تحقیق مقاله تولید گلاب (گلاب گیری)

تعریف، ویژگیها و مشخصات محصول تولیدی:

گلاب به حاصل تقطیر گل های سرخ محمدی Rosa dama scenamiller تازه چیده شده و مخلوط آن با آب که اساس اضافی آن از محلول ابکی جدا شده است اطلاق می گردد. البته در سایر کشورها مثل ترکیه، بلغارستان و فرانسه از گونه های دیگر گل سرخ برای تهیه گلاب استفاده می شود. در حقیقت گلاب محصول سنتی ایران می باشد که برگرفته از گلهای تازه محمدی می باشد و در مورد آن همین بس که متبرک به نام حضرت رسول (ص) می باشد و نام آن حضرت را به همراه دارد.

تولید گل محمدی و تهیه گلاب سالانه برای هزاران خانواده ایرانی اشتغال ایجاد می کند و گردانندگان این رشته بوی خوش طبیعت را به خانه علاقه مندان می برد.

گلاب ایرانی جنبه صادراتی دارد و نشانه مرغوبیت آن ایرانی بودنش می باشد به طوریکه خانه کعبه که قبله مسلمین جهان است با گلاب ناب محمدی کاشان شسته می شود.

از آنجا که گلاب برای طعم دادن به مواد غذایی، آشامیدنی و یا به عنوان ماده معطر کننده به کار می رود بنابراین ویژگیهایش باید به صورتی باشد که خطری برای مصرف کننده نداشته باشد.

ویژگیهای آن شامل موارد زیر می باشد.

ویژگی ظاهری: از این لحاظ گلاب باید زلال، بی رنگ، بدون سود و رسوب، فاقد ذرات خارجی، فاقد بوی ترشیدگی با هر نوع تخمیر، فاقد بوی پختگی، دارای بوی ویژه گل سرخ، طعمی مطبوع و  مختصری مایل به تلخی باشد. ضمناً واکنش گلاب باید اسیدی باشد PH= 3.5-5,5

ویژگی مواد اولیه: آبی که در تهیه گلاب به کار می رود باید مطابق با ویژگیهای استاندارد آب آشامیدنی شماره های 1053 و 1011 باشد. آب مقطر مورد استفاده برای رقیق کردن گلاب باید تازه و تقطیر شده باشد و برای تهیه گلاب از گلبرگهای گل سرخ محمدی که تازه چیده شده باشد استفاده می گردد.

ویژگی شیمیایی: اسانس: اسانس گل سرخ مایع روغنی بیرنگ یا زرد است با طعم و بوی مشخص که در 25 درجه به حالت مایع چسبنده درمی آید و در اثر سرد شدن تدریجی شکل توده متبلوری به خود می گردد و در اثر گرم کردن مجدداً مایع می شود. این اسانس از دو بخش جامد و مایع تشکیل شده ترکیبات شیمیایی آن الکلهای ترپنی مانند ژرانیول و ستبرونلول، ردنیول و نرول از همه مهمتر هستند و نرول موجود در آن به میزان 5 تا 10 درصد می تواند اثر بسیار مشخصی بر روی اسانس داشته باشد.

الکلهای دیگری مانند لینالول، اوژنول و یک استئاروپتن بی رنگ که در حرارت معمولی جامد است مواد متشکله اسانس گل سرخ را تشکیل می دهند. بخش جامد گلاب فاقد بو است و بخش مایع دارای بوی خوبی می باشد. مقدار اسانس موجود در گلابهای درجه یک باید حداقل mg35 در ml100 و برای گلابهای درجه 2 حداقل mg15 در ml100 باشد.

اندیس ید، اندیس استر، اندیس اسیدی، اندیس اسیداسیون نیز برای گلابهای سبک و سنگین مشخص می باشد که طبق جدول ارائه می گردد.

شماره

انواع آزمایش

گلاب سنگین

گلاب سبک

1

وضع ظاهری گلاب

شفاف و زلال بدون ذرات خارجی

شفاف و زلال بدون ذرات خارجی

2

طعم

مطبوع و کمی مایل به تلخی

مطبوع و کمی مایل به تلخی

3

بو

بوی مطبوع گل سرخ

بوی مطبوع گل سرخ

4

اندیس اسیدی بر حسب mg اسیداستیک درصد میلی لیتر نمونه

5/5-5/2

6-1

5

PH

5-3

3-5/0

6

مقدار اسانس بر حسب mg در ml100

حداقل 35

حداقل 15

7

اندیس ید

حداقل 35

حداقل 15

8

اندیس استر

حداقل 3

حداقل 1

9

اندیس اکسیداسیون

حداقل 200

حداقل 130

10

کلرور

نباید وجود داشته باشد

نباید وجود داشته باشد

11

سولفات

نباید وجود داشته باشد

نباید وجود داشته باشد

12

نیترات و نیتریت

نباید وجود داشته باشد

نباید وجود داشته باشد

13

مقدار مس بر حسب ppm

حداکثر 4/0

حداکثر 4/0

14

مقدار ارسنیک بر حسب قسمت در ملیون

حداکثر 05/0

حداکثر 05/0

15

مقدار ××× بر حسب ppm

حداکثر 1/0

حداکثر 1/0

گلاب می تواند به صورت سترون تجارتی تصفیه و عرضه شود که در این صورت مطابق با استاندارد سترون تجارتی فرآورده هایی با PH کمتر از 6/4 مورد آزمایش قرار می گیرد.

ویژگی میکروبیولوژی: این مورد نیز طبق جدول زیر می باشد.

شماره

نوع m.o

حداکثر مجاز در هر گرم

دمای گرمخانه گذاری

زمان گرمخانه گذاری

شماره استاندارد

1

شمارش کلیه باکتریهای هوازی فروفیل

102×2

oc 37-35

48 ساعت

356

2

باکتریهای کلی فرم

منفی

oc 37-35

48 ساعت

437

3

استرپتوکوکهای گروه D لانسفید

منفی

oc 37-35

72 ساعت

2198

4

پژودوموناس آثروژنفر

منفی

oc 37-35

48 ساعت

3140

5

کلستریدیویهای احیا کننده سولفیت

منفی

oc 37-35

48 ساعت

2197

6

کپکها

منفی

oc 25-22

5 روز

997

7

مخمرها

منفی

oc 25-22

5 روز

997

منظور از بین بردن m.o های بیماری زا و تامین وضعیت بهداشتی گلاب فرآورده نهایی باید فرایند حرارتی را حداقل به مدت 15 ثانیه در دمای oc72 گذرانده باشند و همچنین آلاینده های فلزی در گلاب باید مطابق با جدول زیر باشد.

ردیف

نام آلاینده

بدیشنیه مجاز

روش آزمون

1

آرسنیک بر حسب ppm

0.05

مطابق استاندارد ملی ایران شماره 1478

2

سرب بر حسب ppm

0.1

مطابق استاندارد ملی ایران شماره 1478

3

مس بر حسب ppm

0.4

مطابق استاندارد ملی ایران شماره 1478

وجود این عناصر در گلاب می تواند رنگ مواد غذایی را که آن گلاب در تهیه انها به کار رفته تحت تاثیر قرار دهد. به طور کلی با توجه به سمی بودن عناصر ارسنیک و سرب مقدار آنها نباید بیشتر از مقدار ذکر شده باشد. در غیر اینصورت خطر مسمومیت وجود دارد.

دیگهائی که برای تقطیر به کار می روند باید از جنسی باشند که سمی نبوده و بو و مزه خاصی را به گلاب انتقال ندهد. به عبارت دیگر باید از جنسی باشند که تاثیری در کیفیت فرآورده ایجاد نکند و در نهایت اینکه حمل و نقل گلهای سرخ در دمای oc15 مطلوب می باشد.

تعیین مصرف سرانه

کشور ایران جزء کشورهای در حال توسعه است و رشد نسبی جمعیت در این کشور اغلب بالاست

بر اساس اطلاعات به دست آمده از سرشماری های سالهای 1365-1355 رشد جمعیت 3% است.

ولی رشد جمعیت در سال های 1385-1375 به 5/2% رسیده است.

اگر بخواهیم جمعیت ایران را دقیق تر بررسی کنیم فاکتورهایی مثل رده های سنی، میزان مواد، نوع جنس، تعداد خانواده و … را در نظر بگیریم.

در اینجا نرخ رشد جمعیت 5/2% در نظر گرفته شده که آنرا در فاصله سالهای 1384 تا 1389 جهت تعیین مصرف سرانه در نظر می گیریم.

                                                     F= P(1+i) n

F : جمعیت در آینده

P: جمعیت فعلی

i: نرخ رشد جمعیت

n: تعداد سالهایی که از امروز سپری می شود.

اگر میزان مصرف هر ایرانی را در سال نیم لیتر گلاب در نظر بگیریم خواهیم داشت

2-1-نحوه بسته بندی و ظروف  بسته بندی:

کلیه موادی که در بسته بندی به کار می رود باید شرایط خوب و بهداشتی انبار شود و بر حسب نوع بایستی به نحوی انتخاب شوند که خود باعث انتقال آلودگی و خرابی محصول نگردد. در ضمن این مواد باید مورد تایید مقامات کنترل کننده ذیصلاح باشد. به طور کلی گلاب باید در ظروفی که حاوی مقدار کمی هوا باشد نگهداری شود.

ظروف مخصوص عرضه به بازار گلاب می تواند شامل انواع زیر باشد:

نوع شیشه ای: گلاب باید در بطریهایی از جنس شیشه ترجیحاً قهوه ای، شفاف، بدون حباب هوا، تمیز و ضد عفونی شده پر گردد و درآن به وسیله سرپوش تمیز و غیر قابل نفوذ بسته شود. و از نظر شکل و نوع و حجم یکسان باشد بسته بندی این بطریها باید به نحوی باشد که در موقع حمل و نقل و جا به جا شدن از شکسته شدن شیشه ها جلوگیری شود.

نوع پلیمری: در صورت استفاده، این بسته بندی های پلیمری باید دارای مقاومت کافی بوده و از نوع مجاز برای مواد غذایی باشد.

نوع پلاستیکی: این نوع بسته بندی باید با ضخامت لازم و بدون واکنش شیمیایی بوده و از نوع مناسب برای مواد غذایی باشد.

نکته قابل توجه این است که جنس درپوس برای گلاب بی اثر است یعنی می تواند از نوع فلزی و یا از نوع پلاستیکی باشد. بسته بندی گلاب در اندازه های 300، 450، یک لیتری و دو لیتری انجام می گیرد که بسته بندی 300 و 450 معمولاً از جنس شیشه و پلاستیک است و بسته بندی یک لیتری و دو لیتری منحصراً از نوع پلاستیکی و پلیمری است.

بعد از پر کردن ظروف بسته بندی توسط دستگاه شرینگ پک صورت می گیرد و درب بندی نیز در همین زمان صورت می گیرد.

شرینگ کپ بسته بندی نیمه اتوماتیک است. پر کردن ظروف هم می تواند توسط فیلر صورت گیرد و هم به صورت دستی توسط کارگر درب بندی نیز به همین گونه است. این که بسته بندی و درب بندی توسط دستگاه باشد یا کارگر به ظرفیت تولید، زمان تولید و نیروی کارگر بستگی دارد.

در مورد بعضی از محصولات کارتن گذاری هم داریم یعنی شیشه ها دیگر به بخش شرینگ نمی رود و درون کارتن قرار می گیرد. به طوریکه ابتدا کف کارتن به کمک نوار چسب محکم می شود. شیشه ها داخل آن قرار می گیرد و بعد کارتن با نوار چسب محکم می شود.

3-1-نشانه گذاری:

هر محصول با نشانه گذاری آن شناخته می شود. به طور کلی آگاهیهای زیر باید با مرکب غیر سمی پاک نشدنی با خط خوانا روی هر شیشه یا کارتن جداگانه به زبان فارسی و اگر محصول برای صادرات است به زبان کشور خریدار و یا انگلیسی در محلی که به وضوع قابل رویت باشد نوشته و یا برچسب شود.

گاهی این اطلاعات بر روی لیبل چاپ و در مورد محصولات به کار گرفته می شود.

این اطلاعات عبارتند از:

1-1-نام و نوع کالا

2-1-نام و نشانی تولید کننده، آدرس، email و شماره تلفن

3-1-میزان اسانس گل سرخ محمدی

4-1-وزن خالص

5-1-مشخصات بهر[1] (شماره سری ساخت).

6-1-تاریخ تولید (روز- ماه- سال).

7-1-تاریخ انقضاء و قابلیت مصرف (روز- ماه- سال).

8-1-شرایط نگهداری  (دور از نور- در محل خنک)

9-1-شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی

10-1-ذکر عبارت ساخت ایران.

11-1-مخصوص صادرات (در صورت صادراتی بودن)

اتیکت محصول گلاب

4-1-مصارف عمده محصول:

گلاب محصول سنتی ایران است. در مورد گل محمدی با رایحه معنوی همین بس که متبرک به نام حضرت رسول است.

خانه خدا که قبله مسلمین جهان است با گلاب ایرانی شستشو می شود. گلاب محصولی است که در هر خانه ایرانی یافت می شود. این محصول دارای طبیعتی گرم است که جهت تسکین و بهبود بسیاری از بیماریها استفاده می شود. چرا که گلاب مقوی قلب اعصاب و مغز بوده و مضوح است.

ویژگی شاخص گلاب همان عطر و بوی خوش و مقدس آن است که در ایران جهت خوشبو کردن اماکن مقدس به خصوص زیارتگاهها به کار می رود.

همچنین از این صنعت استفاده کرد و از آن در تهیه عطر و ادکلن و لوازم آرایشی استفاده شده.

گلاب می تواند جنبه خوراکی داشته و به عنوان چاشنی بخش و سو چای و شربت به کار رود. همچنین در قنادیها و شیرینی پزیها نیز کاربرد دارد. همچنین از قسمت روغنی جمع آوری شده گلاب در دکانتور برای کارخانجات آدامس سازی و … استفاده می گردد.

5-1-ارائه دیدگاه کلی در مورد قیمت و بازار فروش و بررسی بازار و شناخت واحدهای مشابه

هدف این قسمت بررسی تعداد واحدهای گلابگیری در سطح استان و کشور و درصد صادرات و واردات آن می باشد. اینکه چه کسانی موافقت اصولی گرفته و یا در حال گرفتن آن هستند و به طور کلی یک بررسی کلی از بازار.

تعداد واحدهای مشابه در استان خراسان رضوی و میزان ظرفیت تولید آنها در ذیل ذکر گردیده.

1-واحد گلاب گل افشان با ظرفیت 100 تن در سال که وضعیت واحد در حال حاضر به صورت بهره برداری می باشد. این واحد واقع در مشهد- جاده قدیم قوچان می باشد.

2-واحد گلچکان خراسان I با ظرفیت 100 تن در سال که وضعیت: واحد بهره برداری قبلاً طرح بوده و واقع در مشهد- ج قوچان شهر صنعتی توس می باشد.

3-واحد گلچکان خراسانII با ظرفیت 100 تن در سال که وضعیت: بهره برداری قبلاً طرح بوده و واقع در مشهد- جاده قوچان سه راه کاشانی می باشد.

4-واحد علی گلدبکش افشار با ظرفیت 200 تن در سال که وضعیت: بهره برداری قبلاً طرح بوده و واقع در شهرستان مشهد می باشد.

5-واحد نیکونوش توس با ظرفیت 200 تن در سال که وعیت: بهره برداری قبلاً طرح بوده و واقع در شهرک صنعتی توس مشهد است.

6-واحد حاق سبز سبزوار با ظرفیت 500 تن در سال که وضعیت واحد: بهره برداری قبلاً طرح بوده و واقع در شهرک صنعتی

7-واحد محمود زارعی (خوب خوب خراسان) که ظرفیت تولید آن 75 تن در سال بوده که وضعیت طرح بهره برداری قبلاً طرح بوده واقع در شهرستان مشهد می باشد.

8-واحد کام خوش طوس با ظرفیت 100 تن در سال که وضعیت واحد بهره برداری قبلاً مطرح بوده و واقع در مشهد می باشد.

9-واحد گلاب رضوان با ظرفیت 100 تن در سال که وضعیت واحد بهره برداری قبلاً مطرح بوده و واقع در مشهد می باشد.

به طور کلی در حدود 1275 تن محصول تولیدی در سال در استان خراسان رضوی داریم.

اما در دیگر نقاط کشور:

اردبیل یک واحد با ظرفیت تولید 350 هزار لیتر که وضعیت واحد: بهره برداری قبلاً طرح بوده.

استان اصفهان 6 واحد با ظرفیت تولید کلی 9350 تن در سال که یکی از واحدها به بهره برداری رسیده اما قبلاً فعال بوده است. مابقی در وضعیت بهره برداری قبلاً طرح بوده اند.

[1] -بهر یا l, tعبارت است از مقدار معینی از کالا که تحت شرایط یکنواخت ساخته و یا تولید گردد.