تحقیق مقاله کاربرد آسانسور و تاریخچه صنعت آسانسور در ایران

بخش اول

آسانسور

1- تعاریف

آسانسور  : وسیله ای ایست متشکل از کابین و معمولاً وزنه تعادل و اجزاء دیگر که با روشهای مختلقی مسافر (نفر) یا بار یا هردو را در مسیر بین طبقات ساختمان جابجا می کند.

آسانسور کششی : آسانسوری است که حرکت آن بر اثر اصطکاک بین سیم بکسل و شیار فلکه کشش،به هنگام چرخش آن،توسط سیستم متحرکه انجام می شود.

آسانسور هیدرولیکی : در این نوع آسانسور عامل حرکت کابین،سیلندر و پیستون هیدرولیکی است و ممکن است وزنه تعادل نیز داشته باشد و معمولاً برای ارتفاعات کم و سرعتهای کم کاربرد دارد.

بالاسری : فاصله قائم بین کف بالاترین توقف تا زیر سقف چاه آسانسوررا بالا سری گویند.این فاصله برای جلوگیری از برخورد تعمییر کاران یا اجزاء فوقانی کابین با سقف چاه پیش بینی میشود و اندازه آن متناسب با نوع و سرعت آسانسور از جداول استاندارد بدست می آید.

تابلو کنترل آسانسور :

مجموعه ای است شامل مدارهای فرمان و قدرت که وظیفه کنترل حرکت کابین و پاسخگوئی به احضار را بر عهده دارد،قسمت فرمان در انواع قدیمی از رله های متعدد و در انواع جدید عموماً از ریز پردازنده ها و سایر قطعات الکتریکی  ساخته میشود.

تعمیرکار :

فرد یا افراد مجاز و متخصص صاحب صلاحیت که وظیفه سرویس یا تعمیر آسانسور را به عهده دارند.

تراز طبقه شدن :

منظور از هم تراز شدن کف کابین با کف تمام شده طبقه در محل ورودی به آسانسور است.

سیستم اضافه بار :

در برخی از آسانسورها برای جلوگیری از اضافه بار حسگری را به شیوه های مختلف تعبیه می کنند تا هنگام   سوار شدن مسافر یا گذاشتن بار بیش از ظرفیت پیش بینی شده در کابین،ضمن اعلام خبر از حرکت آسانسور تا تخلیه بار اضافی جلوگیری شود.

                   سیستم ترمز ایمنی (سیستم پاراشوت) :

سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالای چهارچوب (یوک) کابین یا وزنه تعادل (در صورت لازم ) قرار میگیرد و در مواقع ضروری با افزایش غیر عادی سرعت فعال شده و سبب توقف کابین یا وزنه تعادل بوسیله قفل شدن کابین یا وزنه تعادل به ریلها می شود،ترمزهای ایمنی ب سه دسته تقسیم می شوند: آنی یا لحظه ای برای سرعتهای تا 63/0 متر بر ثانیه- آنی ب ضربه گیر برای سرعتهای تا 1متر بر ثانیه و تدریجی برای سرعتهای بیشتر یا مساوی 1 متر بر ثانیه

چاه : فضایی است که ریل و برخی تجهیزات آسانسور در آن نصب می شوند و کابین و روزنه تعادل در این مکان حرکت می نمایند.معمولاً با دیواره ها،درهای طبقات و درها و دریچه های اضطراری محصور میگردد،در آسانسورهای نماباز قسمتی از دیواره ها ممکن است محصور نباشد.

چاهک : فاصله قائم بین کف پائین ترین توقف تا کف چاه آسانسور (با ابعاد چاه آسانسور) را چاهک میگویند،این اندازه مانند بالا سری از اهمیت زیادی برخوردار است و از جداول استاندارد ،متناسب با نوع و سرعت آسانسور انتخاب می شود.

درهای طبقاتی : درهایی هستند که در محل ورودی طبقات به کابین قرار میگیرند،درهای طبقات انواع مختلفی دارند مانند درهای تلسکوپی (یک طرف باز شو)،درهای سانترال (وسط بازشو)،درهای اکاردئونی،درهای لولایی و ... انتخاب نوع و اندازه بازشوی درهای طبقات متناسب با نوع کاربری و مطابق با نوع کاربری و مطابق با استانداردهای مربوطه صورت میگیرد.

در کابین : دری است که در ورودی کابین قرار گرفته و معمولاً به طور خودکار بازو بسته می شود.سیستم متحرکه بازو بسته کردن درهای خودکار طبقات معمولی روی در کابین وخود دارد و هنگامیکه در طبقه مورد در نظر توقف می کند همزمان با باز شدن یا بسته شدن در کابین، در خودکار طبقه نیز باز یا بسته می شود .

ریل های راهنما : اجزای فلزی با مقطع T هستند که برای هدایت کابین ی وزنه تعادل (در صورت وجود) بکار می برند.

زنحیر جبران (سیم بگسل جبران) : در ساجتمان های مرتفع وقتیکه کابین در بالا و یا پائین ترین طبقه قرار می گیرد مجموع وزن سیم بگسلها که مقدار قابل ملاحظه ای است به یک سمت فلکه کشش منتقل می شود و مشکلاتی مانند سر خوردن روی فلکه کشش،گرم کردن موتور،مصرف انرژی زیاد را به وجود می آورد.برای جلوگیری از این موارد،سیم بگسل یا زنحیری،هم وزن سیم بگسل ها]از تیر پائین یوک کابین به تیر پائین وزنه تعادل متصل می شود که اضافه وزن بوجود آمده بوسیله سیم بگسل ها را جبران مینماید  و به آن زنجیر یا سیم بگسل جبران می گویند.

ساختمان غیر مسکونی : به ساختمان های تجاری ،اداری،هتل،بیمارستان و آموزشی گقته می شود.

سرعت نامی : حداکثر سرعت کابین هنگام حرکت عادی را سرعت نامی می گویند.

سیستم های فراخوانی آسانسور : نحوه پاسخ به احضار مسافرین در آسانسور با توجه به نوع کاربری ساختمان می تواند متقاوت باشد و انتخاب صحیح سیستم کنترل اهمیت زیادی داردانواع مرسوم سیستم های فراخوانی به شرح زیر می باشد :

الف- ساده (پوش باتن ) : در این نوع ،آسانسور به اولین احضار پاسخ داده و تا انجام این فرمان،احضارهای بعدی بی تاثیر است.این سیستم که ساده ترین است برای مکان های کم ترافیک،آسانسورهای باربر و بیمار بر (مخصوص حمل تخت یا برانکارد ) با تعداد طبقات کم مناسب است .دگمه احضار در طبقات تکی است.

ب-  جمع کن رو به پائین (کالکتیو دان) : در این نوع، آسانسور در حین حرکت از بالا به پائین به کلیه احضار ها پاسخ می دهد و برای ساختمان های مسکونی و پر جمعیت و ساختمان های اداری که در طبقات آن شرکت های مستقل از هم وجود دارند و کم تراقیک هستند مناسب می باشد،دکمه احضار در طبقات تکی است.

ج-  جمع کن رو به بالا (کالکتیو آپ) : شبیه جمع کن رو به پائین است به احضارهای از پائین به بالا پاسخ می دهد و برای ساختمان های کم ترافیک که طبقه اصلی در بالا و سایر طبقات در پائین می باشد .دگمه احضار در طبقات، تکی است.

د-  جمع کن انتخابی (کالکتیو سلکتیو): در این نوع،آسانسور به احضارهای در جهت حرکت کابین پاسخ داده و در نتیجه از توقف های غیر ضروری در پاسخ به احضارهایی که خلاف جهت حرکت کابین است جلوگیری به عمل می آید.در هر طبقه دو دگمه با علامت بالا و پائین (به غیراز طبقات انتهایی بالا و پائین که یک دگمه می باشد)، وجود دارد .این نوع کنترل برای ساختمان های اداری و پر ترافیک توصیه می شود.

ه-    فراخوانی گروهی: اگر کنترل به صورت دوتایی ،سه تایی یا بیشتر باشد دو،سه یا چند آسانسور با یک فرمان کنترل شده و نزدیکترین کابین هم جهت به احضار پاسخ می دهد.در این سیستم زمان انتظار مسافرین حداقل خواهد بود و برای برجهای مرتفع،هتلها موسسات بزرگ که از چند دستگاه آسانسور نزدیک به هم استفاده می نماید مناسب می باشد.

سطح مفید کابین:

سطح مفیدی است که برای ایستادن مسافر و یا گذاشتن بار به کار گرفته می شود و مقدارآن متناسب  با ظرفیت بار یا مسافر محاسبه می شود.(جداول 2 الف و ب )

شیر اطمینان :

 شیر هیدرولیکی است که هنگام سقوط یا افزایش ناگهانی سرعت درآسانسورهای هیدرولیک بکار می رود و هنگام افزایش جریان روغن بیش از خد مجاز،بسته شده واز سقوط یا افزایش سرعت کابین جلوگیری می نماید.

ضربه گیر (بافر) :

 وسیله ای ارتجاعی است که برای جلوگیری از اصابت کنترل نشده کابین و یا وزنه تعادل به کف جاهک به کار میرود و طوری طراحی و انتخاب می شود که قسمتی از انرژی جنبشی کابین را مستهلک کند.ضربه گیر لاستیکی تا سرعت 1 متر بر ثانیه،ضربه گیر فنر حلقوی تا سرعت 6/1 متر بر ثانیه و ضربه گیر هیدرولیک برای هر سرعتی قابل استفاده است.باید توجه داشت  که ضربه گیر برای متوقف کردن کابین در سقوط آزاد طراحی نشده است.

طبقه اصلی ورودی :

 منظور طبقه ایست که ورودی افراد پباده به ساختمان از آن طریق انجام می شود و معمولا هم تراز خیابان است.چنانچه در ساختمانی دسترسیهای اصلی مختلفی به یک آسانسور وجود داشته باشد پائین ترین آنها طبقه اصلی محسوب می شود.

طول مسیر حرکت :ارتفاع بین کف طیقه اصلی ورودی تا کف بالاترین طیقه توقف آسانسور،طول مسیر حرکت نامیده میشود.

کابین :

جزئی از آسانسور است که مسافر،بار یا هردو را در آن جای میدهد کابین دارای کف برای ایستادن،دیواره هایی برای حفاظت مسافرین یا بار،سقف و معمولاً دارای درب می باشد.

کابین دو درب : کابینی است که دو درب دارد،در صورتی که این دو درب در دو ضلع روبرو یاشند" کابین دو درب روبرو" و در صورتیکه در دو ضلع مجاور باشند کابین دو درب مجاور نامیده می شود.

کلید آتش نشان : کلیدی است که در مواقع ضروری توسط آتش نشان فعال شده و کنترل آسانسور فقط توسط آتش نشان (راهیر داخل کابین)صورت می گیرد و یه سایر احضارها پاسخ داده نمی شود تا کارایی آسانسور با حذف توقف های غیر ضروری بیشتر شود.

کنترل کننده مکانیکی سرعت(گاورنر) : وسیله ای مکانیکی است که از طریق سیسم بگسل یا زنجیر یه سیستم ترمز ایمنی(پاراشوت) کابین یا وزنه تعادل (در صورت وجود) وصل است  تا در موقع افزایش سرعت از حد تعیین شده قفل کرده و ضمن فرمان قطع برق آسانسور،سیستم ترمز ایمنی را فعال نماید.

موتور خانه : فضایی است که موتور گیر بکس یا سیستم رانش آسانسور و تابلو کنترل و غیره را در خود جای میدهد و ابعاد آن به ازای ظرفیت های مختلف در جدول استاندارد قید شده است .(پیوست 2)

نگهدارنده ریل ها:رابطی است که ریل ها را به سازه و دیوازه جاه آسانسور متصل می کند.و برای اتصال آن از بست مخصوص پیچ و مهره استفاده می شود.

وزنه تعادل :

وزنه یا ترکیبی از وزنه هاست که برای متعادل کردن وزن کابین و بخشی از ظرفیت آسانسور به کار می رود.

یوک کابین:قاب نگهدارنده است که کف کابین،ترمزهای ایمنی،کفشکها و سیم بگسل ها به آن متصل می شوند.

2- اطلاعات اولیه برای انتخاب آسانسور:

2-1 طراح باید تعداد، ظرفیت و نوع (مسافر،باربر،و ...) آسانسور(های ) ساختمان را در مراحل اولیه طراحی،تعیین نموده و بر اساس اطلاعات حاصله و مقررات این مبحث جانمایی کند.پیش بینی تمهیدات لازم متناسب با شرایط اقلیمی بعهده طراح می باشد

2-2 در ساختمان های بیش از چهار طبقه با حداکثر طول مسیر حرکت بیش از 5/10 متر (کف ورودی اصلی تا کف آخرین توقف )تعبیه آسانسور الزامی میباشد (معمولاً بیش از 4 طبقه).

تبصره :در ساختمان های غیر مسکونی طول مسیر حرکت از کف پائین ترین طبقه تا کف بالاترین طبقه محاسبه شود.

2-3  در ساختمان های 8 طیقه یا با طول مسیر حرکت 28 متر و بیشتر باید حداقل دو دستگاه آسانسور پیش بینی شود.حتی اگر از نظر محاسبات تعداد وظرفیت یکدستگاه آسانسور کفایت می کند.

2-4 در کلیه ساختمان های با طول مسیر حرکت بیش از 28 متر حداقل یکدستگاه آسانسور مناسب حمل بیمار (برانکارد بر) نیز باید پیش بینی شود. این آسانسور باید با علامت مخصوص قابل رویتی مسخص شده و کلیه طبقات را سرویس دهد.

2-5  در ساختمان هایی که وجود آسانسور یا آسانسورها الزامی می باشد باید حداقل یکی از آسانسورها قابلیت حمل صندلی چرخدار را دارا می باشد.

2-6 در ساختمان بیمارستان های بیش از یک طبقه،وجود حداقل یک دستگاه آسانسور تخت بر اجباری است در صورتیکه سطح شیبدار مناسب وجود داشته باشد این الزام وجود ندارد.

2-7 در ساختمان بیمارستان درمان سرپایی و مکان های نگهداری سالمندان و معلولین بیش از یک طبقه،حداقل یک دستگاه برانکارد الزامیست،مگر آنکه سطح شیب دار مناسب وجود داشته باشد.

2-8 در محاسبات ترافیک علاوه بر کمیت ،کیفیت سرویس نیز باید مدنظر قرار گیرد،بنحوی که حرکت آسانسور از طیقه ورودی اصلی بطور متوسط هر 100 ثانیه یکبار صورت می گیرد.

3- طراحی و آماده سازی محل آسانسور

3-1 جانمایی آسانسور (ها):

طراح باید محل صحیح قرار گیری آسانسور( ها) در یک ساختمان،سهولت دسترسی و رفت و آمد مسافرین و هدایت آنها به سمت آسانسور(ها)را تعیین کند.

پس از مشخص شدن تعداد و ظرفیت آسانسور(ها)طزاح باید با توجه به موارد زیر مکان صحیح قرارگیری آسانسور (ها) را تعیین نماید :

3-1-1 آسانسور(ها) باید در مرکز یا مراکز حرکتی و ترافیکی ساختمان قرار گیرد،بطوریکه با کمترین حرکت و جابجایی مسافر یا بار،بتوان از نقاط مختلف ساختمان به آنها دسترسی پیدا نمود.

3-1-2 حداکثر فاصله پیاده روی از در ورودی ساختمان یا در آپارتمان ها برای سوار شدن به آسانسور(ها )در هر طبقه 45 متر می باشد.

توصیه-1 در صورتیکه تعداد آسانسورها بیش از یک دستگاه باشد می توان آنها را کنار یا روبروی هم جای داد.

3-1-3 آسانسورها باید به نحوی جایگذاری شوندکه قاضله مساقران برای سوار شدن به هر کابین حداقل ممکن باشد.

توصیه-2 در صورتی که تعداد آسانسورها سه دستگاه یا کمتر باشد می توان آن ها را مجاور هم در نظر گرفت و در ضورتیکه بیش از سه دستگاه باشند بهتر است طوری تقسیم شوند که حداقل در دو منطقه متقاوت یا در دو گر.ه روبروی هم قرار گیرند.

توصیه-3 محدودیی در تعداد آسانسورهای متمرکز در یک منطقه وجود ندارد ولی پیشنهاد می شود تهداد آسانسورهای کنار هم در ساختمانی مسکونی بیش از 4 دستگاه در یک ردیف نباشد.

3-1-4 ورود و خروح افراد از آسانسور(ها) به طبقات و بالعکس باید براحتی و بدون تداخل حرکتی صورت گیردو فضای خالی جهت انتظار در ورودی و خروجیها در نظر گرفته شود راهروی مقابل آسانسور باید طبق ابعاد مندرج در جدول 1 طراحی شود.

توصیه-4 در هتل ها و بیمارستان ها و ساختمان های مسکونی برای جلوگیری از انتقال سرو صدای ناشی از کارکرد و حرکت آسانسور تمهیدات لازم پیش بینی گردد و چاه آسانسور از اطاق های بستری یا خواب دور باشد.