دیفرانسیل وسیلهای است که گشتاور انتقالی از موتور را دو قسمت میکند تا هر قسمت جداگانه چرخی را به گردش درآورد
دیفرانسیل روی تمام اتومبیلها و کامیونها یافت میشود . همچنین روی بسیاری از اتومبیلهایی که قدرت به چهار چرخ منتقل میشود. در اتومبیلهایی که نیرو بطور مداوم به چهار چرخ منتقل میشود، بین هر دو چرخ به یک دیفرانسیل نیاز است و همچنین باید یک دیفرانسیل بین چرخهای عقب و جلو وجود داشته باشد. چرا که چرخهای جلو ضمن پیچیدن اتومبیل مسیر متفاوتی را نسبت به چرخهای عقب طی میکنند
در اتومبیلهایی که میتوان نیرو را به یکی از محورها به دلخواه منتقل و یا قطع کرد به دیفرانسیل بین چرخهای عقب و جلو نیازی نیست. در عوض هنگام استفاده از هر دو محور برای انتقال قدرت چرخهای عقب و جلو به هم قفل میشوند. بنابراین چرخهای عقب و جلو باید با سرعتهای متوسط برابر طی مسیر کنند
دیفرانسیل باز:
مطلب را با سادهترین نوع دیفرانسیل یعنی دیفرانسیل باز آغاز میکنیم. در آغاز لازم است بعضی از لغات و اصطلاحات مربوطه را توضیح دهیم. تصویر زیر قسمتهای مختلف یک دیفرانسیل باز را نشان میدهیم
وقتی که اتومبیل روی جاده در خط مستقیم حرکت میکند، چرخها با سرعتهای برابر میچرخند. پینین ورودی چرخدنده حلقهای و محفظه جدا کننده را میچرخاند. در این شرایط هیچ کدام از چرخدندههای داخل محفظه نمیچرخند و دو چرخدنده پهلویی به محفظه قفل شدهاند.
توجه داشته باشید که پینین ورودی نسبت به چرخدنده حلقهای کوچکتر است. این آخرین مرحله کاهش دنده در اتومبیل است. اصطلاحات "نسبت محور عقب" یا "آخرین نسبت رانندگی" را شنیدهاید این اصطلاحات به نسبت کاهش دنده در دیفرانسیل اشاره دارند.اگر نسبت محور عقب4.10 باشد نسبت تعداد دندانه های چرخدنده حلقه ای به پینیون ورودی 4.10 خواهد بود. برای اطلاعات بیشتر در مورد نسبت دندهها مقاله "چرخدندهها چگونه کار میکنند" را مطالعه کنید.
وقتی که اتومبیل میپیچد چرخها باید با سرعتهای متفاوت بچرخند:
در تصویر بالا دیده میشود که چرخدندههای داخل محفظه همزمان با شروع به پیچیدن اتومبیل شروع به گردش میکنند با این کار این امکان برای چرخها فراهم میشود که با سرعتهای متفاوت بچرخند. چرخ داخلی نسبت به محفظه با سرعت کمتری میچرخد در حالی که چرخ بیرونی نسبت به محفظه سریعتر میچرخد.
دیفرانسیلها و اصطکاک:
دیفرانسیل باز همواره گشتاورهای برابری را به هرکدام از چرخها منتقل میکند. دو عامل تعیین کننده بر مقدار گشتاور اعمالی به چرخها وجود دارد: تجهیزات و اصطکاک. در محیط های خشک که به مقدار کافی اصطکاک وجود دارد، مقدار گشتاور اعمالی به چرخها به وسیله موتور و چرخدندهها محدود میشود. در محیطهایی که اصطکاک کم است مانند رانندگی برروی یخ گشتاور اعمالی به بیشترین مقدار گشتاوری که از لغزیدن چرخ در این شرایط جلوگیری کند محدود است. بنابراین اگرچه موتور ماشین قابلیت تولید توان بیشتری را دارد اما باید اصطکاک کافی برای انتقال آن به زمین موجود باشد. اگر بعد از اینکه چرخها شروع به لغزیدن کردند بیشتر گاز بدهید فقط چرخها با سرعت بیشتری میچرخند.
حرکت روی لایه نازک یخ:
اگر تا به حال برروی یخ رانندگی کرده باشید، شاید حقهای را که به وسیله آن شتاب گیری آسانتر است فهمیده باشید. اگر به جای دنده یک با دنده دو و یا حتی دنده سه شروع به حرکت کنید به دلیل عملکرد چرخدندهها در سیستم انتقال قدرت گشتاور کمتری به چرخها منتقل میشود و این امر امکان حرکت و شتاب گیری بدون لغزش چرخها را فراهم میآورد.
حال اگر یکی از چرخها به اندازه کافی اصطکاک داشته باشد اما چرخ دیگر روی یخ باشد چه روی خواهد داد؟ این جایی است که مشکل دیفرانسیل باز، خود نمایی میکند.
به خاطر بیاورید که دیفرانسیل باز گشتاور برابری را به هرکدام از چرخها منتقل میکند و حداکثر مقدار گشتاور محدود به بیشترین مقداری است که چرخها نلغزند. گشتاور بالایی برای لغزیدن چرخ روی یخ لازم نیست؛ با این شرایط چرخ با اصطکاک مناسب همان مقدار گشتاور کم را که به چرخ دیگر منتقل میشود دریافت خواهد کرد که برای به حرکت درآمدن آن کافی نیست پس ماشین شما حرکت نخواهد کرد.
جدا شدن چرخها از زمین
یکی دیگر از مشکلات دیفرانسیل باز زمانی بروز میکند که چرخهای اتومبیل از جاده جدا شوند. اگر شما یک کامیون که قدرت به چهار چرخ اعمال میشود یا یک داشته باشید که هم محور عقب و هم محور جلو دیفرانسیل باز داشته باشند. به یاد بیاورید همانطور که قبال گفته شد ، دیفرانسیل آزاد همواره گشتاورهای برابری را به چرخها منتقل میکند. اگر یکی از چرخهای عقب و یکی از چرخهای جلو از زمین جداشوند، این چرخها فقط در هوا به دور خود میچرخند، پس قادر به حرکت نخواهید بود.
راه حل این مشکل دیفرانسیل لغزش محدود است که به آن پزیترکشن (positraction) نیز میگویند. دیفرانسیل لغزش محدود از مکانیزمهای گوناگونی برای انجام عمل دیفرانسیل هنگام پیچیدن اتومبیل استفاده میکند. وقتی که یکی از چرخها لیز میخورد این دیفرانسیل این امکان را فراهم میکند که گشتاور بیشتری به چرخی که نمیلغزد منتقل شود.
در قسمتهای بعدی بعضی از انواع دیفرانسیل لغزش محدود را تشریح خواهیم کرد. که شامل نوع کلاچی LSD ، کوپلینگ چسبناک، دیفرانسیل قفل شدنی و تورسن (torsen) است.
دیفرانسیل لغزش محدود نوع کلاچی:
شاید معمولترین نوع دیفرانسیل لغزش محدود نوع کلاچی LSD باشد.
این نوع دیفرانسیل همه اجزای دیفرانسیل آزاد را دارد. اما مازاد بر آنها یک دسته فنر و یک سری کلاچ را دارا میباشد. بعضی از آنها یک کلاچ مخروطی را هم دارند درست مانند هماهنگ کننده در سیستم انتقال قدرت دستی.
فنر چرخدنده های کناری را که به محفظه متصلند به کلاچ ها می فشارد، وقتی که چرخها با سرعتهای برابر حرکت می کنند هر دو چرخدنده کناری همراه با محفظه می چرخند و به کلاچها نیازی نیست. تنها وقتی که عاملی باعث شود که یکی از چرخها نسبت به دیگری با سرعت بیشتر بچرخد به کلاچها نیاز است و آنها وارد عمل می شوند. مانند زمانی که اتومبیل می پیچد کلاچها چرخها را وادار می کنند که با سرعت های برابر بچرخند. اگر یکی از چرخها بخواهد که سریعتر بچرخد باید ابتدا بر کلاچها غلبه کند. سختی فنرهایی که با اصطکاک کلاچها همراهند تعیین کننده مقدار گشتاوری است که برای غلبه بر کلاچها لازم است.
اگر به موقعیتی که یکی از چرخها روی یخ است و دیگری اصطکاک کافی برای حرکت دارد برگردیم: با دیفرانسیل لغزش محدود ، گرچه چرخی که روی یخ است قادر نیست که گشتاور زیادی را به زمین منتقل کند، چرخ دیگر همجنان گشتاور مورد نیاز برای حرکت را دریافت خواهد کرد. گشتاور انتقالی به آن برابر با مقدار گشتاور مورد نیاز برای غلبه بر کلاچها است. نتیجه آن است که شما قادر به حرکت خواهید بود، هرچند که از تمام قدرت اتومبیلتان استفاده نمی کنید.
کوپلینگ چسبناک:
کوپلینگ چسبناک غالباً در خودروهایی که قدرت به تمام چرخها منتقل میشود به کار میرود و معمولا در قسمت میانی بین محور عقب و محور جلو به کار میرود تا اگر چرخ های عقب و یا جلو شروع به لغزش کرد گشتاور را به چرخهای دیگر منتقل کند