تحقیق مقاله حل مسئله اجتماعی

حل مسئله اجتماعی فرایندی شناختی- عاطفی- رفتاری است که به واسطه آن افراد تلاش می کنند، برای مسائلی که در زندگی روزمره با آن مواجهه می شوند، راه حل های موثر و انطباقی پیدا کنند (دیزریلاونزو، 1990، جفه[1] و دیزریلا، 2009). از حیث نظری، الگوی پردازش اطلاعات سنتی حل مسئله را به عنوان مجموعه ای از مهارت های شناختی، شامل شناسایی مسئله، هدف گزینی، انتخاب راه حل های مناسب و ارزیابی نتایج حل مسئله تلقی می کند. الگوی مذکور ابعاد انگیزشی، عاطفی و رفتاری حل مسئله را به طور قابل ملاحظه ای مورد غفلت قرار می دهد (لوگان[2]، 1989؛ نقل از سووشک[3]، 2005) با این وجود، الگوی حل مسئله اجتماعی دیزریلا ونزو (1990) نسخه جدیدی از الگوی پردازش اطلاعات مرتبط با حل مسئله قلمداد می گردد. چنین فرض می شود که حل مسئله کارآمد (اثربخش) به جهت گیری مثبت نسبت به حل مسئله[4] و به کارگیری موثر مهارت های منطقی مسئله[5] بستگی دارد. حل مسئله اجتماعی زمانی ناکارآمد محسوب می شود که با یک جهت گیری منفی نسبت به مسئله[6] تکانشگری و یا تعلل و اجتناب شدید همراه گردد. با توجه به مفهوم کیفیت زندگی که در آن ابعاد مختلفی نظیر بهزیستی مولد[7] (به طور مثال، شایستگی و زایایی) مدنظر قرار می گیرد (فلس و پری[8]، 1995؛ والاندر، اسچیمت و کولت[9]، 2001)، حل مسئله اجتماعی تحت عنوان شاخص از کفایت فردی می تواند به صورت نشانگر کیفیت زندگی در تعاملات بین فردی مورد توجه قرار گیرد. (صالحی و همکاران، 1388). الگوی مقابله حل مسئله اجتماعی دیزریلا (1989؛ نقل از سووشک، 2005) یکی از جامعه ترین الگوهای حل مسئله اجتماعی است، براساس دیدگان دیزریلا و گیلفورد[10] (1971، به نقل از دیزریلا، نزو و میدو- اکیورز[11]، 2004) حل مسئله اجتماعی یک فرایند چند بعدی تعاملی است که دو مولفه اصلی نسبتاً مستقل تشکیل شده، این دو مولفه عبارتند از به الف) جهت گیری نسبت به مسئله[12] و ب) مهارت حل مسئله یا سبک های حل مسئله[13]. جهت گیری نسبت به مسئله اشاره به چگونگی توجه افراد به مسائل در محیط اطراف آنان دارد و تا حدودی الگوی شناختی- هیجانی ثابتی که افراد نسبت به مسائل زندگی خود دارند و چگونگی ارزیابی آنان از ظرفیت های حل مسئله ای خود را نشان می دهد (دیزریلا و نزو، 2001). دیزریلا و نزو (2001) دو عامل جهت الگوی مثبت نسبت به مسئله[14] (PPO) و جهت گیری منفی نسبت به مسئله[15] (NPO) را معرفی کردند. دو عامل مذکور بخشی از مدل پنج عاملی حل مسئله اجتماعی دیزریلا و نزو (1990) محسوب می شود که ممکن است تمایلات افراد برای دیگر شدن در حل مسئله موثر را افزایش یا کاهش دهد. اما سه عامل باقی مانده همگی بر سبک های حل مسئله اشاره دارند، که از حل منطقی مسئله[16] (RPS)، سبک بی دقتی/ تکانش[17] (ICS) و سبک اجتنابی[18] (AS) تشکیل شده است. سبک های حل مسئله فعالیت های شناختی و رفتاری آشکاری هستند که به خیال پیدا کردن راه حل برای یک مسئله ویژه می باشند، به عبارت دیگر، سبک حل مسئله، یک الگوی ویژه از کنش ها و افکار است و در افرادی که برای حل مسئله معین تلاش می کنند، دیده می شود (دیزریلا، نزومیلاو- الیوز، 2002، به نقل از صالحی و همکاران، در تبیین ساختار عامل معنایی سنجش حل مسئله اجتماعی فرم کوتاه تجدید نظر شده) مهدید صالحی، شیرین کرشی، مژگان پاه منصور، 1388) صادق تقی لو

مهارت حل مسئله

مهارت حل مسئله یکی از کارکردهای عالی ذهن است که اکتساب آن معمولاً به آموزش نیاز دارد. اگرچه انسان در حوزه های مختلف با مسائل متنوعی مواجه است، با این حال می توان اصولی کلی را در نظر گرفت که تقریباً در همه نوع مسائل انسانی کاربرد دارند. حل مسئله شامل مجموعه پیچیده ای از مولفه های شناختی و رفتاری و نگرشی[19] است مایز (1983) حل مسئله را فرایند چند مرحله ای تعریف کرده که در آن باید رابطه میان تجارب گذشته و مسئله موجود را دریابد و با توجه به آن راه حل مناسبی را اتخاذ کند. او سه ویژگی را برای حل مسئله مطرح کرده است: حل مسئله فرایندی شناختی است ولی از رفتار استنباط می شود، نتیجه فرایند حل مسئله ارائه حل است و حل مسئله مستلزم است کاری یا عمل کردن براساس دانش پیشین است (فونک ها و سر و دنیس، 1992؛ به نقل از هاشمی، 1390).

الگو های حل مسئله

الگوهای متفاوتی برای حل مسئله مطرح شده است. در یکی از الگوها، که به IDEAL (حروف اول حل مسئله) معروف است، پنج مرحله برای حل مسئله مطرح شده است:

1- تشخیص مسئله multiple steps

2- تعریف مسئله و گردآوری اطلاعات مربوط به آن. Define

3- کشف راه حل های احتمالی explore

4- عمل کردن با توجه به راه حل های کشف شده و act

5- مرور مراحل گذشته و ارزشیابی نتایج فعالیت های انجام شد. Look back

در الگویی دیگر، فرایند حل مسئله در سه مرحله شرح داده شده است:

1- بازنمایی مسئله [20] که در آن فرد دانش پیشین خود را برای شناسایی مسئله فرا می خواند و با توجه به شرایط هدف هایی را تعیین می کند.

2- جستجوی راه حل که در آن فرد برای رسیدن به هدف های خود راه حل هایی را پیدا می کند.

3- اجرایی[21] راه حل که در آن فرد راه حل هایی را که یافته است به کار می برد و نتایج را ارزشیابی می کند (کر کلی 2003)

به نظر می رسد که تمامی الگوهایی که برای حل مسئله ارائه شده اند مراحل یا مؤلفه های شناسایی مسئله تحلیل مسئله و ارائه راه حل از مؤلفه های اصلی حل مسئله محسوب می شوند. هرگاه افراد در یک یا بیش از یک مرحله مشکل داشته باشند، از عهده حل مسائل بر نمی آیند. بنابراین در آموزش مهارت های حل مسئله لازم است که به این مراحل توجه شود (ورمیر، لاتین و آگرام 2001، به نقل از هاشمی، 1390).

هدف از آموزش حل مسئله اجتماعی

1- آموزش چگونه اندیشیدن و نه به چه اندیشیدن که به کودکان و نوجوانان کمک می کند تا بتوانند در مواجهه با مسائل درون فردی[22] و میان فردی[23] به راه حل های مختلف بیاندیشند و بهترین راه حل را اتخاذ نمایند.

2- پیشگیری از بروز شدت یافتن اختلال های هیجانی و رفتاری نظیر گوشه گیری، افسردگی، مصرف مواد و پرخاشگری

3- به کارگیری روش حل مسئله از سوی والدین معلمان و یا بر کسانی که با نوجوانان سرو کار دارند.