مقدمه
با افزایش روز افزون جمعیت شهرها و افزایش عرضه وسایل نقلیه موتوری و در نتیجه کاهش ظرفیت راه ها مسائل و مشکلات عمده ای رادر نظام حمل و نقل و ترافیک به وجود آورده است .
حمل و نقل یکی از حوزه های مورد مطالعه در برنامه ریزی شهری است که برنامه ریزان شهری از دیدگاههای مختلفی از جمله دیدگاه اقتصادی این مسائل و مشکلات را مورد بررسی قرار می دهند .
طراحی و نصب هر نوع سیستم حمل و نقل باید با مطالعه ی اولیه و مقدماتی که توسط صاحب نظران و متخصصان امر صورت می گیرد توجیه شود هر شهری با توجه به امکانات و محدودیتهای اطراف خود پدید آمده و در طول سالیان متوالی شکل گرفته است بافت و سیمای هر شهر حاصل تلاش چندین ساله ی نسلهای مختلف است که توانسته اند اکوسیستمی انسانی و در خور توجه پدید بیاورند . این بافتها ممکن است حاوی گنجینه هایی از اصول و قواعد معماری و شهر سازی باشد که باید از گزند تخریب و نابودی حفظ شوند شبکه های حمل و نقل شهری باید به طور منظم و به شکل سیستمی طراحی و احداث شوند که هر کدام از اجزای آن مسئولیت خود را به طور بهینه انجام دهند تا مشکل و معضلی در شبکه بوجود نیاید . با توجه به محدودیتهایی که وجود دارد سیستم های حمل و نقل باید در عین حال که نیازهای جابه جایی افراد جامعه را تامین می نمایند از نظر منابع مالی نیز قابل توجیه باشند .
در این تحقیق به جنبه های گوناگون مسائل اقتصادی ترافیک و بررسی آن در وضعیت حمل و نقل مشهد می پردازیم .
چکیده
حمل و نقل درون شهری بخشی از تهسیلات شهری به شمار می رود که از دو بخش حمل و نقل عمومی و حمل و نقل شخصی تشکیل شده است . حمل و نقل عامل پویایی جامعه است و یکی از اهداف مهندسی ترافیک تامین حمل و نقل اقتصادی راحت و ایمن برای کالا و انسان است .(تازه های ترافیک – 1382،ص 58)
در مطالعات حمل و نقل سعی در ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا ست . منظور از عرضه کلیه تهسیلاتی است که برای حرکت هر چه شهر عابرین پیاده ووسایل نقلیه در شهر ارائه می شود مانند شبکه معابر سواره رو ، پیاده رو ، چراغهای راهنمایی ، تابلو ها و ... منظور از تقاضای حمل و نقل میزان حجم تردد عابرین پیاده ووسایل نقلیه در یک دوره زمانی مشخص مبی باشد که از گذرهای مخصوص طراحی شده در شهر عبور میکنند.
معییارهای که برای انتخاب نوع سیستم حمل و نقل عمومی در نظر گرفته می شود شامل موارد زیر می باشد :
معیارهای اقتصادی و بهره برداری شامل : 1. ظرفیت شبکه 2. هزینه های سرمایه گذاری 3. ظرفیت سیستم حمل و نقل 4. سودمندی سیستم
معیارهای اقتصاد ملی
اثرات غیر قابل سنجش
هزینه های ناشی از پارکینگ را می توان در موارد زیر بررسی کرد :
1. هزینه زمین : الف) هزینه تملک زمین ب) هزینه زمین برای زمین های که کاربردی پارکینگ دارند .
2. هزینه آماده سازی زمین
3. هزینه های ثابت ماهیانه ناشی از مصرف آب ، برق ، تلفن
4. هزینه های پرسنلی سالیانه
هزینه های ناشی از تراکم ترافیک به شرح زیر می باشد : - اتلاف وقت افراد - اتلاف سوخت - هزینه های ناشی از تصادفات - هزینه های ناشی از آلودگی محیط زیست
-برنامه ریزی حمل و نقل درون شهری :
اقتصاد آنگونه که توسط علمای این علم تعریف می شود به معنای به دست اوردن سود حداکثر از پول در بلند مدت است یا می توان گفت اقتصاد به معنای تامین حداکثر ممکن نسبت به سود هزینه است . یکی از هدف های ترافیک تامین حمل و نقل اقتصادی راحت و ایمن برای کالا و انسان است .
( حمید بهبهانی – 1374 – صفحه 81)
نظام حمل و نقل ترافیک به عنوان بخشی از فعالیت های شهری بیان کننده پویایی و حیات یک مجموعه شهری است به شک بدون جابه جایی نمی توان شهر را زنده تصور نمود این فعالیت چنان بازندگی ها شده است . که تقریباً نمی توان آن را جدا از فعالیت های روز به شمار آورد . یک شهر از دو عنصر اصلی توده های ساختمانی وفضا تشکیل شده است . توده های ساختمانی تمام مکان هایی مسقف را شامل می شود این مکان ها دارای کاربدهای گوناگون از قبیل مسکونی ، تجاری ، اداری ، خدماتی و... هستند .
فضا تمام مکان هایی را که دارای سقف نیست شامل می شود بنابراین شبکه معابر ، پارکینگ های روباز ، ارک ها ، فضاهای سبز داخل محدوده ساختمان ها و... جزء فضاهی شهری محسوب میشوند بافت و محیط کالبدی شهر ترکیبی از این دو عنصر است و تفاوت های فیزیکی شهر ها از نحوه ترکیب و تعداد توده های ساختمانی وفضا به وجود می آیند . بدین ترتیب اگر تمام ابنیه ساخته شده توسط به عنوان عناصر توده ساختمانی در مجموعه بافت شهری تلقی شود بخش قابل توجهی از فضای میان آن ها به معابر در شبکه حمل و نقل اختصاص می یابند . (مهندسین مشاور آمود راه – 1376- صفحه 14)
جمل و نقل عامل پویایی جامه است برای داشتن یک سیستم حمل و نقل کارا که بتواند تحرک مطلوبی در جامعه پدید آورد می بایست برنامه ریزی دقیقی نمود . این برنامه ریزی باید بتواند نیازهای جامعه را براورده سازد و قطعاً موفقیت آن منوط به (تازه های ترافیک – 1382- صفحه 58) شناخت همین نیازهای می باشد برای برنامه ریزی تسهیلات حمل و نقل دانستن این که مردم و کالا چرا و چگونه سفر میکند بسیار مهم است . مردم باسیستمی مسافرت میکنند که متناسب با نیازها و هم چنین در دسترس آن ها باشد . اگر فاصله های کوتاه مانند چند خیابان آن طرف تر رادر نظر بگیریم ممکن است پیاده حرکت کنند با ازدیاد فاصله بین مقصدهای مورد نظر و مبدا نیاز به سیستم مکانیکی خواهد بود مانند اتومبیل شخصی وسایل حمل و نقل عمومی ،ترو و ... 80 تا 90 درصد اغلب سفرهایی که در یک منطقه شهری انجام می شودیا اتومبیل است مردم برای رفع نیازهای خود در فعالیت های مختلف سفر میکنند مانند کار،خرید ،تفریح به علت اینکه تمام فعالیت ها در ساختمان ها قرار دارند سفر را میتوان عمل رفتن از یک ساختمان به ساختمان دیگر فرض کرد . می توان گفت که سفر تابع کاربری زمین است تعداد سفرهایی که با مقصد یک قطعه زمین خاص انجام می شود نه تنها تابع میزان استفاده از آن است که با سطح زیر بنا به کل زمین مشخص میشود بلکه به موقعیت و میزان دسترسی آن قطعه زمین نسبت به زمین های منطقه نیز بستگی دارد برای انجام یک برنامه ریزی منطبق بر نیازهای یک منطقه درک و تشریح نوع و مقدارسفرهایی که درآن انجام می شود بسیار مهم است . هم چنین اهداف و مقاصدی که باید به آن ها رسید باید به طور کامل وواضح تعریف شود.