مقدمه:
باتوجه به مشکلات عدیده کار با سمپاش های مرسوم از جمله ایجاد ذرات بسیار غیریکنواخت، مصرف آب و سم زیاد، تأثیرپذیری کم سمپاشی و نیاز به قطعات یدکی گران قیمت همراه با قیمت خرید اولیه بالا ایده استفاده از دیسک چرخان (Spining Disc) برای ایجاد ذرات ریز و یکنواخت 60 سال قبل ارائه گردید. زمانی که یک فرد انگلیسی به نام ادوارد بالس در جادهای خیس با ماشین خود به سمت منزل میرفت و چرخهای ماشینهای کناری آب جاده را به صورت ذراتی ریز به شیشههای اتومبیل او پرتاب مینمود، او مشاهده کرد که مقدار کمی از آب توسط چرخهای اتومبیل به صورت ذرات ریز
و در عین حال یکنواخت شیشههای ماشین او را کاملاً پوشاند. وی دریافت که اگر همین اصل در سمپاشی گیاهان بکار رود مقدار کمی از محلول سم میتواند پوششی کامل و یکنواخت را بر روی گیاهان ایجاد نماید. یکی از کمپانیهای معتبر که نقش اصلی را در تولید انواع سمپاشهای میکرونر داشته است، کمپانی میکرون (MICRON) در انگلستان به مدیریت آقای بالس بوده از سال 1975 تلاشهای ارزندهای در تولید و عرضه انواع سمپاشهای میکرونر داشته است.
اصول کار میکرونر:
سمپاشی با قطرات کنترل شده که به اختصار CDA
(CONTROLED DROPLED APPLICATION) نامیده میشود روش بسیار مؤثر برای مبارزه با آفات، بیماریهای گیاهی و علفهای هرز میباشد که ضمن ایجاد ذرات یکنواخت و یکسان، حداقل محلول سم در هکتار را بکار میگیرد. سمپاشهای مرسوم محدودهای وسیع از قطرات را از نظر اندازه تولید مینمایند. قطرات درشت سم در روی برگها به یکدیگر پیوسته و تشکیل قطرات درشتتری میدهند این قطرات درشت به طرف پایین غلتیده و روی خاک میافتند و سبب آلودگی میشوند. قطرات بسیار ریز نیز در نتیجه بادبردگی (drift) از دسترس هدف دور میشوند. لذا لازم است که باتوجه به هدف سمپاشی از اندازه مشخصی از قطرات استفاده شود تا نتیجه مطلوب از عملیات بدست آید. جدول ذیل اندازه مناسب قطر ذرات را باتوجه به نوع آفت نشان میدهد.
|
حشرات روی سطح گیاه |
|
|
حشرات پرنده |
(خزنده) |
بیماریهای گیاهی |
|
|
|
|
علفهای هرز |
50 – 10 |
150-30 |
150 – 30 |
300 – 100 |
میکرون |
میکرون |
میکرون |
میکرون |
یک روش مؤثر برای کنترل اندازه قطرات در یک محدوده کاملاً مشخص، استفاده از تکنولوژی میکرونر یا نازلهای چرخان است. در این روش مایع سم در وسط یک دیسک چرخان ریخته شده و روی سطح دوار به صورت یک لایه نازک گسترش یافته و به شکل قطراتی کاملاً مجزا در میآید.
با این روش اندازه قطرات محلول سم (قطر ذرات) در کنترل خواهد بود و بدلیل ایجاد ذرات ریز و کاملاً یکنواخت حجم محلول سم پاشیده شده 20 – 10 برابر کمتر از مقدار مورد استفاده در سمپاشیهای مرسوم خواهد بود. از ویژگیهای صفحات چرخان وجود شیارهای فوقالعاده ظریف در لبه آن است که همچون مخزنی برای محلول سم به شمار میرود و باعث ایجاد ذراتی کاملاً یکنواخت از محلول سم میشود.
میکرونرها را میتوان بر روی انواع سمپاش های بومدار پشت تراکتوری، سمپاش اتومایز و همچنین بر روی سمپاشهای بومدار پشتی نصب نمود. تکنولوژی استفاده از میکرونر از نظر مناسبت و سازگاری با شرایط کاری کشاورزان ایران از جایگاه بالایی در بین سایر تکنولوژیهای موجود برخوردار است چرا که باتوجه به خصوصیات کشاورزان همچون ضعف بنیه مالی و پایین بودن سطح سواد ایشان، این سمپاشها از قیمت خرید اولیه و هزینه تعمیر و نگهداری پایینی برخوردارند و کشاورزان با یک آموزش 1 ساعته قادر به کار با این سمپاشها هستند. هزینههای عملیاتی اینگونه سمپاشها نیز باتوجه به صرفهجویی قابل توجه در میزان محلول مصرفی تا حد زیادی کاهش مییابد. از نظر سهولت و انعطافپذیری عملیاتی نیز از جمله مکانیسمهای ساده، فاقد صدا و لرزش محسوب میشوند و میتوان باتوجه به شرایط محصول از میکرونرها برای سمپاشی زراعتهای کوتاه و بلند و همچنین سمپاشی باغات بخوبی بهره برد.
اصولا سمپاشهائی که درمبارزه با علف های هرز مزارع باسموم هورمونی ازجمله املاح مختلف علفکش 2,4-D , 2,4-D مورد استفاده قرار میگیرند تجربه نشان داده است که در این قبیل سمپاشها بقایای سموم علفکش هورمونی با شستشوی عادی ازبین نرفته و هنگام استفاده مجدد ازاین سمپاشها باسموم حشره کش ،قارچکش و غیره برعلیه آفات و بیماری های گیاهی باقیمانده علفکشهای مذکور درداخل سمپاش ایجاد خسارت در محصولات زراعی رانموده است و ازآنجائی که اختصاص دادن یک سمپاش فقط برای علفکشهای هورمونی در بسیاری از موارد برای کشاورزان مقدور نبوده لذا دراین بررسی مواد مختلف پاککننده و جاذب برای ازبین بردن بقایای سموم فوقالذکر موردآزمایش قرار خواهدگرفت در این طرح یکی از حساس ترین گیاهان درمقابل علفکشهای هونحوه تنظیم و استفاده صحیح از سمپاشها
با توجه به تنوع ارقام مورد کشت محصولات مختلف زراعی و باغی در دنیا، تنوع اقلیم، تنوع آفات و بیماریها و حتی مراحل مختلف زندگی و نوع سموم قابل استفاده و ... سمپاشهای زیادی در سطح جهان طراحی و ساخته شده که هر کدام کاربرد خاص خود را دارد. و پرداختن به همه آنها در این مجال نمی گنجد. بهمین جهت سعی گردیده به سمپاشیهایی که درمنطقه ساوجبلاغ و مناطق همجوار دارای کاربرد عمومی است. پرداخته شود.
الف) سمپاشهایی که در امر مبارزه با آفات بیماریها و علف های هرز در سطح منطقه مورد استفاده قرار می گیرند.
1- سمپاش پشت تراکتوری بوم دار
الف ) سوار ( که ممکن است دارای لانس نیز باشند)
ب ) کششی ( عمدتاً دارای لانس برای سمپاشی مزارع صیفی و باغ هستند)
2- سمپاش توبولاینر
الف ) کششی ( 2000 لیتری)
ب ) سوار ( 800 و 700 لیتری)
3- سمپاش توربینی ( عمدتاً در باغات میوه برای سمپاشی بین درختان میوه کاربرد دارند)
4- سمپاش پشتی موتوری
الف) برای محلولپاشی
ب ) برای گردپاشی ( سابقاً در باغات انگور برای پاشیدن گوگرد میکرونیزه استفاده می شد).
5- سمپاش پشتی تلمبه ای ساده ( فشار سمپاش با تلمبه زدن تأمین می شود).
6- سمپاش پشتی تلمبه ای کتابی( فشار سمپاش با تلمبه زدن تأمین می شود و فشار آن یکنواخت تر است)
7- سمپاش مه پاش ( فوگر)
8- سمپاش فرقونی یا زنبه ای یکصد لیتری
ب ) نحوه کالیبره نمودن سمپاش ها
کالیبره نمودن یا در واقع تعیین مقدار محلول سمی که توسط سمپاش در یک واحد سطح مشخص ( مثلاً هکتار) بخش می شود را کالیبره نمودن می گویند. با توجه به تنوع کارکرد سمپاشها مسلماً کالیبره نمودن سمپاشها با هم متفاوت می باشد و گاهاً اهداف کالیبره نمودن نیز متغیر است برخی از شرکتهای سازنده با طراحی جداولی که همراه سمپاش ارائه می شود نحوه کالیبره نمودن را توضیح می دهند. ولی بطور کلی کالیبره نمودن سمپاشها از یک اصل کلی تبعیت می نماید.
برای کالیبره نمودن سمپاشها نسبت به نوع سمپاش مقداری آب ( برای مایع پاشها) در مخزن سمپاش ریخته و مسافتی که طول آن مشخص باشد سمپاشی می شود. مسافت طی شده در عرض کار سمپاش ضرب شده و سطح سمپاشی به دست می آید. و با استفاده ازتناسب ساده مقدار مصرف محلول سمی در هکتار بدست می آید.
مثال : اگر با یک سمپاش 400 لیتری پشت تراکتوری که عرض کار آن 6 متر است طول 100 متر طی شود و مقدار مصرف محلول سمی 23 لیتر باشد مقدار محلول سمی مورد نیاز برای یک هکتار ازروش زیر محاسبه می شود.
کل مساحت سمپاشی شده در مترمربع 600= 100×6
لیتر 383= X
بایستی نازلها و سرعت حرکت در زمان کالیبره نمودن و در زمان سمپاشی عمومی پس از آن یکسان باشد در خصوص سمپاشهای لانس دار نیز می توان با اندازه گیری مساحتی از باغ یا زراعت که با 100لیتر با 50 لیتر محلول سمی قابل سمپاشی باشد مقدار پاشش محلول سمی در هکتار را محاسبه نمود. در سمپاشهای پشت تراکتوری بوم دار توجه به نوع نازل که دبی و زاویه آن را مشخص میکند برای تنظیم ارتفاع بوم سمپاش از گیاه هدف ضروری است.
· در خصوص سمپاشهای توبولاینر نیز روش کار تقریباً به همین منوال بوده ولی لازم است در صورت وجود باد در جهت پاشش محلول سمی عرض کار 35 متر و در هوای تقریباً آرام عرض کار بمنظور پوشش کامل 25 متر محاسبه شود.
· برای کالیبره نمودن سمپاشهای پشتی تلمبه ای بهتر است کل مخزن با آب پر شده و با زدن تلمبه و بالا بردن فشار سمپاش به حد مطلوب اقدام به سمپاشی نمود که البته در بین کار و تا تخلیه کامل سمپاش شاید نیاز به چند مرتبه تلمبه زنی برای ایجاد فشار مطلوب در مخزن باشد. مساحتی که با یک مخزن سمپاشی می گردد از طریق متراژ بدست آورده و آنگاه نسبت به یک هکتار محاسبه می شود.
سمپاش یکصد لیتری و زنبه ای
این سمپاشها بطور معمول دارای یک مخزن یکصد لیتری بوده که با استفاده از موتور بنزینی و یا الکترو پمپ عمل ایجاد فشار در محلول سمی ( در مسیر انتقال سم از مخزن به نازل و در محل پمپ) صورت می گیرد.
· برای کالیبره نمودن این سمپاشها نیز همانند سایر سمپاشها ، در سرعت حرکت مناسب کارگر مساحت سمپاشی شده با حجم معینی از محلول سمی اندازه گیری و نسبت به واحد سطح محاسبه می کنند.
محلول سمی در سمپاشها به دو صورت مورد استفاده قرار می گیرد:
1- محلول سمی تحت فشار
الف) تحت فشار در مخزن همانند پشتی تلمبه ای
ب ) تحت فشار در مسیر مخزن از پمپ تالانس همانند 100 لیتری
2- محلول سمی بدون فشار
الف ) سمپاش میکروتری و سمپاش پشت موتوری
· در سمپاشهای پشتی موتوری نیز بایستی با پر نمودن مخزن سمپاش به اندازه مشخص و با تنظیم اهرم خروجی محلول سمی اقدام به سمپاشی یکنواخت و با سرعت حرکت مناسب کرد و در انتها نسبت به متراژ قسمت سمپاشی شده و تعمیم آن به یک هکتار اقدام نمود.
· کم و زیاد نمودن گاز تغییری در مقدار محلول خروجی ندارد و فقط در زمینه ریز نمودن قطرات محلول سم و کم و زیاد نمودن سطح گسترش محلول سمی مؤثر است که لازم است اهرم گاز را نیز در نقطه ای علامت گذاری نموده تا در سمپاشیهای بعدی نیز روی همان میزان تنظیم گردد
سمپاش های میکرونری ( دیسک چرخان):
در سمپاشهای میکرونری چه سه میکرونره و چه چهار میکرونره میزان خروج محلول سمی و دور میکرونرها تقریباً در همه مواقع یکسان بوده و تغییری ندارد. بهمین جهت نکته اساسی در کالیبره نمودن این سمپاشها حرکت رو به جلو کارگر سمپاش می باشد که هر چه سرعت بیشتر باشد حجم محلول سمی در هکتار و زمان سمپاشی در هکتار کمتر خواهد بود. افزایش سرعت به حد غیر متعارف ضمن جلوگیری از پوشش یکنواخت محلول سمی باعث عدم ریزش تعداد مناسب قطرات سمی در واحد سطح شده و در امر تأثیر سم اخلال ایجاد می کند.