پیشگفتار
انسان تا وقتی که در خانه و کاشانه خود زندگی می کند، و در کوچه بازار برای تهیه امرار معاش زندگی با مردم سر و کار پیدا می کند، با افکار مختلفی روبرو می شود، که این افکار غالبا در محور مادیات دور می زند. گرچه جامعه ی اسلامی ما ایرانیان از یک رشد عقلی و انسانی و اسلامی خاصی برخوردار است که نظریش را در تمام ملتهای جهان کمتر می توان یافت . با وجود این چون بر اثر نیاز به کالاهای روزمره ی زندگی تا حدودی مادیات بر افکار مردم اثر گذاشته و هر کسی را به نحوی به خود مشغول ساخته، لذا هر کسی در شعاع محدوده ی زندگی خود فکر می کند و سخن می گوید. در مقابل این افکار مختلفی که در کوچه و بازار با آن برخورد می کنیم به قدمی فراتر می نهیم، و سری به جبهه های جنگ حق علیه باطل می زنیم و رزمندگان اسلام را که در مرزهای مملکت اسلامی مان ایران بر علیه لشکر کافر کمونیستی عراق جنگیدند ، آن ها را از نزدیک زیارت می کنیم و به روحیه و افکارشان برخورد می کنیم ، می بینیم در آن میدان نبرد، در آن صحرای پرآتش و خون، در زیر سلاح های درون مخرب دشمن ، روح وحدت و انسجام و صفا و صمیمیت در بین حکمفرما بود، و یار و یاور هم بودند برای اسلام و مملکتشان به امر رهبر عزیزمان امام خمینی مدظله ( که به حق فرمان رهبرمان، فرمان ولی عصر امام زمان ارواحنافداه است) عشق می ورزیدند و جان خویش را نثار می کردند و برای شهادت در راه خدا از یکدیگر سبقت می گرفتند. به راستی می توان گفت زندگی اگر هست همان است که آن ها داشتند و دارند. نه ما زیر وقتی که روح صفا و ایمان در جامعه ای زنده باشد و هر کس دیگری را از دیدگاه محبت و ایمان بنگرد و ذهن خود را از تمام مفاسد اخلاقی و عیوب نفسانی پاک گرداند، آن وقت است که هر چه را می بیند به آن عشق می ورزد و با هر که سخن می گوید از آن لذت می برد . رزمندگان ما که در جبهه های جنگ می جنگیدند ، چنین حالتی داشتند، آن ها همه نسبت به هم عشق می ورزیدند و همدیگر را دوست می داشتند. دلهایشان از تمام کینه ها و خود پسندیها پاک بود و دنیا در نظرشان کوچک و آخرت بزرگ... اما چرا اینگونه بودند؟
برای اینکه وقتی در میدان جنگ هدف فقط خدا باشد و نابودی حکومت طاغوت و استقرار حکومت قرآن، آن زمان است که میدان جنگ آنچنان روحانیت و معنویت خاصی پیدا می کند که نور را نسبت و عظمت خدا در آن جا مشاهده می شود آن وقت است که سرباز اسلام در جبهه های جنگ تصفیه می شود، خالص می شود، ساخته می شود، بنده خاص خدا می شود، دنیا در نظرش کوچک و آخرت بزرگ جلوه می کند. دلش از خانه و کاشانه اش کنده می شود، از زن و فرزندش فراموش می کند. او چیز دیگری را می بیند که همه چیز در مقابل او هیچ است ، و او خداست. او جلوه ی خدا را در جبهه های جنگ می بیند نه در خانه و کاشانه ی خویش لذا مجنون وارمی جنگد تاشربت شهادت را بنوشد و به لقای محبوبش واصل شود. به خاطر همین است که جبهه رفته ها دل از جبهه نمی کنند، وقتی که از جبهه برمیگردند و به شهر و دیارشان باز می آیند و چند روزی می مانند، خسته می شوند، کسل می شوند، دلشان می خواهد زود به جبهه برگردند. چرا چنین است؟ برای آنکه آن ها در جبهه عاشق خدا شده اند و جلوه ی خدا را در آن جا دیده اند. مانند پروانه ای می مانند که باید خود را به شمع بزند و بسوزاند و به حق واصل شود. سخن از عشق است و عاشقی پرواز به سوی ملکوت ، پرواز از این متن خاکی ، پرواز از این بند و قفس است و پاکی زندگی، پرداز از همه ی وابستگیهای مادی، زمینی ،پرواز به سوی تنها معشوق و تنها معبود، یگانه مقصد و مقصود، که اگر نبود اجل معین روح الهی انسان حتی چشم بر هم زدنی آرام نمی گرفت و پر می کشید و به سوی معشوقش پرواز می کرد.
چنین قفس زنرای من خوش الحان است .
روم به روضه ی رضوان که مرغ آن چمنیم.
و تحقیقی جامع با این موضوع به عمل نیامده است
بر آن شدیم که قدمی کوچک در این راه بزرگ بر داریم شاید که محققین آینده را یاری رساند. در این بین از سرکار خانم افخمی و اساتید گرامیمان که بسیار همراهیان نمودند تشکر می کنیم.
مقدمه
ایثار و شهادت در شمار عالی ترین مفاهیم الهی و حاصل متعالی ترین ارزش هایی هستند که یک انسان می تواندکسب کند. این مفاهیم اثر گذار و تعالی بخش می توانند فرهنگ یک جامعه را به غایت تحت تاثیر قرار دهندو والاترین برکات را به ان ببخشند. پیام و ارمان شهدا به دلیل عظمت مرتبه ای که شهدا بدان دست یافته اندعالی ترین پیام هایی است که به انسان می رسد و چون از نهاد پاک ترین و بلند مرتبه ترین انسان ها برخواسته اند پیامی از جنس پیام انبیاء الهی است. شهدا فرزانگان و برگزیدگان نسل خود بوده اند و اصلی ترین پیام انها برای نسل امروز پیمودن همان طریقی است که خود طی کرده اند که طریق الی الله است. معنای این مسیر تبلور همه ی ارمان ها و اندیشه هایی است که انسان خدا جو جستجو می کند و شهدا از این منظر رسولانی هستند که پیام خدایی شدن و خدایی زندگی کردن را ابلاغ می کنند.
1-1 مقدمه
این تحقیق توسط دانش آموزانی نوشته شده که در اول راه هیئت و پشتکار را سرلوحه کار خود قرار دادند. در این فصل شما را از هدف و اهمیت و ضرورت تحقیقمان آگاه خواهیم کرد و در آخر این، که ارکان اساسی تحقیقمان را توضیح خواهیم داد تا ابهامات برطرف شود و با دیدی بازتر تحقیق را دنبال کنیم.
درخت دانش زیر شما را در دنبال کردن این فصل کمک خواهد کرد.
2-1 بیان مسئله :
ما در این تحقیق تلاش کردیم تا به مفهوم ایثار و شهادت از دیدگاه قرآن و سیره نبوی پی ببریم و سپس تاثیر و مصادیق آن را در جامعه کنونی را مورد مطالعه قرار دادیم که در فصل های آتی به آن اشاره می شود.
3-1 اهداف تحقیق :
ما در این تحقیق در صددیم که به اهدافی نظیر
1) شناساندن دقیق ایثار و شهادت
2) تفکیک ایثار خوب از بد، فردی از اجتماعی
3) آگاهی جامعه و افراد از ایثارهای انجام شده در تاریخ
4) بررسی مقام شهید در دنیا و آخرت
5) فراگرفتن راه و روش و متون گردآوری در اطلاعات
6) میزان توجه مردم در جامعه فعلی به ایثار و شهادت
برسیم و به جوانان و کسانیکه این تحقیق را مورد مطالعه قرار می دهند از طریق آیات و روایات و نوشته ها ، انس گرفتن آن با شهدا و دنبال کردن راه آنها و آثار ایثار یادآور شویم.
4-1 اهمیت تحقیق :
با توجه به اینکه در جامعه ای زندگی می کنیم که دین اسلام رواج دارد، دینی که فطر و زهد و ایثار و شهادت است پس نباید ایثار و شهادت کم رنگ شده باشد. از این رو ما نیز به دلیل اثر اصلاحی که در جامعه ، خانواده ها، جوانان دارد مثلا اگر در خانواده ایثار وجود داشته باشد، که خانواده از هم نمی پاشد و همچنین چون مطلبی است که در آیات و روایات بر آن تاکید زیادی شده است ما را به قسمت آن تشویق می کنند پس باید آن را بشناسیم و بر مفاهیم آن تسلط پیدا کنیم و نیز ممکن است ایثار در جامعه کنونی کم رنگ شده باشد، باید از آن دفاع شود تا در نسل های بعدی نیز ادامه پیدا کند. مطلب شهادت در ذهن اکثریت مردم ما تمام شده محسوب می شود پس ما در این تحقیق نقش به سزای شهادت را بیان می کنیم.
5-1 سئوالات با فرضیات تحقیق :
فرضیه 1 : نگرش جامعه معلمین و دانش آموزان در رابطه با ایثار و شهادت
فرضیه 2 : رابطه جهاد و. شهادت
فرضیه 3 : مفهوم شهادت و مقام شهید
فرضیه 4 : ایثار و رابطه اخلاقی ، اجتماعی و سیاسی آن در جامعه
فرضیه 5 : آثار فرهنگی ایثار و شهادت در جامعه
6-1 تعریف واژگان اساسی تحقیق :
الف) معنای کلمه شهید
در کتب لغت برای کلمه شهید چه معنا ثبت شده است؛ مانند امین در ارائه شهادت، گواه، کشته در راه خدا و کسی که چیزی از او پوشیده نیست چنان که شهادت را به جز دادن به آنچه دیده شود و مجموع آنچه با حس درک کردنی است) دانسته اند چرا که کشته راه خدا را (شهید) می خوانند؟ در این باره وجوه مختلفی ذکر شده است؛ مانند :
- شهید ، شهادت حق را در راه خدا بر پا کرده، عملا به حق شهادت می دهد.
- فرشتگان او را می بینند، پس او شهید به معنای شهود است.
- خداوند و فرشتگانی، بهشت را برای شهید گواهی می دهند.
- زنده و نزد پروردگارش زنده است.
- ملکوت و ملک خداوند را مشاهده می کند.
- روز قیامت گواه بر امت های دیگر است.
- در مجموع البحرین آمده است: (( شهید از اسامی خداوند است ، یعنی آنکه چیزی از او پنهان و غایب نمی ماند.
در حقیقت شهید دانستن خدا بدان معناست که خداوند همه چیز را می بیند و شاهد هر چیزی است. از این رو، شهید در انسان، معنایی خاص دارد . واژه های شهید در شاهد، شهادت، شهود، در انسان بیانگر نوعی خاص از دیدن ، روئیت کردن، حضور یافتن و آگاهی یافتن است. در شهید همان شاهد است و شاهد مشاهده کننده چیزی است که در مورد اعتقاد علاقه قلبی اوست.
در دائره المعارف modem Islamic worlds واژه شهید این گونه معنا شده است:
شهید، در لغت به معنای گواه است ، معمول ترین معنای این لغت که بیش از پناه و شش بار به صورت مفرد جمع و قید در قرآن به کار رفته، در شاهد عینی یا شاهد در مفهوم است.
در اصطلاح ، این واژه برای افرادی اطلاق می شود که در راه خدمت به دین و دفاع از آن جان خود را فدا می کنند...
دین اسلام بر پایه (( شهادت دادن)) به حقانیت واپسین وحی خداوند از طریق واپسین پیامبرش محمد (ص) بنیاد شده است و تا جایی که پرشورترین یا معنادارترین شکل شهادت دادن، به نفس انسان، روح مرتبط می شود. بنابراین پایه اسلام، شهادت است. اما همان گونه که دیدیم ، عمل شهادت دادن در اسلام به روش های متعددی انجام می پذیرد . از بیان لا اله الا الله ، محمد رسول الله، نهایی ترین وجه شهادت ، یعنی فدا کردن زندگی خود برای استقرار آرمان های اسلامی یا دفاع از آن آرمان ها.
بنا بر آنچه گفته می شود ، می توان نتیجه گرفت معنای واژه شهید، از کشته شدن در راه خدا فراتر می رود هر کس که به مقام شهود حقیقت رسد و با عمل خود به یگانگی و حقانیت خداوند شهادت دهد، شهید است، اگر چه در جهاد کشته نشود و با برگ طبیعی از دنیا رود. از سوی دیگر تقدیم جان در راه حق بالاترین مرتبه شهادت دادن به ربوبیت خداوند و محبوبترین عمل نزد خداوند است.
ب- معنا و مفهوم ایثار
ایثار در لغت به معنی برگزیدن، غرض دیگران را بر غرض خویش مقدم داشتن ، برگزیدن منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن و این کمال درجه سخاوت است دیگری را در رساندن به منفعت و دفع مضرت بر خود مقدم داشتن و آن نهایت برداری است. ( دهخدا ، علی اکبر، لغتنامه، ذیل کلمه ایثار)
ارزش و اهمیت ایثار
در اسلام ایثار فی نفسه دارای ارزش نیست بلکه آنچه به آن ارزش می دهد جهت و هدف ایثار است که در کدام جهت برای چه هدفی می باشد در همه فرهنگ ها ایثار وجود دارد مهم ماهیت و محتوای عمل است نه صورت عمل.
امام خمینی (ره) می فرمایند :
شما جان خودتان را فدا می کنید و بسیار اشخاص مهم هستند که در راههای انحرافی باز هم این کار را می کنند.
صورت عمل یک صورت است که این معنی دو تا و محتوا دو تا می باشد میزان محتوای عمل است نه صورت عمل . ( صحیفه ی نور ، ج 20، ص 92)
تاریخچه ی ایثار و شهادت
فداکاری، ایثار و گذشت موضوعی است که خارج از حوزه ی زمان و مکان در وجود سرنوشت پاک الهی نهفته بوده است. لذا با تولد انسان ابوالبشر روح فداکاری ، ایثار و گذشت در او دیده شده به همین جهت می توان مصادیق فراوانی از ایثار و گذشت در طول تاریخ در نظر گرفت اگر تاریخ ادبیات ملل مختلف دنیا را مطالعه نماییم مملو از وجود مصادیق و رویکردهای انسانی ، اعتقادی و ملی است.
در این رهگذر اولین ایثارگر، اولین بخشنده همه چیز به ما و اولین آفریدگار بی منت و مزد، خداوند قهار و منان می باشد. روح ایثارگری، فداکاری و گذشت بیش از همه متعلق به خداوند است. همان گونه که رافت و مهربانی خداوند در مقابل جور ظلم ستم بندگان ( قدر ناشناسی بندگان) بی منتهاست، فرستادگان و برگزیدگان او نیز صاحبان این صفات والا نیز لذا در امر دعوت مردم غافل به سوی پروردگارشان از جانب هر کدام از پیامبران ، رنج ، و زحمت، گرفتاری شدید، شکنجه و مصیبت ، زخم جسم و روان و نهایتا شهادت مزد ظاهری پیامبران به جای تقدیر و تشکر بود.