الف) موزه های وابسته به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری .
1- موزه آئینه و روشنایی :
این محل که پیش از انقلاب اسلامی گفته می شود که به عنوان باغ و خانه یکی از سرمایه داران یزد مورد استفاده بوده است .
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با استناد به فتوای چهارمین شهید محراب حضرت آیت ا... صدوقی به عنوان موزه قصر آئینه مورد استفاده عامه مردم قرار گرفت .
سبک معماری این ساختمان ترکیبی است از معماری سنتی و معماری اروپایی و شامل : اتاق هایی رو به استخر یا نشیمن بهاری ، اتاق خواب ، قسمت شاه نشین، حوضخانه و سرویس است .
قدمت قدیمی ترین قسمت ساختمان که با مصالح سنتی ساخته شده حدود 60 سال و از احداثات دوران پهلوی است مساحت کل زمین 81740 مترمربع و زیربنای آن 837 مترمربع است .
در حال حاضر این مکان به عنوان موزه تخصصی آئینه و روشنایی مورد بازدید علاقمندان است و اشیاء نمایش گذاشته و بصورت زیر دسته بندی می شوند .
- اشیاء روشنایی پی سوز شامل : نصبی ، آویز ، پایه دار ، دستی
- شمع سوز شامل : نصبی ، آویز ، پایه دار ، دستی
- نفت سوزها
- گاز سوزها
- برق سوزها
- مجموعه آئینه ها
- نشانی : خ کاشانی روبروی پارک هفت تیر
- شماره تماس : 8240010
- تأسیس : 1377
- تعداد اشیاء : 124 مورد
2- موزه زیلو و پلاس میبد :
زیلو یکی از کهن ترین دست بافته های ایرانی است که به عنوان فرش و زیرانداز مورد استفاده همگان قرار می گرفته است ، تار و پود زیلو از نخها و الیاف پنبه ای و بافت آن در عین سادگی اولیه ، نسبتاً و از فنون ویژه برخوردار بوده است .
برخلاف انواع دیگر فرش که بیشتر در محیط های عشایری و سردسیر رواج داشته ، بافت و بهره برداری از زیلو بیشتر در مناطق شهری و روستایی به ویژه در نواحی گرم و خشک مرسوم بوده است .
بهترین زیلوها را در میبد می بافتند و آنجا به اقصی نقاط کشور می فرستادند . موزه زیلو و پلاس میبد در مکان فرهنگی و تاریخی بنام کاروانسرای میبد که از جمله آثار به ثبت رسیده در فهرست آثار ملی کشور می باشد به همت میراث فرهنگی استان افتتاح شد .
در این موزه تخصصی زیلوهای موجود به دو گروه زیلوهای قدیمی و زیلوهای جدید تفکیک می شوند . تعداد زیلوهای قدیمی به 50 تخته می رسد ، قدیم ترین این زیلوها ، زیلویی است متعلق به سال 808 ه .ق که توسط علی بیدی ابن حاجی میبدی با طرح محرابی و یا فنون خاصی نسبت به زیلوهای دیگر از سه رنگ آبی ، سفید ، قرمز بافته شده است و زیلوهای جدید نیز در سالهای اخیر و در کارگاهی که قسمتی از همین موزه می باشد و برای احیاء نگاره های زیلو افتتاح شده بافته شده اند .
- نشانی : بلوار قاضی میرحسین کاروانسرای میبد
- شماره تماس : 03527757020
- تأسیس : 1381
- تعداد اشیاء : 115 زیلو و پلاس
روند بنیانگذاری موزه زیلوی میبد :
زیلو، یکی از کهنه ترین دستبافته های ایرانی است که به عنوان فرش و زیرانداز مورد استفاده همگان قرار میگرفته است تار و پود زیلو از نخها و الیاف پنبه های و بافت آن در عین سادگی اولیه، نسبتاً پیشرفته و از فنون ویژه ای برخوردار است.
برخلاف انواع دیگر فرش که بیشتر در محیطهای عشایری و سردسیر رواج یافته، بافت و بهره برداری از زیلو بیشتر در مناطق شهری و روستایی به ویژه در مناطق گرم و خشک مرسوم بوده است.
به گواهی گزارشهای تاریخی، بافت زیلو از دیرباز در استانهای فارس و خراسان و آذربایجان و نواحی پیرامون کویر رواج داشته و در منطقه یزد بیشترین و بهترین زیلوها را در منطقه میبد میبافته اند و از اینجا به اقصی نقاط کشور می فرستاده اند.
در روزگار گذشته، زیلو علاوه بر مصارف خانگی در اماکن عمومی به ویژه مساجد، مدارس و زیارتگاه ها و اماکن متبرکه وسیعاً مورد استفاده قرار میگرفته است و هنوز هم کمتر مکان عمومی قدیمی است که نمونه هایی از زیلوی میبد در آن یافت نشود.
متأسفانه در سالهای اخیر، با رواج موکت و کفپوشهای دیگر، بازار این دستبافته ارزشمند و بادوام ملی از رونق افتاد و دشواریهای فروش به اضافه پاره ای دشواریهای تولید، موجب شد که این هنر - صنعت در آخرین پایگاه تاریخی خود (شهرستان میبد) دستخوش یک بحران جدی و تهدید کننده گردد. از سوی دیگر شمار قابل توجهی از زیلوهای تاریخ و نفیس میبد که همه از سرمایه های ملی و هنری است، از قرنها پیش در شهرها و روستاهای کشور پراکنده اند که در مورد آنها بیم همه نوع آسیب و آفتهای گوناگون وجود دارد.
واقعیتهای یاد شده زمینه یک سلسله نگرانی و به دنبال آن چاره اندیشی برای احیاء و پایداری این هنر - صنعت در شهر تاریخی میبد گردید. از ده سال پیش اندیشه تأسیس موزه زیلوهای تاریخی شکل گرفت و همزمان کوششهایی در سازمان میراث فرهنگی استان یزد و شهرستان میبد آغاز شد. این فعالیتها در سه زمینه اصلی ادامه یافت:
1- آماده سازی مکان موزه (کاروانسرای میبد) بنای موزه کاروانسرایی قدیمی است که توسط میراث فرهنگی کشور در طی پنج سال مرمت شده است. این کاروانسرا در مجموعه کاروانی میبد واقع در بلوار قاضی میرحسین قرار گرفته است. 2- بازآفرینی نگاره های سنتی (کارگاه موزه) نگاره های زیلو که تعداد آن به عدد هشتاد میرسد توسط استاد کار برجسته زیلو (استاد حبیب باغستانی) در کارگاه موزه زیلوی میبد در حال احیاء و بازآفرینی میباشد. 3- گردآوری نمونه های موزهای زیلو نمونه های موزهای زیلو با تلاش فراوان مسئولین فرهنگی شهر از مساجد شهرستان میبد و دیگر شهرستانهای استان و بعضاً خارج از استان گردآوری گردیده و جهت بازدید علاقه مندان به نمایش گذاشته شده است. این نمونه ها که تعدادشان به پنجاه و پنج تخته میرسد از نفیس ترین نمونه های زیلوی قدیمی میباشند که قدیمیترین آن زیلویی است متعلق به مسجد جامع میبد که بر روی آن تاریخ 808 هجری قمری بافته شده و قدمتی 615 ساله دارد. اینک به یاری خدا و با هماهنگی کوششهای یاد شده، موزه زیلوی میبد به عنوان یک موزه تخصصی در چارچوب برنامه های (معرفی و آموزش) سازمان میراث فرهنگی کشور آغاز به کار نموده است.
3- موزه مردم شناسی ابرکوه :
این موزه در خانه صولت با زیربنای 2200 مترمربع برپا شده است . این خانه بصورت حیاط مرکزی و متعلق به دوران قاجاریه است . آنچه که در این خانه حائز اهمیت است سردر بلند و مقرنس کاری شده و همچنین گچبری ها و مقرنس کاریهای داخل حیاط و ستونهای آن که به طرز زیبایی به شکل کاج خودنمایی می کند . مجموع آثار موجود در این موزه شامل انواع تفنگ ، طپانچه ، سندهای قدیمی ، سکه های قدیمی رایج ایران ، اشیاء تزئینی ، نسخ خطی و ... می باشد . قدیمی ترین اثر این موزه به دوران اولیه اسلام تعلق دارد .
- نشانی : خیابان شهید باهنر کوچه پشت مسجدآقا خانه صولت
- شماره تماس : 03526823709
- سال تأسیس : 1383
- تعداد اشیاء : 525
3- موزه مردم شناسی مهریز :
مکان این موزه بنام حمام قدیمی استهریج به شماره 2897 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است این محل تا چندی پیش به عنوان حمام مورد استفاده بوده است که با مرمت و بازسازی و تغییر کاربری به موزه مردم شناسی تبدیل گردید . این بنا از دو قسمت حمام کوچک و حمام بزرگ تشکیل شده است . فضاهای داخلی حمام بزرگ شامل ورودی هشتی محل نشستن حمامی بوده ، راه پله که فرد را به عمق 3 متری هدایت می کرده ، رختکن یا سربینه که فضایی هشت ضلعی با سقف بلند و آجری که سکوهایی در اطراف جهت نشستن و پوشیدن لباس داشته و ...