مقدمه
مشکل‌های حاصله در اثر کاربرد بی‌رویه سموم، مانند مقاومت حشرات به حشره کش‌ها، طغیان مجدد آفت‌ها، مرگ و میر حشرات مفید، اثرات سوء و زیانبار بر روی محیط زیست و غیره بر کسی پوشیده نیست. دانشمندان برای رفع این مشکل‌ها، تحقیقات دامنه داری را به عمل آورده‌اند. یکی از روش‌های کنترل موثر و امیدبخش، استفاده از فرمون جنسی حشرات می‌باشد. جانوران برای برقراری ارتباط بین افراد یک گونه و یا با گونه‌های دیگر از مواد شیمیایی مخصوصی استفاده می‌کنند که به آنها فرمون (Pheromone) می‌گویند. این مواد غالباً فرار بوده و توسط غده‌های مخصوصی به خارج ترشح می‌شوند. فرمون‌های جنسی پروانه ساقه‌خوار برنج Chilo suppressalis Wik. برای اولین بار در سال 1957 ساخته شد.
فرمون‌های مورد استفاده باید قدرت جلب کنندگی و شکار حشره را به قدر کافی داشته باشند و تاریخ مصرف آنها نگذشته باشد. تله‌های فرمونی پروانه ساقه‌خوار برنج باید از اواخر فروردین ماه به تعداد حداقل یک عدد در هر هکتار، در مزرعه جاگذاری شوند.
این تله‌ها اولین پروانه های ساقه‌خوار ظاهر شده را شکار کرده، بهترین وسیله برای نشان دادن شروع فعالیت نسل بهاره می‌باشند. از طرف دیگر، چون هنوز جمعیت پروانه‌های ماده ساقه خوار به تعداد زیاد در طبیعت ظاهر نشده است، تله‌های فرمونی تعداد بیشتری از پروانه‌های نر را شکار می‌کنند، از این رو در اوایل فصل، وسیله مناسبی برای تعیین انبوهی آفت به شمار می‌روند.
تله‌های فرمونی پروانه ساقه خوار برنج وسیله مناسبی برای تعیین بهترین زمان مبارزه می‌باشند. مبارزه علیه نسل اول کرم ساقه خوار برنج 19-7 روز پس از اولین اوج شکار پروانه و مبارزه بر علیه نسل دوم، درست در روی دومین اوج شکار پروانه در تله‌های فرمونی اجرا باید شود.
یکی از روش‌های مبارزه با کرم ساقه‌خوار برنج، روش اختلال در عمل جفت‌گیری پروانه‌های نر با استفاده از ماده فرمونی می‌باشد. در این روش از ابتدای فصل زراعی، همزمان با نشای برنج با نصب 100 عدد لوله خیزران در هر هکتار به فاصله 10×10 متر و با قرار دادن ورق‌های پلیمری حاوی 4/0 گرم ماده فرمونی در روی آنها، به میزان 40 گرم فرمون در هر هکتار پخش می‌نمایند.
در این روش با اشباع محیط از مواد فرمونی، گیجی و سردرگمی خاصی در رفتار جفت‌گیری پروانه‌های نر ظاهر شده، پروانه‌های ماده موجود در مزرعه شانس جفت‌گیری را از دست می‌دهند و در نتیجه تخم‌های فاقد جنین خواهند گذاشت. و میزان خسارات نشان می‌دهد که این روش موجب اختلال در عمل جفت‌گیری 98 درصد پروانه‌های موجود در طبیعت میشود و استفاده از این روش، برای کنترل کرم ساقه‌خوار برنج در مناطقی که تراکم جمعیت آفت خیلی بالا نباشد، مفید واقع میشود.
هر قدر سطح اجرای عملیات زیادتر بوده و در نتیجه مقدار پخش ماده فرمونی در طبیعت بیشتر باشد، موفقیت این روش در کاهش خسارت آفت افزایش می‌یابد. در این روش از نصب هر گونه وسیله جلب کننده پروانه ساقه‌خوار برنج مانند تله‌های فانوسی در داخل و یا جنب مزارع آزمایشی باید اجتناب نمود. همچنین با توجه به این که قیمت فرمون پروانه ساقه‌خوار برنج گران است، لذا در این روش مبارزه جنبه، اقتصادی آن حتماً باید مورد توجه قرار گیرد. البته اقدامات مفید و نوید بخشی در زمینه ساخت و تولید فرمون جنسی حشره در داخل کشور آغاز شده است، که امید می‌رود جایگزین مناسبی برای فرمون‌های وارداتی باشد.