تحقیق مقاله شهرک های صنعتی

شهرکهای صنعتی در کشور ما از قدمت دیرینه ای برخوردار نمی باشند . اجتماع سازمان یافته واحدهای صنعتی متناسب با استعداد مناطق محل استقرار موجبات هم افزائی و        بهره وری مطلوب از منابع را فراهم می سازد و علاوه بر ایجاد اشتغال مولد به رشد تولید داخلی و ارتقاء سطح فناوری می انجامد . در نظام استمرار جمعی واحدهای صنعتی ، تولید کنندگان کوچک و متوسط با دستیابی به پتانسیل هم مکانی سهم مناسبی ا ز بازار تقاضا را به خود اختصاص می دهند و همین عامل اسباب رونق مستمر و افزایش کمی آنان را به دنبال می آورد .

آموزشهای تخصصی در مجموعه های متمرکز به آسانی می تواند جامعه عمل بپوشد و نقش مهم خود را در ارتقاء کیفی محصولات و کاهش قیمت تمام شده آنان با بکارگیری فناوریهای نو و مدرن بخوبی ایفا نماید .

کاهش هزینه های عمومی ناشی از استفاده از منابع آب متمرکز و شبکه های برق و گاز و تلفن و فاضلاب و تصفیه خانه اختصاصی ارائه خدمات پیمانکاری جزء از سوی واحدهای بزرگ به تولید کنندگان کوچک مجموعاً موجبات تمایل مسئولان و مدیران صنعتی برای استقرار سازمان یافته واحدهای تولیدی را فراهم می سازد و از همه مهمتر جلوگیری از تداخل غیر ضرور و بافت های مسکونی و تجاری شهری با بافت صنعتی اسباب رویکرد به اجتماع سامان یافته کارخانجات و صنایع را به دنبال داشته است .

در اواخر سال 1362 قانون راجع به تأسیس شرکت شهرکهای صنعتی به تصویب مجلس رسید و از سال 1363 فعالیت این شرکت آغاز شد و بتدریج در استانهای مختلف کشور شرکتهای تابع ایجاد شدند .

سوابق موجود نشانگر آن است که در سالهای اولیه تأسیس ، طراحی برخی از شهرکهای صنعتی توسط مشاورین شهر ساز انجام شده لیکن بتدریج بدلیل ماهیت درآمد هزینه بودن شرکتهای شهرکهای صنعتی موجباتی فراهم گشته است که کار طراحی شهرکهای صنعتی و قبل از آن مطالعات امکان پذیری احداث راساً توسط شرکت شهرکهای صنعتی انجام شود .

شکل گیری چنین نظام مندی در درون سازمان شهرکهای صنعتی برخاسته از تجارب مثبت و منفی طراحی های انجام شده در برخی از شهرکهای صنعتی توسط مشاورین بخش خصوصی است . فرآیند طراحی و احداث یک شهرک صنعتی تفاوتهای اساسی با طراحی و احداث یک شهرک مسکونی دارد که تنها به شیوه معماری آنها محدود نمی شود . بلکه در مبانی اقتصادی شکل گیری آنان این تفاوت آشکار وجود دارد . مسکن نیاز اساسی مردم است و اجتماعی زندگی کردن از خصائل ذاتی انسانها ، پس بناچار در جائیکه امکان زندگی جمعی فراهم می شود ، مراکز سکونتی اعم از روستاها و شهرها شکل می گیرند و علم شهرسازی و معماری شهری بعنوان یک ضرورت خود را نمایان می سازد در حالیکه ساخت و ساز مجموعه های صنعتی زمانی جامعه عمل می پوشد که قبل از آن شرایط اقتصادی ، فضای مناسبی برای تمایل به سرمایه گذاری صنعتی به عوامل متعددی از قبیل وجود افراد کارآفرین و خلاق و دارای روحیه ریسک پذیری بالا ، وجود سرمایه امکان دسترسی به دانش فنی و نیروهای متخصص ، وجود بازار تقاضا و دهها عامل دیگر وابسته است و همین باعث         می شود که فرآیند احداث کارخانجات چه به صورت انفرادی و چه بصورت جمعی فرآیندی زمان بر باشد . در عین حال از آنجا که استقرار جمعی واحدهای تولیدی محاسن زیادی از جمله جلوگیری از هدررفتن اراضی زراعی ، حفظ محیط زیست ، کاهش زمان ساخت و ساز صنعتی و حضور هر چه سریعتر در بازار رقابتی کالاها را بدنبال دارد دولتها پیشگام ایجاد شهرکها و مجموعه های صنعتی می شوند تا پشتیبانی لازم از توسعه صنعتی را بعمل آورند اینجاست که برنامه ریزی فاز بندی عملیاتی برای ایجاد یک شهرک صنعتی ضرورت می یابد تا برنامه های استقرار صنعتی و توسعه شهرک را به درستی میسر نماید . از دیگر تفاوتهای یک شهرک صنعتی با شهر مسکونی زمان حضور مردم رد آنها و چگونگی رفت و آمد و جابجائی در داخل شهرک صنعتی است در شهرک صنعتی با تعاریفی که در کشور ما وجود دارد هیچ امکان سکونتی برای مردم را پیش بینی   نمی کند و آمد و شد کارکنان نیز معمولاً با وسائط نقلیه در ساعات اولیه صبح و بعدازظهر انجام می شود . بعبارت دیگر در شهرک صنعتی به مقوله عابران پیاده کمتر برخورد می کنیم . اوج ترافیک در این شهرکها ساعات شروع بکار واحدهای تولیدی و زمان تغییر شیفت ها است و در غیر از این ساعات رفت و آمدهای مختصر مربوط به جابجایی مواد اولیه و کالای ساخته شده کارخانجات می باشد که متناسب با میزان استقرار واحدهای تولیدی و رونق آنها در نوسان می باشد . بر این اساس مواردی از قبیل عرض معابر اعم از پیاده روها و خیابانها می تواند متفاوت از طراحی های شهری باشد و با نگرشی اصولی و دیدگاهی مبتنی بر اقتصاد مهندسی صورت پذیرد .

حتی طراحی و تأمین تأسیسات زیر بنائی در یک شهرک صنعتی با آنچه در مراکز سکونتی صورت می پذیرد می تواند متفاوت باشد محل عبور شبکه های آب و برق و گاز و تلفن و شیوه دادن انشعاب به واحدها و ضرورت رعایت حریم آنان و همچنین حجم بالای مصارف ، طراحان را به الزام رعایت ویژگی های خاص مجموعه های صنعتی اعم از شهرک و یا شهر صنعتی وامی دارد .

پس از انجام مراحل امکان سنجی و مطالعات مکان یابی و تصویب مراجع ذیصلاح ، طراحی استقرار شهرک صنعتی در زمین مورد نظر به شرح ذیل انجام می پذیرد .

مراحل طراحی شهرکهای صنعتی :

تهیه نقشه توپوگرافی

مطالعات و طراحی فاز یک

مطالعات و طراحی فاز دو

1- تهیه نقشه توپوگرافی

نقشه برداری و تهیه نقشه های توپوگرافی در انجام پروژه های مطالعاتی شهرکهای صنعتی نقش زیربنایی دارد که پایه و اساس مراحل متعدد مطالعاتی طراحی و اجرایی هر شهر ک می باشد . با توجه به مساحت زمین شهرک صنعتی و عوارض طبیعی و مصنوعی موجود در آن و چگونگی ابعاد عوارض ، مقیاس تهیه نقشه توپوگرافی متغیر بوده و چون در مراحل بعدی محاسبات و برآوردهای مختلف برروی نقشه انجام می گیرد هر چه مقیاس نقشه بزرگ تر باشد دقت محاسبات و برآوردها دقیق تر خواهد بود .

با توجه به مطالب فوق الذکر مقیاس نقشه توپوگرافی شهرکهای صنعتی  و خواهد بود که در مناطق کوهستانی و تپه ماهور منحنی میزان با فواصل 1 متری و در مناطق دشت و با شیب کم منحنی میزان با فواصل 5/0 متری باید ترسیم گردد علاوه بر اینها باید موارد ذیل در عملیات نقشه برداری رعایت و اعمال گردد .

استقرار ایستگاههای نقشه برداری و بستن پلیگون و اتصال پلیگون از نظر مسطحاتی و ارتفاعی به سیستم مختصات کشوری و نحوه برداشت نقاط ارتفاعی و کلیه عوارض طبیعی و مصنوعی و بطور خلاصه کلیه عملیات نقشه برداری زمینی و ترسیم نقشه جات باید طبق آئین نامه های نقشه برداری و دستورالعمل های فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان نقشه برداری کشور باشد .

میخکوبی و تثبیت مرز زمین باربرهای بتنی و برداشت دقیق و تعیین مختصات نقاط مزبور به منظور جلوگیری از بروز مسائل و مشکلات بعدی با مالکین اراضی مجاور و استفاده بهینه از مساحت زمین بسیار مهم است .

در نقشه برداری زمین مورد نظر در صورت وجود جاده ، رودخانه ، خطوط انتقال نیرو ، منبع آب و سایر عوارض پیرامون زمین که در طراحی و اجرا تأثیرگذار می باشد و نیز شیب بندی شهرک جهت دفع آبهای سطحی و هدایت فاضلاب لازم است به عرض مناسبی خارج از محیط شهرک نیز نقشه برداری توپوگرافی انجام شود .

2- مطالعات و طراحی فاز یک :

در طراحی شهرک صنعتی ، آشنایی با ساختارهای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی منطقه اجرای طرح لازم می باشد ، لذا به منظور کسب اطلاعات فوق مراحل مطالعاتی و طراحی فاز یک شهرک صنعتی بشرح ذیل می باشد .

2-1-1 قسمت اول ( مطالعات مقدماتی ) :

2-1-1-1- شناخت عوامل تأثیرگذار بر شهرک

به منظور شناخت کامل عواملی که در طراحی شهرک صنعتی تأثیرگذار و از اهمیت خاصی برخوردار می باشد می بایست در این مرحله مطالعه و بررسی کامل انجام پذیرد ، این بررسیها عبارتند از :

الف بررسی وضعیت تأسیسات زیر بنایی در منطقه مورد مطالعه

ب مطالعات هواشناسی و بررسیهای اقلیمی :

موقعیت جغرافیائی محل طرح و ایستگاه هواشناسی

مشخصات اقلیمی محل طرح :

دما

بارندگی

روزهای یخبندان

رطوبت نسبی

وضعیت وزش باد

ساعات آفتابی

تابش آفتاب

ج بررسی و برآورد هزینه های انتقال تأسیسات زیربنائی

د بررسی های زمین شناسی :

زمین شناسی و زمین مساحت منطقه

زمین شناسی محل طرح

زلزله خیزی منطقه

ه بررسی هیدورلوژی منطقه مورد مطالعه

و مطالعات ارزیابی زیست محیطی ( در شهرکهای بیش از 100 هکتار )

ز کسب اطلاع از طرحهای آینده مربوط به گسترش شبکه های برق ، آب ، راه ، راه آهن ، گاز ، مخابرات و ...

2-1-1-2- مطالعه و شناخت جهت گیری صنعتی در منطقه :

در جهت تعیین وضعیت استقرار صنایع در شهرک صنعتی مطالعاتی تحت عنوان برنامه ریزی صنعتی انجام می گیرد که بر اساس این مطالعات وضعیت فیزیکی و اقتصادی صنایع در منطقه از نظر آمار مورد توجه قرار گرفته و بر اساس یافته های آماری مذکور و عوامل تأثیرگذار دیگر این مطالعات جمع بندی و سهم و متراژ هریک از صنایع مختلف در طرح پیش بینی می گردد .

اهم این مطالعات بقرار ذیل است :

الف مطالعه وضعیت موجود صنایع در منطقه

ب مطالعه سیاست های توسعه صنعتی در منطقه

ج جمع بندی

2-1-1-3- مطالعه و بررسی برنامه ریزی صنعتی در شهرک

جهت تعیین و ترکیب انواع صنایعی که در شهرک صنعتی استقرار خواهند یافت ، مرحله برنامه ریزی قبل از طراحی ضروری می باشد .

برنامه ریزی صنعتی برای یک شهرک صنعتی مستلزم داشتن اطلاعات کافی از وضعیت  موجود صنایع در منطقه ، استراتژی توسعه صنعتی منطقه و برنامه ریز کلی کشور می باشد .

در صورت فقدان چنین مطالعاتی طراحی و برنامه ریزی شهرک صنعتی به لحاظ ترکیب صنایع و پیش بینی واگذاری زمین در دوره تکمیل شهرک مشکل خواهد بود .

2-1-1-4- شناخت پتانسیل های منطقه احداث شهرک :

به منظور شناخت پتانسیل های موجود منطقه ، مطالعه خصوصیات جغرافیائی و خصوصیات جمعیت و پتانسیل های اقتصادی انجام می گیرد که مهمترین این مطالعات بقرار  ذیل می باشند :

الف‌ خصوصیات جغرافیائی منطقه ( وضع طبیعی ، بررسی پوشش گیاهی منطقه ، بررسی آبهای سطحی ،...)

ب‌ خصوصیات جمعیت (بررسی جمعیت در سطح منطقه ، میزان جمعیت در سنوات مختلف بر حسب مرد و زن ، جمعیت فعال و غیرفعال ، حوزه نفوذی و کشش و... )

ج پتانسیل های اقتصادی ( صنعت و معدن ، کشاورزی و دامداری و...)

2-1-1-5-شناخت خصوصیات زمین :

به منظور آشنائی به خصوصیات زمین انتخاب شده جهت احداث شهرک صنعتی بررسی ها و مطالعات ذیل انجام می گیرد :

الف موقعیت استقرار شهرک در منطقه

ب بررسی عوارض اطراف زمین و منطقه ای

ج بررسی عوارض طبیعی و مصنوعی موجود در زمین

د ابعاد و مشخصات فیزیکی زمین

ه شناخت امکانات و جهات توسعه شهرک

و مطالعه مکانیک خاک اراضی شهرک

2-1-1-6- شناخت ضوابط طراحی شهرک

الف ضوابط طراحی شبکه معابر :

بر اساس مصوبه مورخ 7/9/1373 شواریعالی شهرسازی و معماری ایران کلیه تهیه کنندگان طرحهای جامع، تفصیلی ، آماده سازی ، و طرحهای انواع شهرکها مانند مسکونی ،صنعتی ، تفریحی مکلفند در تهیه طرحهای مزبور و تغییرات آنها موارد مربوط در آئین نامه طراحی راههای شهری که شامل 12 بخش می باشد رعایت نمایند ، لذا با توجه به مصوبه فوق رعایت ضوابط آئین نامه مذکور جهت طراحی شبکه معابر شهرکهای صنعتی الزامی و طراح میبایست با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر شهرکهای صنعتی نسبت به طراحی شبکه معابر اقدام نماید .

ب ضوابط توزیع زمین :

کلیه اجزایی که در شهرک صنعتی وجود دارند ، عناصر طرح هستند . این اجزا عبارتند از :

زون های صنعتی

ساختمانهای خدماتی و تأسیسات زیربنایی و تجهیزات شهری

فضای سبز

شبکه معابر

برای تمام این اجزاء به میزان کافی زمین مورد نیاز است . زمین عمدتاً به دو نوع تقسیم می شود :

- کاربری صنعتی          70-60         درصد کل زمین

- کاربری خدماتی (تأسیسات و تجهیزات شهری )   13-10  درصد کل زمین

- کاربری شبکه معابر(بدون احتساب فضای سبز حاشیه خیابانها)      15-10  درصد کل زمین

- کاربری فضای سبز (با احتساب فضای سبز حاشیه خیابانها )    12-10   درصد کل زمین

ج ضوابط تعیین کاربری زمین :

کاربری زمین به معنای استفاده از زمین یا استفاده از قطعات مشخص و معین است . بطور کلی اراضی شهرکهای صنعتی به کاربریهای صنعتی ، خدماتی و تأسیسات شهری و شبکه معابر و فضای سبز اختصاص می یابد .