بهترین کاری که والدین می توانند برای اطمینان حاصل کردن از سلامت اسباب بازی کودکان شان انجام دهند آن است که آنها را هنگام بازی مشاهده کنند. بازی کردن با کودک نه تنها فرصتی برای آموزش و تعلیم او پیش می آورد، بلکه موجب شادی، نشاط و لذت هر دو طرف می شود. در اینجا ذکر چند نکته لازم به نظر می رسد:
۱) به کودکان بزرگ ترتان یاد بدهید که اسباب بازی هایش را از دسترس کودکان کوچک تر دور نگه دارند. بسیاری از کودکان نوپا زمانی دچار سانحه می شوند که با اسباب بازی کودکان ۸-۷ ساله بازی می کنند. برای مثال، قطعات ریز اسباب بازی های آنها را به دهان می گذارند، از سه چرخه آنها بالا می روند یا گوشه های تیز اسباب بازی های آنها دست و صورت شان را زخمی می کند.
۲) هرچند وقت یک بار اسباب بازی های کودک را وارسی کنید تا از سالم بودن آنها اطمینان حاصل کنید. قطعات شکسته و خراب شده را فوراً درست کنید یا دور بریزید. قطعات چوبی را با سمباده صاف و نرم کنید تا تراشه های آنها دست کودک را مجروح نکند. دوچرخه، اسکیت و سایر وسایل ورزشی - بازی کودک را مرتب وارسی کنید و از محکم بودن چرخ ها و پیچ های آن اطمینان حاصل کنید.
۳) اسباب بازی های کهنه و رنگ رفته را مجدداً رنگ کنید.
۴) تمیز نگه داشتن اسباب بازی های پلاستیکی کودک نیز اهمیت زیادی در بهداشت و نظافت کودک دارند. هر چند وقت یک بار آنها را با مواد شست وشو و ضدعفونی کننده، تمیز و استریل کنید.
۵) برخی اسباب بازی ها می توانند برای کودکان خطرآفرین باشند. مثل اسباب بازی های برقی، قیچی های نوک تیز، عروسک های شمعی (که به کبریت و فندک احتیاج دارند)، بادکنک و....
۶) اگر اسباب بازی های صدادار، صدایی بیش از اندازه بلند داشته باشند، می توانند بر میزان شنوایی کودک تاثیری منفی گذارند. صدای برخی از جغجغه ها، آلات موسیقی کودکانه، عروسک های موزیکال، اتومبیل های آژیردار چنان ناهنجار است که اگر در گوش کودک صدا کند عصب شنوایی کودک را می آزارد.
۷) همچنین گروهی از بازی های کامپیوتری می توانند موجب عدم تحرک، پرخاشگری و نابهنجاری های رفتاری کودکان شوند. در این صورت خوب است والدین زمان بازی با این گونه نرم افزارهای کامپیوتری را به ۲ - ۱ ساعت در روز محدود کنند و اگر فرزند زیر ۵ سال دارند، یک بازی دونفره انتخاب کنند و خودشان با آنها بازی کنند.
کودک و اسباب بازی
اسباب بازی باید باعث تقویت فکر کودک شود و زمانی مفید است که کودک با آن بازی کند نه از آن نگهداری کند.
اسباب بازی کودک نباید زیاد باشد که نداند با کدام بازی کند، در ضمن لوکس و گرا ن قیمت هم نباشد. مناسب سن و رشد جسمی و ذهنی کودک باشد.
اسباب بازی به بچه ها در سنین قبل از دبستان در مطلوب کردن رفتار اجتماعی کمک می کند. مکمل شدن اسباب بازی با تلویزیون باعث می شود که آنچه از تلویزیون دیده اند در بازی و با اسباب بازی به کار برند.
آنچه کودک از تلویزیون می آموزد بستگی به سطح رشد کودک و ماهیت برنامه هایی که تماشا می کند، دارد. برنامه تلویزیون در همه کودکان تأثیر یکسانی ندارد.
بچه ها از تلویزیون هر دو رفتار جامعه پسند و پرخاشگرانه را می آموزند و چگونگی رفتار را می آموزند.
می توان خطر سرگرم شدن کودک را به وسیله رادیو، فیلم و تلویزیون پیش بینی کرد که آنها از زمان کافی و فضای مناسب برای بازی های دلخواه، خودبه خود محروم می شوند.
کودک می تواند احساسات اعتراض آمیز، خصومت و ترس را روی اسباب بازی منتقل کند، بدون این که از اسباب بازی کیفر ببیند.
کودک می تواند اسباب بازی را دور افکند و مجدداً آن را بردارد و به این ترتیب با اعمال قدرت روی اسباب بازی احساس قدرت کند و همین احساس به کودک کمک می کند که خود را به عنوان کوچکترین فرد در دنیای بزرگسالان شناسایی کند.
در دنیای کودکان تنوع وجود دارد و آنها اسباب بازی جدید و متنوع، طلب می کنند و به این تغییر و تنوع نیاز دارند، زیرا که دوست دارند: گاهی خلاق و سازنده باشند و گاهی شلوغ و پرخاشگر و یا مضحک، زمانی آرامش می خواهند و زمانی ستیز با دیگران را می پسندند. گاهی از گوش کردن به یک داستان یا شعر لذت می برند و گاهی از خواندن سرود و آواز، زمانی از صدای طبل و زنگ خوششان می آید و زمانی از نقاشی و همه این موارد به وسیله اسباب بازی مورد نظر برای آنها خوشایندتر است.
از میان اسباب بازی ها دو اسباب بازی توپ و کامیون از اهمیت زیادی برخوردارند و جنبه جهانی دارند.
به وسیله توپ می توانند از همان اوایل کودکی به این سو و آن سو حرکت کنند، بدوند و انواع بازی را داشته باشند و با کامیون هل دهند و بکشند و با این اعمال موجب تقویت عضلات و هماهنگی ماهیچه ها شوند. یک بازی مطلوب برای کودکی که در حالت لذت بردن از بیان کلمات است، نظر افکندن بر یک کتاب، تصویر یا مجله است.
بازی با لغات و صداها برای کودک خیلی لذت بخش است، به شنیدن داستان، تعریف داستان، بازی سؤال و جواب، انتقال پیام به دیگران علاقه نشان می دهد و با استفاده از این علاقه می توان برای رفع مشکلات و آموزش دروسی مانند فارسی، اجتماعی، علوم و هدیه های آسمانی و... استفاده کرد.
مربیان می توانند قوانین و مقررات و اصول اخلاقی و رابطه صحیح با دیگران را در بازی به بچه ها آموزش دهند.
با دقت در بازی، مربیان می توانند کودکان را دقیق تر شناسایی کنند و به وسیله بازی مشکلات عاطفی کودکان را تعدیل نمایند.
با استفاده از بازی می توان به بچه ها آموخت که چگونه مشکلات خود را حل کنند و در نهایت او را برای زندگی آینده آماده کرد.
با تقویت رفتار هوشمندانه و استفاده از قوه تخیل در بازی زمینه ای بهتر برای تفکر کودک فراهم می شود. دوستان در مدرسه تکیه گاه کودک هستند و به او احساس ایمنی می دهند و برای او سرمشق رفتاری هستند. بنابر این با کمک آنها می توان بعضی از مشکلات کودکان را برطرف کرد. (البته به صورت بازی) اگر قرار است پایه ای محکم برای یادگیری ریاضیات در دوران مدرسه ابتدایی در کودکان بسازیم کودک باید انواع مختلف بازی آزاد را در سنین قبل از دبستان داشته باشد.
پس باید امکانات لازم برای گسترش مهارت زبانی کودک فراهم شود تا مفاهیم ضروری برای تفکر را به دست آورند. همچنین موقعیت های مناسب برای رشد بدنی آنها را نیز باید فراهم کرد و با وسایلی مانند تاب، سرسره، نرده ها و میله ها در سنین قبل از دبستان و اوایل دبستان بازی کنند تا ماهیچه های بدنی تقویت شوند.
اسباب بازی های دیجیتالی و ذهن خلاق کودکان
دیگر، زمان بازی با اسباب بازی های تفریحی به اتمام رسیده است، اغلب خانواده ها وقتی به مغازه های فروش اسباب بازی مراجعه می کنند، سعی دارند از بین اسباب بازی های خشن و تفریحی، اسباب بازی هایی را خرید کنند که ذهن کودکان را به خلاقیت وادار کند. بنابراین، بازی های فکری و آموزشی در میان سایر اسباب بازی ها یک سر و گردن بالاتر قرار دارند. با این حال، با ورود رایانه و بازی های رایانه ای، هم اینک کودکان و نوجوانان دوست دارند به جای بازی با وسایل تفریحی و ورزشی، به این نوع بازی های دیجیتالی بپردازند.
«میشل رسینک» مدیر گروه تحقیقاتی مهد کودک های انگلستان علل گرایش کودکان و نوجوانان به این نوع بازی ها را توضیح می دهد.
میشل می گوید ما می خواهیم کمک کنیم تا اسباب بازی های هوشمند برای بچه ها توسعه یابند. البته ما به ساخت اسباب بازی های هوشمند علاقه چندانی نداریم، بلکه می خواهیم اسباب بازی هایی بسازیم که بچه ها را به فکر کردن وادار کند. ما متوجه شدیم یکی از بهترین روش هایی که به یادگیری کودکان کمک می کند، این است که برای آنها اسباب بازی و ابزار جدیدی فراهم کنیم تا آنها بتوانند فعالیت های خلاقیت آمیز انجام دهند، طراحی کنند و با لوازم و رسانه های جدید اطرافشان، چیزهای نو ایجاد و اختراع کنند.
اگر ما به بچه ها نوع درستی از بازی خانه سازی بدهیم، بدین ترتیب می توانیم قدرت خلاقیت آنها را تحریک کنیم. با وسایل سنتی خانه سازی، بچه ها می توانند قلعه و خانه بسازند و به این ترتیب با ساختار ساختمان هایی که در دنیا ساخته می شود، آشنا شوند. با تکنولوژی جدید، بچه ها می توانند چیزهایی بسازند که زنده مجسم شوند، حرکت کنند و کنش و واکنش نشان دهند. چیزهایی که آنها می سازند، مثلاً دقیقاً مثل یک خرگوش نیست، ولی می تواند مثل یک خرگوش رفتار کند، در اطراف حرکت کند و تأثیر متقابل بر محیط اطراف داشته باشد.
آنها می توانند درک کنند چیزهایی که در دنیا وجود دارد، واقعاً چطور کار می کنند. آنها با ساخت یک روبات کوچک، با چراغ سنسوری که به ارتعاش درمی آید، به درک جدیدی می رسند. آنها وقتی می بینند که یک شب پره در اطراف یک لامپ چطور پرپر می زند، متوجه این رفتار می شوند و درک می کنند چه قانونی باید حکمفرما باشد. این امر باعث می شود آنها هم دنیای تکنولوِژیکی و هم دنیای بیولوِژیکی اطرافشان را درک کنند.
من فکر نمی کنم این موضوع برای کودک خیلی زود باشد. چیزهای زیادی وجود دارند که بچه ها می توانند در هر سنی شروع به استفاده از آن بکنند. البته من نمی گویم این امر می تواند جایگزین لوازم و اسباب بازی های سنتی که بچه ها با آن بازی کرده اند، بشوند. قصد ندارم آنها کنار گذاشته شوند. بلکه ما همیشه می توانیم جذابیت نوع لوازمی را که بچه ها با آن بازی می کنند، بالا ببریم.