بخش تجارى
در دورهاى که از سال ۱۹۷۶ آغاز مىشود، اوقات فراغت بخش مهم روزافزونى را براى سرمایهگذارى بخش خصوصى فراهم آورده است که از لحاظ بازدهى سرمایه درست عکس ”تولید سنتی“ عمل مىکند. چهار جنبهٔ کلیدى در مورد ایجاد بخش تجارى در سالهاى دههٔ ۱۹۷۰ و دههٔ ۱۹۸۰ وجود دارد که به توضیح ساختار این بخش یارى مىرساند.
منافع شرکتهای چند ملیّتی از صنایع اوقات فراغت و فرایند ایجاد تنوع
تراکم بازار
یکپارچگی رو به بالا (عمودی)
اهمیّت گردشگری در بخش تجاری
منافع شرکتهاى چند ملیّتى از صنایع اوقات فراغت و فرایند ایجاد تنوع
تلاش عمدهٔ بخش تجارى متوجه فعالیتهائى بود که گرایش آن در جهت مصرف یا تولید غیرفعال است اینگونه فعالیتها شامل تفریحات اجتماعى از قبیل رقص یا تفریحات فردى همچون سینما، تئاتر یا مطالعه، گردشگرى و تعطیلات، شرطبندى و بازىهاى برد و باختى و مصرف فرآوردههاى ویژهٔ اوقات فراغت مانند صرف نوشابه یا صرف غذا در بیرون از خانه بود. مرور مختصر نیمرخَهاى پارهاى از علایق تجارى عمده در اوقات فراغت هم ماهیت چندملیتى وهم تنوع علایق اوقات فراغت آنان را نشان مىدهد. براى نمونه گراندمت با منافع پیش از کسر مالیات ۹/۳۷۲ میلیون پوند در سال ۱۹۸۶، به کار تهیهٔ آبجو مشغول بود (با پنج کارخانهٔ آبجوسازى و ۴۷۰۰ پابها)، هتلها (۱۰۰ هتل در شش قاره با ۳۷،۰۰۰ تخت در ۴۷ کشور)، باشگاههاى شرطبندى و بازىهاى برد و باختی، تجارت بینالمللى نوشابههاى الکلى و تولید فرآوردههاى ورزشى و تناسب اندام. لدبروکس که به کار هتلدارى و موضوعات مربوط به گذران تعطیلات مىپردازد (در داخل و خارج از کشور) علایقى نسبت به برگزارى مسابقات و شرطبندى دارد و به فروشگاههاى زنجیرهاى (در تگزاس زنجیرهٔ هرمِکو DIV)، مستغلات و خدمات علاقه نشان مىدهد.
گرانادا، افزون بر تلویزیون (تولید و پخش برنامه و امور اجارهای)، داراى ۵۰ باشگاه اجتماعى بینگو، هفت سینما و چندین جایگاه فعالیتهاى اوقات فراغت (شامل، چندین پارک تفریحی) است. منافع بدون کسر مالیات گرانادا در سال ۱۹۸۶ چشمگیر و حدود ۹۲ میلیون پوند بود. در بین بسیارى از شرکتهاى کوچکتر اوقات فراغت انگارهٔ همسانى از تنوع و عملکردهاى معاملاتى به چشم مىخورد. برنت واکر (Brent Walker) قبل از کسر مالیات ۱/۷ میلیون پوند در سال ۱۹۸۶ منافعى در بریتانیا، آمریکا، کانادا و استرالیا بهدست آورده و هتلها و مراکز ویژهٔ اوقات فراغت، باشگاههاى شرطبندى و استادیومهاى ورزشى در برایتن مارینا و شرکتها براى تولید فیلم، ویدئو و تلویزیون دارد. اولین مؤسسه اوقات فراغت که در سال ۱۹۸۲ شکل گرفته تا جاى منافع تراست هاوس فورت در اوقات فراغت را بگیرد صاحب موجشکنهاى تفریحی، مراکز ویژهٔ اوقات فراغت و تعطیلات، دیسکوتک، میدان اسکواش، اسنوکر و کلوپهاى بهداشتی، سالنهاى بولینگ و تئاتر است.
ویژگى چند ملیتى شرکتها و علایق متنوع نشانهٔ تأمین در برابر دو نوع عدم اطمینان است، نخستین آنها مربوط به فرّار بودن بازارهاى فراغت است که ممکن است منافع سرشارى به بار آورد، ولى غالباً مبتنى بر مد و هوسهائى است که تحت تأثیر تغییر ذوق و سلیقه قرار دارد و بنابراین سرمایهگذارى در این زمینه بسیار پرخطر است. تخصیص بخش بزرگى از سرمایهٔ شرکت به نوع واحدى از تسهیلات اوقات فراغت مانند کازینو ممکن است نسبت به پخش سرمایه در پابهاى مختلف، سالنهاى رقص، کازینوها، هتلها و سفرهاى تفریحى جذابیت کمترى داشته باشد، ولو اینکه کازینو بیشترین بازده سرمایه را داشته باشد. در صورتىکه سلیقهٔ مردم بهطور ناگهانى تغییر کند یا قوانین جدید وضع گردد و سرمایه فقط در یک راه بهکار افتاده باشد، خسارات خیلى زیاد خواهد بود. با سرمایهگذارى در طیف وسیعى از بازارهاى اوقات فراغت، شرکت در برابر تغییرات ناگهانى و پیشبینى نشدهٔ تقاضا حفاظت مىگردد.
دومین ”ایمنى در برابر خطرپذیری“ براى شرکتهاى چند ملیتى به این شرکتها امکان مىدهد که فقط با یک نوع ارز سرمایهگذارى نکنند (که ممکن است ارزش خود را از دست بدهد). شرکت ”پلژراما“ که مرکز آن در بریتانیا است، نمونهاى به نسبت شاخص از تنوعى که باعث تقسیم خطرپذیرى مىشود. در سال ۱۹۸۶، ۶۰% از منافع شرکت که بالغ بر ۴۲ میلیون پوند مىشد از کازینوها بهدست آمد. با این همه، بهعلت نگرانى از فرّار بودن بازار خاورمیانه (که یکى از منابع عمدهٔ درآمد شرطبندى به حساب مىآید) عملکرد کازینوئى شرکت خود را به شرکت وسیعترى براى تولید فرصتهاى اوقات فراغت تبدیل کرد. در حالىکه در عین حال در تدارک تفریحات دیگرى نیز شرکت کرد، رستورانى تفریحى بنا کرد و در سایر انواع فرصتهاى فراغت سرمایهگذارى کرد. به همینسان، خرید مستغلات و سهام مربوط به تدارک اوقات فراغت در شهرک فرانسوى کازینو و مسابقات لِتوکت (Le Touguet) بهوسیلهٔ برنت واکر در سال ۱۹۸۷، انگیزهاى جز این نداشت که از بازار شناور در اوقات فراغت سودى بهدست آورد و در عین حال خطرهاى مالى را در زمینههاى مختلف تقسیم نماید.