روابط ، توصیف تجربیات ، آشکار کردن آرزوها و خودشکوفایی است و چون غالباً کودکان قابلیت کلامی و شناختی کمتری در بیان احساسات خود دارند می توانند از آن به عنوان وسیله ارتباطی طبیعی و ملموس برای کنار آمدن با دنیا احساس کنند و به آرامش روحی دست یابند .
بازی از ضروریات زندگی کودک است و در رشد ذهنی و جسمی کودک تاثیر ویژه ای دارد . کودکان معمولاً بخشی از اوقات شبانه روز خود را صرف بازی می کنند و از طریق آن به حواس خود مهارت می بخشند و به میزان توانایی و نیز نقاط ضعف خود پی می برند . هدف آنها از بازی کردن تفریح و سرگرمی وقت گذرانی ، شناخت جهان و فرار از غم ها و کدورت هاست . بازی وسیله طبیعی کودک برای بیان خود است .
کارکردهای بازی
بازی تنها نوعی تفریح یا سرگرمی نیست . بلکه کودک ، جنب و جوش خود به جست و جو می پردازد تا جواب کنجکاویهایش را بیاید . در بازی است که کودک از خود غافل می شده و به دیگران و همکاری و دوستی با آنها نزدیک می شود و همین باعث می شود پایه و اساس زندگی اجتماعی او پایه گذاری گردد .
بازی و اهمیت آن در شناخت کودکان
از طریق بازی می توان دریافت که او فردی تواناست یا ضعیف ، فرمانده است یا فرمانبر . آرام است یا شلوغ . از طریق بازی کودک با اسباب بازی ها می توانیم احساسات خصمانه یا دوستانه او را دریابیم و بفهمیم چه مسئله ای او را رنج می دهد از که گله مند است ، چه آرزویی دارد و بسیاری از صفات و خصوصیات دیگر مثل شجاعت ، ترس ، مهربانی ، قوه ابتکار و ابداع ، وضع عادی یا نابسامان و جنبه انزوا جویی یا زندگی در جمع ، در سایه بازی کردن کودک مشخص می شود . بازی باعث آرامش ، تسکین ، آموزش راههای زندگی و ایجاد راهی برای رسیدن به انس و الفت در کودک می شود .
اهمیت بازی در رشد عاطفی و اجتماعی کودک
علاوه بر اینکه در موقع بازی کودک نیروهای جسمانی و عقلانی خود را به کار می گیرد و مهارت های مختلفی را می آموزد . در بازی با سایر کودکان ، چگونگی ایجاد ارتباط با آنها را فرا می گیرد و دیگران را بهتر می شناسد و از خود نیز شناخت بهتری به دست می آورد . بازی ، عواطف و احساسات کودک را بیدار ساخته او را به سوی زندگی اجتماعی و قبول مسئولیت ها راهنمایی می کند .
بازی و نقش آن در رشد خلاقیت
نوع خلقت آدمی به گونه ای است که پرسشگر به دنیا می آید و اوج پرسشگری او در دوران کودکی شکل می گیرد و به یقین بهترین فعالیتی که کودک می تواند انجام دهد بازی در این سن است که اندیشه های بدیع و خلاق او شکل می گیرد . بنابراین بازی می تواند در ایجاد خلاقیت در کودکان نقش مهمی داشته باشد و ذهن آن را جستجوگر و آفریننده بار آورد .
چگونه می توان بازی های کودکان را به سوی خلاقیت پروری سوق داد ؟
1_ کودکان باید در انتخاب بازی آزاد باشند و مربی و والدین برای آنان بازی انتخاب نکنند . در این خصوص باید به نحوی عمل شود که تمایل کودک به انتخاب بازی حفظ شود .
2_ باید به فضای بازی توجه کرد . مشخصات فضای بازی عبارت است از : رغبت ، تخیل ، تفکر و باید اینها را به گونه ای برای کودک فراهم آورد که برای رسیدن به زندگی سرشار از احساس مورد مساعدت قرار گیرد .
3_ کودک باید به سوی بازی های تخیل برانگیز سوق داده شود و در این راه باید با ظرافت و غیر مستقیم عمل کرد .
4_ شرکت کردن کودکان فکور و متفکر به منزله همبازی خود زمینه فکری بازی را گسترش می دهد و موجب نزدیکی بازی به خلاقیت می گردد .
5_ تا جایی که بازی کودک موجب به هم ریختن برنامه های زندگی نگردد و لطمه ای به بار نیاورد و مزاحمتی برای دیگران ایجاد نشود نباید با آن مخالفت کرد .
توصیه به والدین و مربیان
_ مربیان و والدین باید بازی کودک را یک تمایل طبیعی و نشانه ای از زندگی تصور کنند و آن را نشانه ای از طبیعی بودن و بازی نکردن را نشانه ای از غیر طبیعی بودن کودک تلقی کنند .
_ بازی وسیله ای برای تجربه اندوزی و مهارت آموزی است . درست است که بازی هدف ندارد ، غریزی است ، د راوقات غیر فراغت انجام می شود و حرکاتی غیر جدی است . اما هم تجربه و هم مهارت می آموزد .
اسباب بازیهای قدیمی و خلاقیت در کودکان
استاد دانشگاه تهران و کارشناس اسباب بازی های قدیمی گفت : مهم ترین ویژگی که اسباب بازی های قدیمی ایران در مقایسه با اسباب بازی های امروزی داشتند ، خلق و اختراع آن ها توسط کودکان است. زردشت هوشوردرگفتگو با خبرنگار مهر گفت: در گذشته با توجه به شرایط متفاوت زندگی خانواده ها ، کودکان برای بازی و سرگرمی ، خودشان دست به ساخت اسباب بازی می زدند. استاد دانشگاه تهران گفت : کودکان ابتدا بعد از فکر کردن ، در ذهنشان نقشه اسباب بازی را طراحی می کردند و پس از امتحان و آزمایش اسباب بازی مورد نظرشان را با همان ابزارهای بسیارناقص دوروبرشان مانند کارد آشپزخانه ، قندشکن و... می ساختند. این کارشناس و محقق اسباب بازی های قدیمی ادامه داد: بر این اساس ذهن و دست های کودکان دائم در حال خلق کردن بوده است و به همین دلیل توانایی تغییر و تعمیر اسباب بازی ها را نیزداشتند .
هوشور با تاکید براین که در حال حاضر قدرت خلق کردن از کودکان گرفته شده است گفت : امروزه کارخانه ها مسئول ساخت اسباب بازی های کودکان هستند و در واقع کودکان فقط به عنوان ابزار از آن اسباب بازی ها استفاده می کنند . این استاد دانشگاه اشاره کرد : در گذشته خانواده ها هرچیزی را که بی مصرف می شد برای بازی به کودکان می دادند مانند در قوطی ، ظرف روغن، کاغذ پاره و ... که کودکان نیز با همین وسایل برای سرگرمی و بازی خود اسباب بازی هایی می ساختند. وی ادامه داد : در حال حاضرهزینه خرید اسباب بازی کودک از سبد هزینه درآمد خانواده تامین می شود که متاسفانه کودک بعد از آنکه از آن اسباب بازی خسته می شود آن را یا خراب می کند ویا دور می ریزد. این محقق اسباب بازی های قدیمی در ادامه اشاره کرد : از جمله اسباب بازی های که کودکان در قدیم با آن ها بازی می کردند اسباب بازی های صداداری مانند غارغارک ، جغجغه ، انواع سوت ها ، نی لبک ، زنبورک و... بودند که گاهی برای خبر کردن هم از آنها استفاده می کردند . وی نمونه ای دیگر از اسباب بازی های قدیمی را انواع بادبادک ها وفانوس ها معرفی کرد و گفت : در آن زمان کودکان فانوس های کاغذی درست می کردند که اگر کمی درساختار آن ها تامل کنیم ، متوجه می شویم از نظرعلم فیزیک اطلاعات و تجربه های زیادی به کودکان می داده است. هوشور افزود : درواقع در آن زمان با توجه به اقتصاد بسته ای که در خانواده ها وجود داشت هیچ هزینه خاصی برای تامین اسباب بازی برای کودکان در نظر گرفته نمی شد ، کودکان اجبارا با همان وسایل بی مصرف برای سرگرمی خود چیزهایی می ساختند. کارشناس اسباب بازی های قدیمی در آخر افزود : در حال حاضر با اینکه کودکان به دلیل استفاده ازکامپیوترازهوش بالایی برخوردار هستند ولی چندان از قدرت خلاقیت خود استفاده نمی کنند ،به گونه ای که حتی توانایی استفاده از ابزارهایی مانند آچار ، چکش و ... را ندارند.