چکیده
مدل های شبکه ای برنامه ریزی که جزء ابزارهای کنترل پروژه نیز محسوب می شوند عبارتند از: پرت، سی پی ام و برنامه ریزی خطی، گرچه پرت و سی پی ام در اصول بسیار شبیه هم هستند ولی دارای تفاوتهایی نیز می باشند. فن ارزیابی و بازنگری برنامه (پرت) به عنوان ابزار مدیریت در جهت مشخص کردن و هماهنگ نمودن کاری که باید انجام شود تا اهداف پروژه در زمان تعیین شده تحقق یابد عمل می کند. در ارزیابی به کمک پرت از علایمی استفاده می شود که عبارتند از: 1- فلش (à) نشانگر فعالیت 2- فلش نقطه چین (…..) نشانگر فعالیت مجازی 3- اشکال هندسی (اغلب دایره) نشانگر رویداد. در این روش برای محاسبه کل زمان موردنیاز به منظور تکیمل پروژه سه برآورد زمانی (کمترین زمان، زمان محتمل و بیشترین زمان) در نظر گرفته می شود. افزون بر این در روش پرت، در برخی از موارد برای انجام یکسری محاسبات و برآوردها از متخصصان آمار استفاده شده که ایشان، فرمولهایی برای حل مسائل مربوط به آن محاسبات ارائه داده اند.
مقدمه:
مدل های شبکه ای برنامه ریزی عبارتند از تکنیک ارزیابی و بازنگری برنامه (پرت)1، روش مسیر بحرانی (سی پی ام)2 و برنامه ریزی خطی (تکنیک ارزیابی و بازنگری گرافیکی)3
- برنامه ریزی خطی روش مخصوصی است که در سال های پس از جنگ جهانی دوم برای تعیین راه کاربرد منابع موجود برای دستیابی به هدفی مطلوب به کار گرفته شده است. این روش، روشی است که برای انتخاب بهترین ترکیب متغیرها از میان تعداد زیادی ترکیبهای ممکن به کار می رود. استفاده از این روش در صورتی امکانپذیر است که بین متغیرهای مزبور ارتباط خطی وجود داشته باشد. ارتباط خطی موقعی وجود دارد که تغییر معینی در یک متغیر منتهی به تغییر متناسبی در متغیر دیگر شود.
آشنایی با روش پرت و سی پی ام
- روش سی پی ام نخستین بار توسط دو نفر به نامهای جی.ای.کلی و ام.آر.واکر در ارتباط با طرح تحقیقاتی شرکت دوپونت برای برنامه ریزی ساختمانی تهیه شد.
- روش پرت اولین بار در پروژه موشک پولاریس به کار برده شد و موفقیت آمیز بوده است، این روش بیشتر برای پروژه های توسعه ای و تحقیقاتی که در آنها معمولاً اطلاعات کمتری در مورد هر فعالیت وجود دارد به کار می رود.
دو روش پرت و سی پی ام از نظر اصول بسیار شبیه هم هستند و برنامه ریزانی که با یکی از این دو فن آشنا باشند مشکل اندکی برای هماهنگی با فن دیگر دارند. ولی این دو روش تفاوتهای مهمی نیز با یکدیگر دارند. در سی پی ام تاکید بر فعالیت هایی است که باید انجام شود اما در پرت تاکید بر دانسته های مربوط به تکمیل این فعالیتهاست تفاوت دیگر این است که در پرت بنابر فرض، واریانس توزیع زمانی فعالیت ها نسبتاً زیاد است برعکس در سی پی ام فرض می شود که واریانس مدتهای انجام فعالیتها چنان کوچک است که می توان آنها را قطعی در نظر گرفت.
گفتنی است که چون برای ارزیابی توزیع های خاص پرت، دانسته های مطمئنی وجود ندارد لازم است که بر اساس محتمل ترین، بدبینانه ترین و خوشبختانه ترین برآورد از مدت انجام هر فعالیت، میانگین و واریانس ویژه ای را فرض کرد.
در این مقاله تلاش شده تا با معرفی فن پرت به مدیران، زمینه برای استفاده هرچه بیشتر از این تکنیک فراهم آید. بدیهی است آنچه در اینجا آمده، تنها مختصری از فن پرت می باشد علاقمندان برای کسب اطلاعات بیشتر می توانند به کتب مربوطه مراجعه فرمایند.
ویژگی های روش پرت:
- پرت را می توان در هر فعالیتی که نیاز به برنامه ریزی، کنترل و کار منسجم برای دستیابی به اهداف و اتمام کار در زمان تعیین شده داشته باشد به کار برد.
- برای انجام به موقع هر کار بر اساس برنامه پیش بینی شده، فعالیتهای متعدد و گوناگون شرکت دارند. همچنین در این فعالیتها، عوامل متعدد ناشناخته ای وجود دارد. روش پرت، اطلاعات آماری لازم را درباره این عوامل ناشناخته در اختیارمان می گذارد.
- پرت اطلاعات لازم برای تصمیم گیری را در اختیار مدیران قرار می دهد ولی نمی گوید.
چگونه منابع و یازمان را تغییر دهند.
- در برنامه ریزی به کمک پرت، از علائم و نشانه هایی استفاده می شود که آشنایی با آنها برای تفهیم مطلب ضرورت است:
الف) فعالیت: فعالیتها اجزای اصلی متشکله یک برنامه یا پروژه می باشند. این اجزا از یک زمان مشخص شروع شده و در زمان معین خاتمه می یابند و انجام آنها نیاز به صرف هزینه و زمان دارد فعالیتها در پرت به صورت ( ) نشان داده می شوند و معمولاً مشخصات فعالیت در قسمت بالای فلش و زمان انجام آن در قسمت زیر فلش درج می گردد. جهت فلش، جهت انجام فعالیت ها را نشان داده و طول آن هیچگونه رابطه ای با زمان انجام فعالیت ندارد. فعالیت پرت انجام واقعی کار است. فعالیت، بخش زمان بر شبکه پرت است و به نیروی انسانی، مصالح، فضا، وسایل و سایر منابع نیاز دارد.
ب) فعالیت مجازی: فعالیت مجازی به صورت ( ) نشان داده شده و هیچگونه زمان و هزینه ای را در بر ندارد. این علامت برای نشان دادن ارتباط بین فعالیتها در موارد ضروری بکار می رود.
ج) رویداد: رویداد نشانگر آغاز و انجام یک فعالیت است. (رویداد انجام واقعی کار نیست.)
رویداد محتاج هزینه یا زمان نمی باشد و در شبکه به صورت یک دایره (یا دیگر اشکال هندسی) نشان داده می شود. رویدادها به وسیله شماره ای که در داخل دایره نوشته شده مشخص می گردند. ترتیب رویدادها به وسیله فلش مشخص می شود و نه شماره رویدادها.
برای ترسیم شبکه باید موارد زیر را رعایت نمود:
1- هر فعالیت در شبکه با یک رویداد شروع شده و به یک رویداد ختم می شود. بنابراین شبکه به عنوان مجموعه ای از فعالیت ها دارای یک رویداد آغاز پروژه و یک رویداد انجام پروژه می باشد. ضمن اینکه هر فعالیت آغاز و انجام مشخصی دارد.
2- شماره رویدادها نباید تکرار شوند.
3- قبل از شروع یک فعالیت، تمامی فعالیت های بلاواسطه ماقبل آن باید تمام شده باشند.
4- بین دو رویداد فقط باید یک فعالیت قرار گیرد.
5- فعالیت ها باید طوری در شبکه قرار گیرد که ایجاد حلقه 4 نشود، قرار گرفتن فعالیتها به صورت شکل زیر اشتباه است.
پس از ترسیم شبکه پرت لازم است برآورد زمان انجام هر یک از فعالیتها تعیین گردد. هر مدیر پروژه می داند که با نزدیکتر شدن زمان تعیین شده برای پایان کار، معمولاً وقت بیشتری برای اتمام کار لازم است. در چنین شرایطی معمولاً عبارت اگر یک هفته دیگر هم وقت داشتیم شنیده می شود.
*********************************
برای جلوگیری از این وضع ناگوار، پرت به شما کمک می کند تا کمبودهای احتمالی زمان را مدتها قبل از رسیدن به نیاز واقعی یا زمان تعیین شده (تاریخ قطعی) پیش بینی کنید. بدین منظور می توانید برای هر فعالیت سه برآورد زمان، توسط فردی که با آن فعالیت خاص آشنایی دارد انجام دهید. سپس با استفاده از روش پرت این برآوردها را جهت محاسبه کل زمان موردنیاز برای تکمیل پروژه به کار می برید.
فردی که با فعالیت مورد نظر آشنایی بیشتری دارد سه برآورد زمانی به شرح زیر ارائه می دهد:
کمترین زمان، حداقل زمان ممکن برای انجام فعالیت. (زمان لازم برای تکمیل فعالیت چنانچه کار طبق پیش بینی و به خوبی پیش برود.)
- زمان محتمل بهترین برآورد مدت زمان انجام فعالیت. (برآوردی که ابتدا داده می شود.)
بیشترین زمان، حداکثر مدت زمان ممکن برای اتمام فعالیت. (زمان لازم برای مواقعی که همه چیز در طول انجام کار دچار اشکال شود (بجز حوادث)
برآوردهای سه گانه فوق باید بر اساس روز، هفته و یا ماه باشند.