از حوالی سال 1930 مفهومی به نام بازاریابی شبکه ای از کشور آمریکا آغاز شد. در این روش تولیدکننده به جای اینکه کالاهای خود را از طریق عوامل پخش با درصد کمیسیون بالا به فروش برساند از طریق خود مردم و مشتریان این کار را انجام
می دهد. بدین طریق شبکه ای از مشتریانی که تمایل دارند در کار فروش به تولیدکننده کمک کرده و منفعتی نیز برای خود کسب نماید امر بازاریابی و فروش کالا را بر عهده می گیرند. در برخی از موارد در ادبیات، از بازاریابی شبکه ای به عنوان بازاریابی چند لایه ای (Multi Level Marketing) نیز نام برده می شود که هر دو عنوان ناظر به یک مفهوم هستند و به طور کلی در این روش فروشنده کالای خودش را به افرادی در شبکه بازاریابی و فروش واگذار می کند و آن افراد نیز کالا را به چند نفر زیردست خود واگذار می کند و بازاریابی می کنند و به همین ترتیب کار ادامه پیدا
می کند و در نتیجه به صورت تصاعدی تعداد مشتریان و فروشندگان کالا در شبکه اضافه می شود.
سازوکار بازاریابی شبکه ای به این شکل است که فردی به یکی از این شرکتهای مزبور تقاضای عضویت می دهد تا تبدیل به یک مالک مستقل کسب و کار شود و این فرد با استفاده از مستندات و آموزش های شرکت مورد نظر به عنوان موجود مستقل اقتصادی کارش را آغاز می کند و از طریق گرفتن کمیسیون به کسب درآمد می پردازد.
تاریخچه و حقیقت تجارت شبکه ای
اساسی ترین حقیقت زندگی در دنیای امروز تغییر است. به عنوان یک قاعده، افراد نسبت به تغییر رغبتی ندارند. ما در برارش مقاومت میکنیم، دوست داریم در حیطه راحت خودمان که مورد قبول دیگران و اکثریت هست باقی بمانیم . این "طبیعت بشر" است. ولی این یک حقیقت است که هر چه را که رد کنید، و مقاومت در برابرش نشان دهید، بقا و دوام بیشتری میابد، بخصوص وقتی که متدی بهتر را که زمانش آمده را رد میکنید.تقریبا در هر زمینه تلاشی، هنر، علوم پزشکی و تجارت، بیشتر ایده های تازه همیشه و ابتدا با مقاومت و رد شدن روبرو شده اند. هر چه ایده ای انقلابی تر و یکتاتر باشد، مخالفت با آن شدیدتر و پرسروصداتر است.
مردم همیشه راجع به ایده ها و متدهایی که منجر به تغییر میشود، ترسیده اند و حتی نسبت به آنها بی توجهی نشان داده اند.ترس از تغییر موجب مورد تمسخر واقع شدن کریستف کلمب، لویس پاستور، توماس ادیسون، و آلبرت انیشتین شد. مثالهای دیگری ازاینکه چگونه ترس از تغییر بر پیشرفت تاثیر سوگذاشته وجود دارد.
در 1800،مردم آنچه را که نیاز داشتند از مغازه های خانوادگی کوچک میخریدند. سپس مردی به نام و.ت.گرانت ایده ای داشت که منجر به ایجاد تغییر شد.اگر هم این مغازه های کوچک جدا را ترکیب کنیم و قسمت های منفرد زیر یک سقف بسازیم در یک فروشگاه بزرگ چه؟ یک راه جدید و بهتر برای انجام کارها. مشتریها عاشق آن بودند. بازرگانان منفرد که صاحب فروشگاه های خرده فروشی به سبک قدیمی بودند، با نزول تجارتشان روبرو شدند. مغازه داران در برابر، جنگی سیاسی را آغاز کردند. هزاران مغازه دار با هزاران رای آنجا بودند و آنها برای حقشان در مورد اجرای روش قدیمی شروع به لابی گری کردند.
آنها بالاخره موفق شدند حکومت محلی و ایالتی را مجبور به غیر قانونی اعلام کردن فروشگاه های بخش بخشی گرانت کند. سرانجام فروشگاه بخش بخشی گرانت پیروز شد. اگر راه بهتری وجود داشته باشد، بقا می یابد.
در اوایل 1960 ، امتیازدهی ، یک تکنولوژی انقلابی جدید در تجارت بود و با مقاومت زیادی روبرو شده بود. روزنامه ها و مجلات نوشتند که امتیازدهی یک کلاه برداری و شیادی است. داستانهای راجع به افرادی که پس اندازشان را در برخی امتیازها از دست داده بودند هم جا بود. حرکتی شدید برای غیر قانونی ساختن امتیازدهی شروع شده بود. در واقع امتیازدهی فقط با 11 رای توسط کنگره غیر قانونی شناخته شد.
امروزه وجود بیش از 34 درصد از همه خرده فروشیها در آمریکای شمالی به خاطراین به اصطلاح کلاهبرداری است. امتیازده ها حدود 800 میلیون دلار ارزش کالاها و سرویسهای امروزه فروش دارند. هر صنعتی لا شکوفایی نظیر این مواجه میشود.در 1970 کایروپراکتیکها(متخصصان) شیاد شناخته شدند، بازار اجناس مشکوک و غیرقابل اعتماد شناخته شد و شکلی از قمار به حساب می آمدو روزنامه اول در آمریکای شممالی تحت عنوان "رویداد عمومی" توسط حکمران ماساچوست ملغی اعلام شد. در حال حاضر ما تقریبا بدون این صنایع نمیتوانیم به سر بریم.
پیشگامان
مثل همه مفاهیم کاملا قوی، تجارت شبکه ایnetworkmarketing) )هم به خاطر فقدان درک ، با مقاومت روبرو شده است. هیچ رمز و نکته مبهمی در تجارت شبکه ای نیست. فقط شکل دیگر از فروش و توزیع است. تجارت شبکه ای 50 ساله است. در اوایل 1940، یک کمپانی به نام ویتامین های کالیفرنیا(california vitamins) تشخیص داد که همه نماینده های فروش جدیدشان که وارد میشدند، خانواده ها و دوستان نیروی فروش موجود آنها بودند که دلیل ابتدایی اش آن بود که آنها محصول را به قیمت عمده فروشی میخواستند. همچنین دریافتند که آسانتر است که نیروی فروشی از افراد بسیاری درست کنند که هر کدام مقدار کوچکی از محصول را میفروختند تا اینکه تعداد معدود و اندکی سوپراستار بیابند که میزان کلانی محصول بفروشند.
پس آنها این دو ایده را ترکیب کرده و ساختار جبرانی برای فروش طراحی کردند که فروشندگانشان را تشویق میکرد تا نماینده های جدید از مشتریان راضی دعوت کنند که بیشتر فامیل و دوستان بودند که خود نیز حق داشتند محصول و کار نمایندگی را به دیگران پیشنهاد کنند، که خود اجازه میداد نیروی فروش به صورت توانی رشد کند. کمپانی هر آنها به خاطر فروشهایی که توسط کل گروهشان یا شبکه نماینده های فروششان انجام شده بود، پاداش داد. تجارت شبکه ای متولد شده بود! چند سال بعد، کمپانی نامش را به شرکتهای مکمل غذای نوترالیت(Nutralite Food Supplement) تغییر داد.
نه چندان بعد، در سال 1959 توزیع کنندگان قبلی نوترالیت ، یعنی ریچ دوس(Rich Devoss )و جی ون اندل(Jay van andel )کمپانی اموی(Amway )را به عنوان محصولات بازاریابی به شیوه آ مریکایی تاسیس کردند. مثل بسیاری از فرارفتهای ابداعی و ابتکاری، ظهور تجارت شبکه ای حقیقی یک تصادف بود.
سو استفاده از رشد توانی، تجارت شبکه ای را سالها با مشکل روبرو کرد و هنوز هم امروز با کژفهمی روبروست. یکی از شیوه های سو استفاده از رشد توانی برای ایجاد درآمد، جنون نامه زنجیره ای بود که سراسر ایالات متحده را بعد از جنگ جهانی اول را درنوردید. در نامه ها قول سودی بزرگ داده شده بود، به شرط فرستادن یک دو سنتی برای شخص انتهایی. نامه های زنجیره ای تا اروپا هم گسترش یافت و در 1930 اداره پست ایالات متحده برآورد کرد که در هر روز 10 میلیون نامه پست میشده است. قدرتهای پستی و آژانسهای اعمال قانون بر علیه طرح های فریبکارانه مبارزه کردند و پدیده نامه زنجیره ای در اوایل 1940 فروکش کرد. متاسفانه این شیادی منجر به انتشار و تولید شدن طرح هایی شد که تحت عنوان هرمی شناخته شده اند که در آنها پول برای داشتن حق وارد کردن دیگران پرداخت میشد و هیچ محصول معتبری از کمپانی خرید نمیشد.در سال 1974 سناتور والتر موندال(senator walter mondale )اعلام کرد که این کمپانی ها کلاهبردار و مصرف کننده درجه یک ملت هستند.
آژانسهای اعمال قانون سریعا برای از بین بردن این سواستفاده دست به کار شدند. در اواسط 1970 کمیسیون تجارت فدرال و آژانسهای ایالتی در سراسر ملت بدون درک واضح درستی از اینکه چه چیزی تشکیل استفاده قانونی از تجارت شبکه ای را میداد، چشمشان را بر روی تقریبا همه کمپانی های تجارت شبکه ای بستند.در سال 1975 اف.تی.سی (F.T.C)بر علیه Amway ادعای دعوی کرد و مدعی بود که این کمپانی یک هرم غیر قانونی بود و امتناع ا زفروختن محصولاتش در فروشگاه های خرده فروشی ممانعت و بازدارندگی در تجارت بود.
Amway 4 سال و میلیونها دلار راصرف مالیاتهای قانونی کرد تا نامش را پاک کند. در سال 1979 اف. تی.سی (کمیته تجارت فدرال) به تصویب رساندکه اموی سیستمی هرمی نبوده و درآمدش از فروش محصولاتش بدست می آمده است و اف.تی.سی تجارت شبکه ای را یک سیستم توزیع کالا وقانونی اعلام کرد. تجارت شبکه ای در دهه بعدی تکذیب شد.
چه کسانی در تجارت شبکه ای درگیرند؟
هزاران کمپانی تجارت شبکه ای در سراسر ایالات متحده،کانادا،مکزیک،آمریکای جنوبی،انگلستان،اروپا،استرالیا،نیوزلند،اسرائیل و ژاپن کار میکنند. مالزی به تنهایی بیش از 800 کمپانی تجارت شبکه ای فعال دارد. طبق آمار ، تجارت شبکه ای یک صنعت 100 میلیون دلاری در سطح بین المللی است و از کمپانی هایNYSE (New York Stock Exchange ) وFortune 500ساخته شده است.
در سال 1993 ،Amway در ژاپن یک کمپانی خارجی با سریعترین رشد بود که فروش بیش از 1 میلیون دلار داشت. Discovery Toys محصولاتش را به تنهایی از طریق تجارت شبکه ای عرضه میکند با طرح های فروشی افزون بر 100 میلیون دلار. Sprint،MTC و AT&T سرویسهای تلفن از راه دورشان را از طریق کمپانیهای تجارت شبکه ای در اختیار قرار میدهند. کمپانی ویلیامز(A L wiliams )تجارت شبکه ای را به کار برد و صنعت بیمه را با فروختن pendential که صنعتی غول بود، در عرض مدت کوتاه 4 سال جبران کرد.
کمپانی های فروش با متد سنتی مثل Colgate palmolive و کمپانیGillete ژیلت دارای شعبه های تجارت شبکه ای هستند.Rellax drug در حال حاضر، شیوه تجارت شبکه ای را برای توزیع در شعبهRelax showcase خود به کار گرفته است. کمپانی های تجارت شبکه ای مثلMelaleuca از Liz claibone ، Limited و John Paul Mitchellپیشی گرفت، در حالیکهNuskin برMaybelline،Dawchemical وMatrix چیره شد.