سامانهٔ مدیریت محتوا
پیشگفتار :
سامانهٔ مدیریت محتوا (به انگلیسی: Content Management System و به اختصار: CMS)، برنامه‌ای است که با بهره‌گیری از بانک اطلاعاتی امکان ویرایش، انتشار، و مدیریت داده‌ها را - بدون نیاز به برنامه‌نویسی - فراهم میکند. برای نمونه، سامانهٔ مدیریت محتوای ویکی‌پدیا، نرم‌افزار مدیاویکی است.
چکیده :
CMS یک برنامه نرم افزاری روی سرور است که به مدیر سایت اجازه می‌دهد تا محتوای سایت را بدون نیاز به طراحی دوباره سایت، تغییر دهد. در واقع طراح اولیه سایت، یک بار سیستم محتوا را طراحی میکند و تعدادی قالب آماده برای صفحات طراحی کرده و آن را روی سایت شما نصب میکند. و حال شما به راحتی میتوانید صفحات دیگری را به آن کم یا اضافه یا ویرایش کنید.سایتهای مجهز به سیستم مدیریت محتوا که در اصطلاح به CMS که مخفف Content Management System است مشهورند، وبسایتهایی از نوع پرتالها یا سایتهای پویا هستند که برای مصارف خاص توسط طراحان حرفه ای و یا شرکتهای طراحی حرفه ای ایجاد میشوند.تمام مزایا و معایب مربوط به سایتهای پویا در مورد سایتهای مجهز به سیستم مدیریت محتوا صدق می کند. البته در نظر داشته باشید که سایتهای پویا و پرتالها نیز مجهز به سیستم مدیریت محتوا هستند اما آنچه که در CMS ها متفاوت است طراحی آنها و سیستمهای مدیریت محتوای آنها برای مصارف خاص است.
فصل اول
کلیات بحث
مقدمه :
از مزایای سیستمهای مدیریت محتوا نسبت به سایر سایتهای داینامیک میتوان به آماده بودن و جامع بودن آنها اشاره کرد. از این رو اغلب اینگونه از سایتها در کمتر از 3 روز کاری قابل نصب و استفاده هستند.طراحی سایتهای CMS مانند یک خط تولید محصول است و از آنجا که طراح باید نمونه های محدودی را به صورت انبوه تولید کند سعی در رعایت تمام اصول امنیتی، گرافیکی، موارد مربوط به رنکینگ و امتیاز موتورهای جستجو و سایر موارد موثر، در محصول اصلی می کند.با توجه به مزیتهای CMS ها به تمامی افراد، سازمانها و شرکتهایی که شرایط داشتن سایتهای داینامیک را دارند توصیه می شود تا ابتدا به دنبال سیستمهای مدیریت محتوای مخصوص به کار خود بگردند و در صورتی که پیدا نشد به طراحی سایتهای پویا روی بیاورند.
صرفه جویی در هزینه‌های نگهداری سایت
با استفاده از CMS، وب‌گاه شما هرقدر هم که گسترده باشد، یک اپراتور ساده میتواند آنرا به سادگی نگهداری و به روز کند. نیازی به پرداخت هزینه زیاد برای به روز رسانی توسط یک طراح وب حرفه‌ای نخواهد بود. برای اطلاع از جدیدترین cms های تولید شده به این سایت مراجعه نمایید.
سهولت توسعه و افزایش کارآیی وب‌گاه
با استفاده از CMS به سادگی قادر خواهید بود هر امکانی را که بخواهید به سایت اضافه کنید. در واقع شرکتهای طراحی وب، سالها تجربه خود در راه اندازی وب‌گاه‌های مختلف را در قالب یک نرم افزار CMS به شما ارائه میدهند و شما میتوانید از امکانات آماده این نرم افزارها نهایت استفاده را ببرید.
پیاده سازی سریع تر وب‌گاه
توجه به اینکه قسمت های مختلف یک نرم افزار CMS از قبل طراحی و آماده شده اند، راه اندازی سایتهای متکی به نرم افزار CMS معمولاً بسیار سریع تر از سایتهای ایستا (Static) صورت می پذیرد.
به روز رسانی سریع و آسان
در واقع بزرگ‌ترین مزیت CMS به طراحی سنتی در همین زمینه است. با استفاده از CMS، شما برای به روز رسانی وب‌گاه خود تنها به یک کامپیوتر متصل به اینترنت نیاز خواهید داشت و برای این کار از هیچ نرم افزار دیگری لازم نیست استفاده کنید.
سیستم های مدیریت محتوا یا Content Management System عبارتست از سیستمی که بتوان به وسیله آن سه عمل اصلی : ایجاد ، مدیریت و سطح بندی اطلاعات را انجام داد.
سیستم های مدیریت محتوای دارای قابلیتهای زیادی بوده و بسته به نوع محتوا کارایی آنها نیز فرق می کند به عنوان مثال اگر محتوای شما تصویر یا فیلم باشد برای مدیریت و سطح بندی آن نیاز های متفاوت تری نسبت به محتوای متنی دارید یا اگر محتوای شما صوتی باشد این امر کاملا متفاوت خواهد شد.
کاربرد عمده سیستم های مدیریت محتوا به ترتیب کاربرد و اهمیت محتوا به سه بخش کلی زیر تقسیم میشود :
محتوای متنی(Text Content ) : این محتوا شامل اخبار ، مقالات ، کتب و سایر محتواهای متنی از این قبیل میباشد که خود حجم عظیمی از اطلاعات را بر روی وب تشکیل می دهند .
محتوای چند رسانه ای( Multi Media Content ) : این محتوا شامل صوت ، تصویر و فیلم میشود که برای مدیریت آن از استاندارهای خاصی استفاده میشود بهمین دلیل سیستم های مدیریتی در این بخش کاملا تخصصی بوده و عمدتا کاربرد عمومی ندارد .
محتوای فایلی( File base Content ) : این محتوا شامل فایلهای فشرده ، فایلهای اجرایی و کتب الکترونیک میباشد که عمدتا برای نگهداری و مدیریت آن لازم است از استاندارد های خاصی استفاده شود، این نوع محتوا نیز به اندازه محتوای چند رسانه ای کاملا تخصصی بوده و برای مدیریت آن کمتر از سیستم های مرسوم استفاده میشود .
سیستم های مدیریت محتوای از جهات دیگری نیز قابل بررسی هستند و آن نوع مدیریت و سطح بندی اطلاعات میباشد ، که پر اهمیت ترین بخش در آشنایی و کار با سیتم های مدیریت محتوا میباشد ، سیستم های مدیریت محتوا عمدتا دسترسی به اطلاعات را در سه بخش کلی در نظر می گیرند که به ترتیب : ایجاد یا ورود اطلاعات ، ویرایش ، مدیریت و انتشار اطلاعات
البته هر چه سیستم مدیریت محتوا تخصصی تر باشد این سطح بندی ها جزئی تر میشود به عنوان مثال ایجاد یا ورود اطلاعات خود میتواند بر حسب نوع و دسته بندی محتوای دارای بخشهای متفاوتی باشد به عنوان مثال میتوان به سیستم گردش خبر در خبرگزاری ها اشاره کرد که در هر بخش اعم از ورود ، ویرایش و انتشار دارای دسترسی های متفاوتی می باشد .
نوع دیگر سطح بندی اطلاعات در سیتم های مدیریت محتوا سطح بندی اطلاعات براساس گروههای کاربری است که دارای 2 بخش کلی Fronted و Backend می باشد در این حالت هر کاربر در خصوص برخورد با محتوا در یکی از این دو دسته بندی قرار خواهد گرفت که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد:
بخش Fronted :
کاربر به عنوان میهمان فرض شده و صرفا به اطلاعات و محتوای بدون سطح بندی یا اطلاعات عمومی (Public) دسترسی دارد .
کاربر باید دارای شناسه کاربری یا سطح اولیه دسترسی به اطلاعات باشد که در این حالت کاربر مجاز به دریفت اطلاعات براساس دسترسی بالاتر از میهمان است و میتواند اطلاعات دارای این سطح را با استفاده از نام کاربری و رمز عبور خود دریافت کند عمدتا این سطح از اطلاعات نیز دارای اهمیت زیادی از لحاظ نوع دسترسی نمی باشد .
کاربر دارای سطح دسترسی ویژه به اطلاعات بوده و قادر به دریافت اطلاعات با درصد اهمیت بالاتری را داراست که این اطلاعات پس از بررسی های خاص امنیتی به او نمایش داده میشود
هر کدام از این سطوح خود نیز دارای زیر بخش های جزئی تر برای دسته بندی اطلاعات بوده که براساس نیاز کاربران هر سیستم مدیریت محتوا متغیر میباشد .
بخش Backend :
کاربر با امکان ورود اطلاعات این کاربر قادر است تا به پشت صحنه سیستم مدیریت محتوا دسترسی داشته و نقش یک نویسنده تا تولید کننده محتوا را ایفا کند ، این کاربر تمامی دسترسی های بخش Fronted را ممکن است دارا باشد .
کاربر با امکان ویرایش مطالب این کاربر به عنوان ویراستار محتوای ورودی عمل کرده و تمامی دسترسی های کاربران قبلی را داراست .
کاربر با امکان انتشار مطالب که در واقع جزئی ترین بخش از مدیریت سیستم را داراست و از دسترسی تمامی کاربران قبلی بهره میبرد .
مدیران جز، .
مدیران ارشد، تعریف این دو سطح دسترسی به ساختار دسترسی ها در سیستم مدبریت محتوا بر میگردد .
نمودار بالا دسترسی ها را براساس رنگ نشان داده که بالاترین دسترسی به Super Administrator و پایین ترین آن به Guest اختصاص دارد.
سیستم های مدیریت محتوای از جهاتی دیگری نیز قابل بررسی هستند که از آن جمله شیوه ذخیره سازی محتوا آنهاست ، شیوه های مرسوم در ذخیره سازی اطلاعات بشرح زیر میباشد :
شیوه ذخیره سازی خام اطلاعات : در این شیوه اطلاعات بدون هیچ گونه تغییری و با فرمت اصلی ذخیره میشود ، این شیوه از لحاظ امنیتی دارای اشکالات فراوانی می باشد که آن جمله به عدم کنترل دسترسی به محتوا میتوان اشاره کرد .
شیوه ذخیره سازی اطلاعات بصورت فایل های تغییر یافته یا کد شده : در این شیوه برای امنیت بیشتر اطلاعات تغییر شکل داده و از فرمت اصلی خود خارج میشود تا دسترسی به سورس اطلاعات تقریبا غیر ممکن شود ، عیب این شیوه عدم امکان پردازش های موازی بر روی اطلاعات میباشد .
شیوه ذخیره سازی در بانک اطلاعاتی : در این شیوه اطلاعات با فرمتی خاص در بانک های اطلاعاتی دخیره شده و قابلیت پردازش و تعیین سطح دسترسی را دارا هستند ، این شیوه جزء پرکاربردترین شیوه در ذخیره اطلاعات بوده و دارای ضریب امنیتی بالایی نیز میباشد .
سیستم های مدیریت محتوا نسبت به نسل های اولیه خود کاملا تغییر یاقته اند و قادر شده اند تا بصورت همزمان و با استفاده از امکانات جدید انواع محتوا را بسادگی مدیریت و کنترل نمایند بدین ترتیب به جای استفاده از چندین سیستم مدیریت محتوا کافی است تا یک سیستم را با امکانات تکمیلی استفاده کرد به عنوان مثال سیستم مدیریت محتوای جوملا قادر است تا یصورت همزمان محتوای متنی ، تصویری ، صوتی و فایلی را با هم مدیریت و سطح بندی نماید ، این سیستم مدیریت محتوا جزء نسل جدید سیستم های مدیریت محتوا که کاملا میتواند جایگزین سیستم های مدیریت محتوای قبلی باشد ، ساختار این نرم افزاری طوری طراحی شده که بتواند بطور همزمان چند نوع محتوا را به چند زبان در اختیار کاربر بگذارد بدون اینکه در ارائه مطالب اشتباهی رخ دهد ، همجنین قادر است تا اطلاعات و محتوا را با سطوح مختلف دسترسی دسته بندی نموده و در اختیار کاربران قرار دهد ، این سیستم مدیریت محتوا کاملا رایگان بوده و با استاندارد های فارسی سازگاری کامل را دارد و میتواند به عنوان بهترین انتخاب برای مدیریت محتوا بر روی وب در نظر گرفته شود .
این سیستم ها که امروزه در وب بنام CMS شناخته میشوند، مخفف Content Management System میباشند که یک برنامه نرم افزاری روی سرور هستند و به مدیر سایت اجازه میدهند تا محتوای سایت را تغییر دهد بدون نیاز به طراحی دوباره سایت .
در واقع طراح اولیه سایت یکبار سیستم CMS را طراحی میکند و تعدادی قالب آماده برای صفحات طراحی کرده و آن را روی سایت شما نصب میکند .و حال شما براحتی میتوانید صفحات دیگری را به آن کم یا اضافه یا ویرایش کنید .
چرا شما یک CMS لازم دارید ؟
اگر سایت شما هر چند وقت یکبار (مثلا هر دو هفته) به روز میشود میتوانید بجای اینکه هر بار به یک شرکت طراحی وب مراجعه کنید ، خودتان با نصب یکی از این برنامه های مدیریت محتوا ، تغییراتتان را روی سایت اعمال کنید .
اگر شما سایت خود را اصلا بروز نمیکنید ، باید کم کم به فکر بیافتید ، چون بیننده های شما وقتی همیشه با یک صفحه همیشگی روبرو شوند کم کم شما را فراموش میکنند ، چون چیز جدیدی برای عرضه ندارید .
یک CMS چه امکاناتی دارد ؟
طیف وسیعی از امکانات . اکثر CMS ها در ورژن های مختلف و با قابلیت های مختلف به بازار عرضه میشوند . البته قابلیت بروز کردن اطلاعات در همه مشترک است اما قابلیت های ویژه دیگری دارند که با قیمت های مختلف بشما پیشنهاد میدهند . از جمله:
1- مدیریت اطلاعات فرستاده شده توسط کاربران و تایید اطلاعات
2- چند زبانه بودن
3- ایجاد نقشه سایت داینامیک
4- امکان ایجاد تجارت الکترونیک یا فروشگاه مجازی
5- ایجاد فرم برای دریافت اطلاعات کاربران
6- بهینه سازی تصاویر آپلود شده
7- ایجاد و بروز کردن متا تگ ها
8- امکان جستجو در مطالب سایت
9- امنیت بیشتر
10- گزارش آمار بازدید از صفحات
11- و ....
CMS های اطلاعاتی:
این سیستم ها معمولا کار طراحی صفحات سایت را انجام نمیدهند . بلکه کارشان مدیریت اطلاعات یک سایت است . امکاناتی که این سیستم ها دارند تقریبا بشرح زیر است :
1- امکان فرستادن اطلاعات به سایت توسط چند کاربر
2- آرشیو بندی اتوماتیک اطلاعات بر اساس تاریخ و موضوع
3- ایجاد امکان جستجو در اطلاعات قبلی
4- ایجاد لینک دائم برای هر مطلب و متا تگ برای آن
5- و امکانات جانبی دیگر مثلا ایجاد یک صفحه بعنوان لینکستان و ...
از قابلیت های یک سیستم مدیریت محتوا ، می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- ایجاد و ویرایش محتوا به تعداد نا محدود
- ساختار دهی و شکل دهی بر اساس یک قالب از پیش تعریف شده
- برخورداری از زمان و هزینه بیشتر در جهت ارائه مطالب و محتوای اصلی در سایت
- عدم نیاز به رجوع به مراجع فنی طراح سایت در آینده جهت توسعه وب سایت و افزودن مطالب بیشتر
- عدم نیاز به دانش فنی در جهت پیاده سازی وب سایت و درج محتوا و مطالب
- صرف وقت کمتر جهت راه اندازی وب سایت
- صرف هزینه کمتر جهت ایجاد یک وب سایت قدرتمند
- برخورداری از امکانات بسیار زیاد جهت فعالیت های مختلف در سایت
- استفاده از نرم افزار در زمینه های مختلف و اهداف مختلف (شخصی - تجاری - خبری - اطلاع رسانی –
پرتال)
ایده پشت یک CMS ، قابل دسترس نمودن این فایل ها به مانند یک اداره خوب جهانی ، در سراسر وب می باشد. یک سیستم مدیریت محتوا خیلی اوقات به عنوان یک منبع بایگانی (آرشیو) مناسب مورد استفاده قرار می گیرد .
بسیاری از شرکت ها ، از یک CMS برای ذخیره فایل ها در یک حالت غیر خصوصی استفاده می کنند. شرکت ها ، جهت به اشتراک گذاردن فایل ها ، به آسانی بیشتر سیستم های نرم افزاری بر پایه سرور ، از یک CMS استفاده می کنند .
به صورتی که در پایین نشان داده شده ، بیشتر سیستم های مدیریت محتوا ، حاوی یک مشخصه برای محتوای وب ، و برخی حاوی یک مشخصه برای پردازش جریان کاری می باشند.
جریان کاری ، ایده ای است جهت انتقال یک سند الکترونیکی در یک امتداد هر یک از موارد تصویب (موافقت یا تجویز) ، یا برای افزودن محتوا . برخی از سیستم های مدیریت محتوا به آسانی این مراحل را با اطلاع رسانی توسط ایمیل و مسیر یابی اتوماتیک تسهیل می کنند . این کار برای ایجاد مشارکتی مستندات ایده آل است . یک CMS سازماندهی ، کنترل و انتشار بدنه بزرگی از مستندات و دیگر محتوا ، نظیر تصاویر و منابع چند رسانه ای را تسهیل می بخشد .
سیستم مدیریت محتوای وب یک سیستم مدیریت محتوایی است با ویژگی های اضافی جهت تسهیل وظایف لازم جهت انتشار محتوای وب به وب سایت ها می باشد.
سیستم های مدیریت محتوای وب ، اغلب جهت ذخیره ، کنترل ، شرح ویژه ، و انتشار مستندات بخصوص صنعتی مانند مقالات خبری ، رهنمود های مجریان ، رهنمود های فنی ، راهنمای فروش ، جزوات بازاریابی مورد استفاده قرار می گیرند.
یک سیستم مدیریت محتوا ممکن است ویژگی های زیر را پشتیبانی نماید:
- وارد کردن و ایجاد مستندات و موارد چند رسانه ای
- شناسایی تمامی کاربران کلیدی و وظایف مدیریت محتوایی آنها
- توانایی تخصیص وظایف و مسئولیت ها به دسته ها یا انواع مختلف محتوا
- تعریف وظایف جریان کاری محتوا ، اغلب با ترکیبی از رویداد های پیغامی که مدیران محتوا با تغییر در محتوا مطلع می شوند .
- توانایی پیگیری و مدیریت نسخه های متعدد یک نمونه از محتوا
- توانایی انتشار محتوا به یک مخزن سری ، جهت پشتیبانی از دستیابی به محتوا . به صورت افزونی ، مخزن ، بخش ذاتی از یک سیستم است و اقدامات یکپارچه جستجو و بازیابی را انجام می دهد.
- برخی از سیستم های مدیریت محتوا به ظاهر متنی محتوا اجازه می دهند تا به برخی قالب های دیگر توسعه یا تجزیه پیدا کنند . برای مثال CMS ممکن است به صورت اتوماتیک رنگ پیشفرض ، قلم ها و طرح بندی را تنظیم نماید.
به روزرسانی و ذخیره‌سازی اطلاعات و محتویات یک سایت اینترنتی نشانه‌ای است از فعال بودن سایت و در عین حال جذب یا حفظ مخاطبین بالقوه و بالفعل سایت. مسلماً با رعایت یک شیوه یا رویه ثابت در به هنگام‌سازی اطلاعات و محتویات یک سایت اینترنتی می توان موفقیت یک سایت را در یک زمان معین تضمین نمود. در این مقاله، هر چند کوتاه، قصد دارم ضرورت و اهمیت پیاده‌سازی و کاربرد سیستمهای مدیریت محتوای در سایتهای اینترنتی و نیز وبلاگها را مورد بررسی قرار دهم