چکیده:
با توجه به افزایش سریع جمعیت سالهای اخیر و تغییر در الگوی مصرف گوشت در کشور، تقاضا برای مصرف گوشت مرغ در کشور رشد فزاینده‌ای را نشان می‌دهد. علم تغذیه نقشی اساسی را در موفقیت این صنعت بر عهده دارد. از افقهای جدید موجود برای فرمولاسیون اقتصادی جیره، استفاده و اختصاص دادن درصدی از جیره به خوراک غیر متداول میباشد. از جمله خوراک غیر معمول موجود، ضایعات حاصل از کارخانجات چرم‌سازی است. با توجه به آمار کشتارگاه های کشور، روزانه از هر جلد پوست به طور متوسط 5/1-1 کیلو ضایعات خام باقی می‌ماند که تا حدود دارای ترکیبات مواد مغذی و اسید آمینه های مناسبی بوده و کاربرد آن در جیره طیور علاوه بر صرفه‌های اقتصادی، کاهش دهنده آلودگی محیط زیست میباشد .ضایعات حاصل از مراحل چرم‌سازی شامل تراشه های نرم پوست، سرپشم حیوانی، کلاژن می‌باشند. این ضایعات، ترکیباتی نزدیک به پودر ماهی را دارند ولی میتونین، لیزین و هیستیدین آنها کمتر میباشد، کاربرد ضایعات چرم‌سازی را تا 4% در جیره های جوجه‌های گوشتی در مرحله رشد و پایانی توصیه کردند.
در مورد ضایعات سرپشم حیوانی حاصل از فرآیند کردن چرم، این مقدار تا 7 الی 8 درصد جیره میباشد. همچنین نتایج آزمایشات متعدد حاکی از این است که کاربرد ضایعات چرم در تغذیه جوجه‌های گوشتی، هیچگونه اثر بیماری زایی در کیفیت گوشت تولیدی، ایجاد نمی‌کند و از لحاظ اقتصادی در بعضی از جیره‌ها به علت افزایش مصرف خوراک و کاهش تلفات و قیمت تمام شده جیره، توجیه اقتصادی دارد. طراحی پروژه‌های تحقیقاتی مشابه در ایران برای دستیابی به اطلاعات جامع‌تر، توصیه می گردد. بهرحال آنچه نهایتاً می‌توان نتیجه گیری نمود این است که ضایعات چرم می‌تواند جایگزین مناسبی به جای پودر ماهی در جیره‌های بر پایه ذرت و سویا باشد.
کلمات کلیدی:
ضایعات،تغذیه طیور، چرم و سالامبور
مقدمه:
با توجه به افزایش سریع جمعیت سالهای اخیر و تعبیر در الگوی مصرف گوشت در کشور، تقاضا برای مصرف گوشت مرغ در کشور، رشد فزاینده‌ای را نشان می‌دهد. همچنین برگشت سریع سرمایه در صنعت مرغداری، موجب جذب سرمایه‌های هنگفت به این صنعت شده است. علم تغذیه نقشی اساسی در پرورش طیور دارد. تولید کنندگان معمولاً برای خود دارای فرمول غذایی معینی می‌باشند. به طور کلی وضعیت تغذیه در حال حاضر مشکلات زیادی را برای مرغداران ایجاد کرده است.
اغلب مرغداران در برنامه‌های غذایی طیور، فراوانی و کمیابی مواد اولیه را در فصول مختلف سال رعایت نمی‌کنند. کارخانه‌های تولید دان طیور اصولاً به دلیل فقدان نگرش بازار گردانی، نتوانستند برا ی تامین منابع مورد نیاز تولید دان، افق های جدیدی را باز نمایند. بی توجهی به پس مانده‌های تولیدی کشتارگاه های کشور، اعم از کشتارگاههای دام و طیور و کارخانه‌های تولید کنسرو ماهی، کارخانه‌های تولید لبنیات و غیره می‌تواند از دلایل این امر باشد. به دلیل وابستگی شدید کشور به دان مرغ، تا زمانی که نتوان با استفاده از ابزار تحقیق و توسعه به فرمولهای مناسبی دست یافت، به نظر نمی‌رسد که بتواند در این صنعت در عرصه صادرات موفق گردد. خوراک معمول و متداول مورد استفاده در تغذیه طیور عمدتاً به دلیل مصارف انسانی و محدود بودن سطح کشت محصول، همواره با نیاز مرغداران تطابق نداشته و همیشه مشکل آفرین بوده است. در عصر حاضر با پیشرفتهای فنون علمی، استفاده از ضایعات یک سیستم تولیدی، به عنوان ماده خام برای سیستم جدید دیگر، امکانپذیر شده است که علاوه بر بازیافت اقتصادی ضایعات حاصل، سودمندیهای جنبی نیز همانند کاهش آلودگی‌های محیط زیست را به همراه داشته است. مقادیر زیادی از ضایعات وجود دارند که می‌توانند به عنوان مواد خام، مستقیم یا بعد از فرآوری، به مصرف تغذیه دام و طیور شوند. موفقیت در این امر عمدتاً به شکل منابع و چگونگی به کارگیری آنها بستگی دارد. از منابع غیر معمول می‌توان به ترکیبات پتروشیمیائی، ضایعات کراتینی، زباله‌های خانگی و شهری، فضولات حیوانات مزرعه و اخیراً ضایعات کارخانجات چرم و سالامبور اشاره نمود.
گاو بومی ایران با جمعیت 7/6 میلیون رأس حدود 5/31 درصد تولید پروتئین حیوانی در داخل کشور را به خود اختصاص داده است. سهم تولید گوسفند با جمعیت 51.4999.000 رأس خود حدود 44 درصد کل گوشت قرمز تولیدی کشور میباشد. از هر جلد پوست سنگین در کارخانجات چرم و سالامبورسازی بطور 5/1-1 کیلو ضایعات خام باقی می‌ماند که فساد پذیری سریعی داشته اما ارزش پروتئین خام آن بالا میباشد.
این مقاله سعی دارد که در یک نگرش اجمالی، کاربرد مواد خام حاصل از کارخانجات چرم و سالامبور را تغذیه طیور گوشتی مورد بررسی قرار دهد.