مبارزه شیمیایی
محصولات کشاورزی از زمان کاشت تا هنگام برداشت و مصرف بطور دائم در معرض هجوم انواع گوناگون آفات و امراض گیاهی هستند. همه ساله مقادیر بسیار زیادی از آذوقه بشر در اثر حمله آفات و امراض گیاهی از بین می روند. بنا به گفته یکی از دانشمندان انسان ریزه خوا سفره حشرات است. بنابراین نگهداری و مراقبت از محصولات کشاورزی و مراقبت از آنها و همچنین مبارزه با آفات و امراض گیاهی در کلیه مراحل از جمله وظائف ضروری بشر می باشد.
اثر استفاده از سموم برای مباره با آفات و امراض گیاهی سریعتر از سایر روشهای می باشد . بنابراین مبارزه شیمیایی بیشتر از سایر روشها برای مبارزه با آفات و امراض گیاهی بکار می رود. برای اینکه در این مبارزه موفق شویم و در نتیجه پول، وقت و محصول و سم را بیهوده از دست ندهیم رعایت نکات زیر ضروری می باشد:
بیماری و آفت را که محصول و گیاهان کاشته شده به آن مبتلا می شوند بطور صحیح ودقیق شناسایی کرده و تشخیص دهیم.
سم مورد مصرف را از موثرترین ولی بی خطرترین نوع برای انسان و حشرات مفید و دامهای اهلی و با دقت تمام انتخاب کرده و سعی شم که سم انتخابی حتماً مخصوص آفت و بیماری مورد نظر شما باشد.
سم خریداری شده را حتماً طبق دستورات روی جعبه آن به مصرف برسانید.
4-از سمپاشهای بی حد و بیش از اندازه خودداری کنید تا از آلوده شدن محیط زیست و اکوسیستم جلوگیری شود.
5-سم خریداری شده را بوسیله یک ماشین سمپاش مناسب و مطمئن مصرف کنید.
6-عمل سمپاشی را در زمان مناسب انجام دهید.
7-مطمئن باشید که درهنگام سمپاشی سم حتماً بر روی آفت و آن قسمتهای مورد نظر گیاه که آلوده شده است پاشیده شود. همچنین مقدار مناسب و بطور یکنواخت سم در مزرعه مصرف گردد.
فرم های مختلف مواد سمی که برای دفع آفات و امراض گیاهی بکار می روند:
بصورت محلول: یعنی سم در داخل یک حلال مایع قرار می گیرد. این حالت خود به سه شکل می باشد: اول سولوسیون یعنی حلال سم مایع یا جامد در مایع حلال. دوم امولسیون یعنی به صورت معلق در آوردن سم مایع یا جامد در مایع حلال به کمک یک ماده واسطه که به آن ماده امولسیون کننده یا ماده امولسفان گفته می شود. سوم سوسیانسیون یعنی اینکه سم مایع یا جامد بدون ماده واسطه در مایع حلال بصورت معلق درآوریم.
به صورت گرد: از اختلاط سم مایع یا جامد با مواد و پودرهای بی اثر مخلوط های سمی خشک (پودرهای سمی) به نسبتهای مختلف درست می شود.
به صورت گاز:سمهایی هستند که پس از پاشیده شدن و یا آتش زدن و یا تزریق آنها به داخل خاک ایجاد بخارات یا گازهای سمی می کنند.
هواپیماهای سمپاش
تاریخچه سمپاشی با هواپیما
برای اولین بار در سال 1300 هجری شمسی اولین آزمایش سمپاشی خوایی بمنظور از بین بردن آفات باغهای میوه انجام گرفت و پس از آن کار سمپاشی با هواپیما بسرعت پیشرفت کرد. در سال 1304 چندین شرکت سمپاشی هوایی شروع به کار کرد و تکنیک کار بتدریج تکمیل گردید.
اولین بار در سمپاشی هوایی استعامل سم به شکل گرد مورد توجه قرار گرفت. زیرا محلول پاشی به علت سنگین شدن هواپیما و تکمیل نبودن ساختمان هواپیما های سمپاش برای محلول پاشی غیر عملی بود و صرفه اقتصادی نداشت. گردپاشی هم تابع روش خاصی نبود. در سمپاشی های اولیه کیسه های سم از پنجره یا دریچه کف کابین هواپیما به وسیله کمک خلبان بر روی مزرعه پخش می گردید اجباراً پخش گرد سم به این شکل ناهمگن و غیریکنواخت انجام می شد. بعدها برای یکنواخت شدن پخش سم در کنار کمک خلبان مخزنی ایجاد شد که دریچه مخزن بوسیله دستگیره ای که توسط چرخ دندانه داری بکمک یک زنجیر نیروی لازم را از حرکت دست کمک خلبان می گرفت و باز و بسته می شد. خروج گرد سمی بطور متناوب و یکنواخت تراز حالت قبل انجام می گرفت. گرد خارج شده از مخزن توسط باد ایجاد شده از ملخ هواپیما و همچنین حرکت روبجلو هواپیمای سمپاش به صورت ذرات ریز بر روی سطح مزرعه پخش می شد. در ضمت پرواز اغلب ذرات سمی بداخل کابین خلبان وارد می گردید و موجب ناراحتی خلبان و کمک خلبان می شد و یا مانع دید خلبان و پرواز هواپیما می گردید.
بالاخره پس از مطالعات زیاد دستگاه پخش گرد با سرلانسهای مناسب برای خروج یکنواخت گرد سمی که اشکالات ذکر شده را نداشته باشد ساخته شد. سرلانس گرد پاش هوایی تشکیل شده است از دو عدد هرم ناقص با سطح قاعده مربع مستطیل که از قاعده کوچک تر به یکدیگر متصل می باشند. این سرلانس در زیر کابین خلبان نصب می گردد و گرد سمی توسط لوله ای به مجرایی که در وسط سرلانس ایجاد شده است ریخته می شود. مخزن دارای دیجه است که گرد سم بطور متناوب از آن خارج می گردد و بالانس می آید.
از هواپیمای گرد پاش بر علیه بیماری ها و آفات برنج، غلات،نیشکر،پنبه و درختان میوه و پشه مالاریا در کشورهای مختلف استفاده می شد.
بعد از جنگ جهانی دوم استفاده از انواع مختلف هواپیماها برای گردپاشی به علت تکامل ساختمان هواپیما و همچنین امکان استفاده از هواپیما برای محلولپاشی کنار گذاشته شد و روش محلولپاشی متداول گردید.
در کشور ما ایران برای اولین بار در سال 1324 هجری شمسی از هواپیما برای مبارزه با آفات استفاده شد و به تدریج بعلت احتیاج و همچنین سرعت عمل اینگونه سمپاشی بر تعداد هواپیماها افزوده گردید. استفاده از هواپیماهای سمپاش در سال 1340 که کرم خاردار در منطقه پنبه خیز گرگان بشدت مزارع را آلوده کرده بود بکارگرفته شد و روش سمپاشی هوایی را در مبارزه برعلیه آفات و امراض گیاهی بیش از پیش در ایران افزایش داد. در سال 1352 هجری شمسی با مشارکت سازمان هواپیمایی ملی ایران ، وزارت کشاورزی،وزارت بهداری و بهزیستی و چند سازمان دولتی و بخش خصوصی شرکتی به نام خدمات ویژه هوایی تاسیس شد که این شرکت علاوه بر انجام خدمات اورژانش مربوط به امور پزشکی و غیره در امر سمپاشی در فصول معین سال بر علیه آفات و امراض گیاهی نیز انجام وظیفه کند بر طبق اساسنامه شرکت باید در تمام قطبهای کشاورزی و مراکز استانهای کشور دارای دفتر مخصوص برای ارائه خدمات مربوطه باشد که در تمام 24ساعت شبانه روز آماده انجام خدمات ویژه هوایی باشد.
محلول پاشی با هواپیماهای سمپاش و ساختمان سمپاش هوائی
هواپیماهای سمپاش که در حال حاضر برای سمپاشی مورد استفاده قرار می گیرند اکثرآ در دو مدل (پایپر) و (سسنا) و یا مدلهای تغییر یافته این دو مدل می باشند. هواپیمای پایپر در حدود 150اسب بخار قدرت دارد و هواپیمای سسنا بزرگتر و تقریباً 5/2برابر پایپر می باشد.
سمپاش های هوائی از نظر بعضی اجزاء تشکیل دهنده تفاوت چندانی با سایر انواع محلول پاشها ندارند. روی این اصل در زیر قسمتهایی از محلول پاشهای هوائی را که با سایر دستگاههای محلول پاش متفاوت می باشد شرح داده می شود.
نازل در سمپاش هوائی:
نازل در سمپاش هوایی مجهز به یک ضامن لاستیکی می باشد. در حالتی که فشار پمپ از حالت معینی پایین تر باشد مجرای عبور سم در نازل را مسدود می کند و مانع خروج سم از آن می گردد حالت بسته بودن مجرای نازل تا هنگامیکه فشار پمپ به حد مطلوب برسد ادامه خواهد داشت. نازل دارای اندازه های مختلف می باشد که توسط شماره ای مشخص می گردد .
پمپ سمپاش هوائی:
پمپ در سمپاش هوائی اغلب از نوع دوار سانتریپوژ می باشد. نیروی محرکه پمپ توسط پروانه ای که نیروی چرخش خود را از جریان باد حاصل از حرکت هواپیما میگیرد تامین می گردد. این پروانه توسط یک عدد چرخ دندانه نیروی لازم را برای پمپاژ پمپ منتقل می کند.
پمپ از نوع دوار سانتریفوژ
نیروی محرکه پمپ از پروانه که توسط باد کار می کند گرفته می شود و توسط یک چرخ دنده به پمپ منتقل می کند . مخزن سم در زیر کابین خلبان درست شده است.
مخزن سم:
مخزن سم برای اینکه وزنش در حرکت هواپیما اخلالی ایجاد نکند در مرکز ثقل هواپیما و در زیر کابین خلبان نصب می گردد. گنجایش مخزن در هواپیمای پایپر در حدود 230 الی 250لیتر می باشد.
لانس یا بوم:
لانس در هواپیماهای پایپر دارای 30 عدد نازل است و هر نازل بر روی پایه ای بطول تقریبی 10سانتی متر نصب شده است . فاصله نازل ها از یک دیگر در روی لانس 30سانتی متر می باشد. با کور کردن بعضی از نازلها میتوان فاصله نازلهایی را که کار می کند زیادتر کرد. جریان محلول توسط یک عدد شیر که در کابین خلبان قرار دارد در لانس برقرار می گردد. فشار سم در ضمن عمل سمپاشی توسط یک عدد فشار سنج که معمولاً در سمت چپ خلبان قرار دارد و بوسیله پیچی که در کف کابین نصب شده است قابل تظیم است مشخص می گردد.
کیفیت سمپاشی هوائی:
مقدار محلول سمی در هکتار را می توان بوسیله کم و یا زیاد کردن فشار پمپ سرعت حرکت هواپیما ارتفاع پرواز و یا تغییر و تعویض نازلها کم و یا زیاد کرد مقدار سم در هکتار از 10الی 60 لیتر قابل تغییر می باشد. حد متوسط مقدار سم در هکتار در حدود 30الی 35 لیتر است.
قطر ذرات سم که از نازل خارج می شود عموماً درشت است ولی باد تولید شده در اثر حرکت هواپیما ذرات محلول را به قطره های خیلی ریز تقسیم می کند . مناسب ترین حالت نازلها نصب آنها در تحت زاویه 30درجه یا جهت حرکت می باشد.
در این وضعیت ذرات سم بنحو احسن در اثر برخورد با باد تولید شده از پرواز هواپیما و چرخش پروانه خرد شده و به ذرات خیلی ریز تبدیل می شوند. باید در نظر داشت که در کوچک کردن ذرات سم نباید اصرار ورزید زیرا وقتیکه قطر ذرات خیلی کوچک شود آب خود را زود از دست می دهند و سم خشک در هوا بصورت معلق باقی می ماند و سبب مسمومیت انسان و جانداران دیگر می گردد. سم با ذرات خیلی ریز در هوای خوب دوام بیشتری دارد.
سمپاشی با حجم کم (مه پاشی) توسط هواپیما بسیار متداول است. در این روش به جای استفاده از محلولهای آبی از آمولسیونهای غلیظ و یا محلولهای روغنی سموم استفاده می شود. در این روش معمولاً مقدار سم مایع برای سمپاشی در هر هکتار حداکثر 2لیتر است. در این روش قطره های سم بسیار خرد و کوچک هستند . ذرات سم به علت داشتن روعن دیرتر آب خود را از دست می دهند و حتی در بعضی از شرایط به همان صورت که از نازل خارج شده اند بر سطح گیاهان می نشینند. وجود روغن در سم باعث می شود که نفوذ پذیری آنها به داخل بدن حشرات بیشتر گردد.
بطور کلی سمپاشی هوائی بر علیه آفتهای موجود از قبیل ملخ،کرم خاردار ،انوا ساقه خوار و پشه مالاریا و موش و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.