌اند .
برای مثال در کشورهای آمریکا و انگلستان مبارزات جدی با این پدیده آغاز شده مشاهده آن مداخلات جدی پلیس و مراجع قانونی را به همراه دارد .
به طور کلی در تمام کشورهای عضو سازمان ملل از جمله ایران مصرف مواد روان گردان جرم است و هرچند در قانون مبارزه با مواد مخدر ایران نامی از اکستاسی نیست اما مصرف آن غیرقانونی است و در صورت دستگیری فرد مصرف کننده یا توزیع کننده آنها این فرد به دادگاه انقلاب ارجاع می‌شود و در این موارد حکم تعزیر صادر می‌شود .
با وجود با توجه به رشد بی‌رویه این ماده خطرناک در جامعه ما فعالیتهای انجام شده برای مبارزه با آن ناکافی به نظر می‌رسد به ویژه اینکه به دلیل عدم اطلاع رسانی صحیح در این زمینه عموم جامعه اطلاعات درست و کاملی از این پدیده ندارند . و این عدم آگاهی صحیح مهمترین عواملی است که باعث می‌شود تبلیغات کاذب فروشندگان این مواد منجر به گرایش جوانان به آن شود .
در این پژوهش به دلایل زیادی از جمله نبود کتاب و متن معتبر و قابل استناد ، کمبود آگاهی عمومی و اطلاعات خام در این زمینه ، همچنین پنهان بودن این اعتیاد و عدم قابلیت شناسایی معتادین آن و همچنین عدم توانایی و دانش کافی محقق امکان پرداخت علمی به این مسئله وجود نداشت . در این تحقیق تنها از مقالات و اطلاعات مختصر و نه چندان قابل استناد موجود در منابع اینترنتی و همچنین تعداد محدودی پرسشنامه استفاده شده است .
با توجه به همه این مسائل د راین تحقیق صرفاً تلاش در جهت جمع‌آوری اطلاعات زمینه و پایه‌ای بوده است تا شاید بتواند راهگشای تحقیقات وسیعتری در این زمینه باشد.
اکستاسی چیست؟
MDMA یا 3 و 4 متیلن‌دی‌اکسی‌مت‌آمفتامین که به نامهای اکستاسی ، اکستازی ، XTC ، E , X هم معروف است نوعی جدیدی از مواد مخدر است که به دلیل ایجاد احساس نشاط فراوان امروز در میان محافل جوانان جذابیتی خاص پیدا کرده است این مواد توهمزا که در اشکال متنوع داروئی عرضه می‌شود بر مغز اثر گذاشته و تصاویر آن را مخلوط می‌کند.
اکستاسی خالص پودری سفید شامل کریستالهای ریز است . از این پودر بوی کپک به مشام می‌رسد . در صورت وجود ناخالصی اکستاسی به رنگهای قرمز و قهوه‌ای نیز دیده می‌شود. این ماده به اشکال قرص خوراکی و جویدنی ، کپسول ، پودر استنشاقی ، برچسبهای پوستی و مواد تدخینی و تزریقی موجود است .
میزان ماده مخدر در هر قرص از 9 تا 117میلی‌گرم متفاوت است که این میزان بر سرعت و شدت و همچنین مدت زمان ماندگاری اثر ماده تأثیر می‌گذارد . ناخالصیهایی که به قرص افزوده می‌شود شامل مواد شیمیایی‌ای است که غالباً خاصیت تحریک کننده و فعال‌کننده سیستم عصبی را دارند . به علت سهولت ساختاری این مواد به طوریکه امکان تهیه آن در لابراتورهای داخلی نیز وجود دارد خطر وجود مواد اضافی خطرناک و ترکیبات کشنده در آن بالاست .
با بلعیدن قرصهای حاوی این مواد اثرات آن پس از 20 تا 90 دقیقه ظاهرشده و 2 تا 3 ساعت اثرات آن در یک حد حفظ شد ه و بعد افت می‌کند و از 3 تا 24 ساعت اثرات آن باقیست. این قرصها به علت تأثیرات خاصی که دارند در میان جوانان با نامهای مختلف شناخته می‌شوند مانند قرصهای شادی یا قرص عشق (LOVE PILL ) ، قرص فراری ، قرص انرژی‌زا ، دیسکو بیسکویت ، قهوه‌ای بزرگ ، دنیس شیطونه و …
حالت بعد از مصرف این مواد را اصطلاحاً سفر یا trip می‌گویند کلمه اکستاسی در گذشته برای سرمستی عارفان و خاصه شاعران به کار می‌رفته است .
قرصهای موجود در بازار ایران در قالب طرحها و مارکهای مختلفی عرضه می‌شوند که برخی از آنها عبارتند از : دلفین ، لنگر ، صلیب سرخ ، رنو ، سان شاین ، سوپر من ، هوندا ، امگا ، پلیکان ، لاو ، مرسدس ، میتسوبیشی و …
تاریخچه اکس:
اکستاسی نخستین بار در سال 1914 توسط شرکت داروسازی « مرک » (Merck ) در آلمان ساخته شد و به عنوان داروی ضد اشتها و لاغری به ثبت رسید اما درآن زمان وارد بازار نشد و استفاده از آن تا اواخر دهه 1970 به تعویق افتاد . در این زمان اکستاسی به عنوان درمان اختلالات روانی و عاطفی توسط پزشکان و روان‌پزشکان معرفی شد و در سال 1980 در دسترس متقاضیان قرارگرفت . به ویژه این دارو جهت استفاده سربازان آلمانی در جنگ جهانی اول به کاررفت که بعدها با شناخته شدن آثار مخرب و خطرات روحی بسیار زیاد آن از چرخه مصرف خارج‌شد . طی این مدت قربانیان و تلفات زیادی برجای گذاشت . در این باره معروف است که می‌گویند: « سربازان آلمانی را دوباره قربانی کردند . یک بار وقتی مجبورشان کردند برای فتح دنیا سینه‌هاشان را آماج گلوله کنند و یکبار وقتی برای درمان آسیبهای روانی جنگ ، آنها را به خوردن داروهای توهمزا واداشتند داروهایی که می‌توانست هراس شبهای جنگ و فریادهای همسنگرهای زخمی را از یاد ببرد و در مقابل چنان نشاطی را به بیماران جنگی بدهد که انگار هرگز گرفتار جنگ و خونریزی نشده‌اند .»
به هر حال بعد از مشخص شدن آثارسؤ مصرف قرصهای اکستاسی تولید و توزیع و مصرف آنها غیرقانونی اعلام شد. سال 1985 دولت آمریکا مصرف این ماده را ممنوع کرد و در سال 1986 مطالعات انجام‌شده روی حیوانات آزمایشگاهی آثار مخرب اکستاسی را روی سیستم عصبی نشان داد .
در سالهای اخیر مصرف آن در آمریکا در پارتیهای شبانه مرسوم به ریو افزایش یافته است و در کشور ما نیز در پدیده‌ای مشابه به نام اکس‌پارتی مصرف آن دچار افزایش گشته است .
اکس پارتی:
در دهه هشتاد میلادی پارتیهای شبانه مرسوم به ریو (Raves ) بحران جدیدی در اروپا و امریکا به وجودآوردند . اکستاسی به طور غیرقابل مهاری در میان جوانان نفوذ کرده‌بود و روز به روز بر تعداد مصرف‌کنندگان آن افزوده می‌شد . کسانی که به این قبیل مهمانیها می‌رفتند هماهنگ و عجیب بودند . یکسان لباس می‌پوشیدند تا خود را به صورت یک گروه درآورند . بزرگترین گروه اکس بازها فرقه لاین پت ( lion path ) بودند . که گمان می‌کردند با خوردن قرصهای اکستاسی به روشنایی می‌رسند . اما اصطلاح اکس‌پارتی مربوط به مجالسی است که شرکت کنندگان آن ساعات متمادی با موسیقی الکترونیکی و رقص‌نور به رقصهای تند و طولانی می‌پردازند. در این میهمانیها قرصهای اکستاسی مصرف می‌شود . این مجالس را معمولاً در فضاهای باز یا غیرقابل کنترل مانند پارکهای جنگلی و انبارهای متروکه برگزار می‌کنند ولی گاه در محافل خانگی نیز چنین مجالسی بر پا می‌شود. هزاران جوان در این میهمانیها که بیش از دو روز طول می‌کشد شرکت می‌کنند.
اکستاسی میل به خوردن و خوابیدن را مهار می‌کند و در نتیجه این افراد می‌توانند بدون نیاز به خوردن و خوابیدن در میهمانیهای چند روزه شرکت کنند . البته گاه کم‌آبیهای بسیارشدید و خستگی‌های مرگبار شرکت کنندگان را از پا درمی‌آورد . از این قرص با عنوان کوکائین میهمانی ریو نیز نام می‌برند . این مجالس مکان مناسبی جهت تبلیغ فروشندگان اکس برای مشتریان جوان خود است و تمامی افراد شرکت‌کننده در آن در معرض خطر استفاده از اکس قراردارند .
مصرف کنندگان اکستاسی تمایل زیادی به استفاده گروهی از آن دارند . به طورکلی تمایل به مصرف گروهی در مورد تمام مواد مخدر وجود دارد . اما در اکستاسی از دلایل مطرح ، نیاز به وجود یک فرد حمایت کننده است . مصرف انفرادی این دارو در تنهایی خطرآفرین است . از سویی دیگر ، احساس سرخوشی دسته‌جمعی برای هر کدام از مصرف‌کنندگان حکم تأیید را دارد و فرد متقاعد می‌شود که کار درستی انجام می‌دهد. دلیل دیگر ، نیاز مصرف کنندگان به برقراری ارتباطات صمیمانه اجتماعی است . آنها همدیگر را در آغوش می‌گیرند و از بودن در کنار هم لذت می‌برند.
عوارض و اثرات:
به طورکلی انگیزه انسان برای عملی از سه عامل نشأت می‌گیرد : عشق ،ترس ، گناه . این نوع داروهای روان‌گردان احساس ترس و گناه را در روان به حداقل می‌رسانند . در نتیجه اعتماد به نفس فرد افزایش می‌یابد و تمایل طبیعی او برای برقراری ارتباط صمیمانه نزدیکی و عاطفی زنده می‌شود هرفرد با رشد مکانیسم‌های روانی خود احساس امنیت می‌کند و با محیط پیرامونش سازگار می‌شود .
در ابتدای مصرف این مواد آثار و عوارض بسیار جذاب ومهیجی از این قبیل و نشاط و سرخوشی فراوان پس از مصرف آن ( که تمامی آنها از جانب فروشندگان این مواد نیز تبلیغ می‌شود ) باعث گرایش افراد به مصرف این داروها می‌شود اما با این حال اثرات و عوارض منفی بسیارشدید و مخرب این داروها که تمامی آنها قابل شمارش نیست آنقدر رسیع و خطرناک است
• کاهش اشتها
• تغییرات بینایی
• گشاد شدن مردمکها ( میدریاز ) افراد مصرف‌کننده در محل‌های مصرف مثل پارتی‌ها با وجود کم بودن نور به استفاده از عینکهای آفتابی در شب هستند که علت آن تحریک پذیری با نور است .
• حرکات غیرطبیعی چشم ( نیستاگموس)
• توهم بینایی ( هالوسیناسیون)
• افزایش ضربان قلب و فشارخون ( تاکی‌کاردی و هیپرتانسیون)
• تغییر در نظم دمای بدن
• فک زدنهای طولانی ( افراد مصرف کننده برای جلوگیری از حالت قفل‌شدن فک مجبور به مصرف آدامس هستند ، تا ساعتها پس از مصرف این حالت فک‌زدنهای غیرطبیعی موجود است ).
• لرزیدن ، عصبی‌شدن ، عدم تمایل برای استراحت
• تمایل شدید برای مصرف مجدد این ماده پس از افت تأثیر اولیه
ü اثرات منفی شدید :
• اثرات شدید احساسی ، اختلال خواب ، کابوسهای شبانه حملات ناگهانی اضطراب ( Panic Attack ) ، دیوانگی ( Psychosis )
• انقباض شدید فک و پارگی زبان در اثر فک‌زدنهای طولانی (Trisma ) { در صورت بسته بروز این حالت باید از آمپول دیازپام ویا قرصهای خوراکی آن استفاده کرد .
• عدم تمرکز ، فراموشی ، اختلال در یادگیری ( Confusion)
• افزایش دمای بدن و کاهش آب بدن ( در پارتی‌هایی که دارو مصرف می‌شود افراد مجبور به مصرف آب فراوان و مکرر هستند و این مساله خطرات خاص خود را به دنبال دارد).
• اختلال در مکانیسم نعوظ و نرسیدن به اوج لذت جنسی (ارگاسم)
• تهوع و استفراغ
• کاهش سدیم خون در اثر مصرف زیاد مایعات ( هیپوناترمی )
• سردرد و سرگیجه و تشنج
• آنمی آپلاستیک ( سرکوب شدید و خونسازی مغز استخوان)
• افت شدید خلق در روزهای پس از مصرف
• خستگی و افسردگی شدید تا یک هفته پس از مصرف
• احتمال اعتیاد جسمی کم است ولی احتمال اعتیاد روانی بسیار زیاد است .
• احتمال سمیت کبدی
• صدمه به اعصاب مغزی
• بزرگ شدن پستان در آقایان ( ژنیکوماستی )
• احتباس ادراری ( Retension )
• تخریب عضلات مخطط ( رابدومیولیز ) که در نتیجه افزایش دمای بدن رخ می‌دهد و می‌تواند بعلت رسوب مواد حاصل از این تخریب در کلیه باعث آسیب به این ارگان شود.
• میزان بروز مرگ در اثر مصرف اکستاسی 2در 100000 مصرف کننده است • دختران جوان بعلت اثرات هورمونهای جنسی زنانه ، در صورت مصرف اکستاسی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افت سدیم خون و بدنبال آن تشنج هستند .( میزان بروز SIADH در ارتباط با استروژن خون افزایش می‌یابد ).
آمار و تیپ مصرف کنندگان اکستاسی :
در فاصله سالهای 1998 تا 1999 موارد مرگ ناشی از اکستازی 400 درصد افزایش یافته است .
از سال 1996 تا 1999 اورژانس بیمارستانهای سراسر دنیا با 9 برابر افزایش شمار مسمومیت با اکستازی مواجه‌شده به طوری که تعداد موارد مسمومیت در این دوره زمانی از 319 نفربه 2850 نفر رسیده است سن اکثر قربانیان کمتر از 25 سال بوده است .
سازمان غذا و داروی آمریکا شمار مصرف کنندگان اکستاسی را در سال 2001،1/8 میلیون نفر ذکر کرده است .
احتمالاً در سال جاری (2004) این رقم در حدود 5/6 میلیون نفر افزایش یافته باشد .
در فاصله سالهای 1995 تا 2001 تعداد افراد 10 تا 18 ساله مصرف کننده این ماده حدود 140 درصد افزایش یافته است . میزان مصرف این قرصها در آمریکا میان جوانان و نوجوانان به شدت در حال افزایش است . طبق آمار تعداد کسانی‌که حداقل یکبار از این ماده مصرف کرده‌اند بین دانش‌آموزان کلاس آخر دبیرستان آمریکا از 9 درصد به 12 درصد افزایش یافته است . طبق آماری که در سال 1380 از یک تحقیق به دست آمده بیش از 40 هزار نفر در ایران این دارو را تجربه کرده‌اند .