زایمان در چشم اندازی وسیع
مامایی شاخه ای از طب است که وضع حمل , پیامدها و عوارض آنرا مورد بحث قرار می دهد . بنابراین اساسا" دیدگاه آن متوجه پدیده حاملگی , زایمان و دوران نقاهت پس از زایمان و شرایط طبیعی و غیر طبیعی و اداره صحیح آن می باشد .
در چشم انداز ویسع تر , مامایی تولید مثل یک جمعیت را مد نظر قرار می دهد . مراقبت های صحیح مامایی , سلامت فیزیکی و عقلانی را در بین زوج ها و نوزادان آنها برقرار می کند و تمایلات سالمی را در جهت مسائل جنسی , زندگی خانوادگی و موقعیت خانواده در جامعه بوجود می آورد .
اهداف طب مامایی
هدف متعالی طب مامایی اینست که هر حاملگی از روی میل بوده و در نهایت بوجود مادر و فرزندی سالم ختم شود .
در مامایی تلاش می شود که تعداد زنان و نورادانی که در اثر روند زایمان از بین می روند یا از لحاظ فیزیکی , هوشی و روانی صدمه می بینند به حداقل برساند . بالاخره اینکه طب مامایی عوامل اجتماعی موثر روی تولید را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد .
برای کمک به کاهش تعداد مادران و نوزادانی که در اثر حاملگی و زایمان از بین می روند , این نکته مهم است که از تعداد مرگ و میرها در سال مطلع باشیم .
علل شایع مرگ و میر مادران
خون ریزی , هیپرتانسیون و عفونت نیمی از موارد مرگ و میر مادران را تشکیل می دهد . علل خونریزیهای زایمانی متعدد بوده و شامل خونریزی پس از زایمان , خونریزی به همراه سقط جنین , خونریزی حاملگی خارج از رحم , خونریزی ناشی از محل غیر عادی یا کنده شدن جفت و خونریزی از پارگی رحم باشد . هیپرتانسیون ایجاد شده در حاملگی در حدود 6 تا 8 درصد حاملگی ها بروز می کند و بطور شایع بادفع پروتئین از ادرار و در حالات شدید با تشنج و کما همراه است . عفونت در دوره تماس یا عفونت لگنی پس از زایمان معمولا" با عفونت رحم و پارامتریال آغاز می شود . ولی گاهی اوقات توسعه می یابد منجر به بروز پریتونیت , ترومبزبلیت و باکتریمی می گردد .
کلیات شکل گیری
مروری بر عمل تولید مثل در زنان
وضعیت فیزیولوژیک زنان ودر واقع تمامی موجودات مونث , به اندازه ای برای حاملگی مناسب است که تعجب آور می نماید . در جماعتی از زنان که زود ازدواج می کنند و از وسایل ضدبار داری استفاده نمی کنند قاعدگی نسبتا" نادرست است . یعنی حاملگی در اوایل نوجوانی و همزمان با تخمک گذاری رخ می دهد و پس از زایمان , عدم تخمک گذاری و قاعدگی تا پایان شیردهی یعنی 2 تا 3 سال ادامه می یابد .
بعداز آن بازهم حاملکی رخ می دهد و سپس شیردهی و بر همین منوال تخمدان و تخمک گذاری رو به کاستی می گذارد و به عبارت دیگر یائسگی پیش می آید .
David Bairj معتقد است با پیداش وسایل موثر و بی خطر ضد بارداری موجب شده که زنان قاعدگی را جانشین حاملگی کنند . همچنین Whitehouse تعبیر مشابهی را ارائه می دهد . خونریزی دوره ای رحمی ( قاعدگی ) در واقع یکی از ایثارهایی است که زنان در قربانگاه بشریت و تمدن باید بکنند .
بدین ترتیب قاعدگی را از دیدگاه فیزیولوژیک بایستی نتیجه نهایی عدم باروری محسوب نمود که می تواند عمدی یا طبیعی باشد .
تحمک گذاری وظیفه اصلی تخمدان است .
تخمدانها در دو سوی دیواره پشتی شکم جای دارند و از دو قسمت تشکیل شده اند . یک بافت همبند که محل ورود عروق خونی است و یک قسمت قشری که با پیدایش تخمک و ترشح هورمون تخمدان همبستگی اساسی دارد .
معمولا" هر ماه یک تخم از طریق تخمک گذاری رها می شود و این کار به فاصله 45 تا 35 روز از اولین قاعدگی تکرار می شود . این دوره در حدود 35 سال طول می کشد تا موقعیکه حاملگی رخ نداده باشد و تا زمانیکه تعداد کافی از فولیکول ها ( ساختمان محتوی سلول جنسی زنانه ) در تخمدان باقی بمانند .
تخمدانها دو نوع هورمون جنسی بنام استروژن و پروژسترون ترشح می کنند . سلسسه وقایع آندوکرین که در طی یک سیکل تخمدانی رخ می دهد , برای ایجاد یک محیط هورمونی مناسب برای پیشبرد تخمک گذاری لازم و رحم برای امکان حاملگی بعدی نیز کاملا" مساعد است . ولی اثرات استروژن را باید بعنوان فواید اضافی استروژن فولیکولی محسوب نمود که در جهت تنظیم محور تخمدان – مغز – هیپوفیز و رسیده شدن فولیکول عمل می کند و نتیجه نهایی آن تخمک گذاری است .
بدنبال تخمک گذاری , مقادیر کلانی از پروژسترون توسط جسم زرد تولید می گردد . جدا از مسئله حاملگی و پدیده های وابسته به حاملگی و هیچ کاربرد متابولیکی برای پروژسترون شناخته نشده است . ولی گمان می رود که پروژسترون یک استروئید پیش باروری باشد . تشکیل پروژسترون برای دوام حاملگی در مراحل اولیه آن اهمیت دارد .
وظیفه لوله فالوپ از حمل اسپرم و تخم آغاز شده و شامل تامین محیط مناسبی جهت کشیده شدن تخمک و تقسیم زیکوت می گردد . آندومتر می تواند محیط مساعدی را برای جنین فراهم آورد .
شکل گیری حاملگی – سیستم ارتباطی جنین و مادر
بارور شدن تخم انسان توسط اسپرم در داخل لوله فالوب و در مدت کوتاهی ( چند دقیقه تا چند ساعت ) پس از تخم گذاری رخ می دهد و 6 روز پس از باروری , بلاستریست شروع به جایگزینی در داخل آندومتر رحم می کند و بدین ترتیب حاملگی شروع می شود .
پیدایش سیستم ارتباطی
شکی نیست که تخمک گذاری وابسته به ارتباطات مغز – هیپوفیز – تخمدان در زنان قبل از حاملگی است ولی پس از بار دارشدن , دوام و بقای حاملگی در گرو امکاناتی است که از جانب بلاستریست , رویان و سپس جنین فراهم می شود .
سیستم ارتباطی جنین – مادر دارای دو بازوی اصلی آناتومیک و عملی است . یکی از آنها بازوی جفتی است که انواع اجزای عملی (ازجمله تغذیه ای و آندوکرین ) در آن جای گرفته اند . دیگر بازوی پاراکرین است که اجزای آن در جهت فقط حاملگی , پذیرش پیوند جنسی , حفاظت فیزیکی از جنین و زایمان عمل می کند .
بازوی جفتی سیستم ارتباطی جنین – مادر از طریق مجاری خونی برقرار می ماند . این مجاری شامل 1 – خون مادر در فضای بین پرزی , 2 – خون جنینی که محدود به مویرگهای جنینی در فضای داخل پرزی است , می باشد.
بازوی پاراکرین سیستم ارتباطی از طریق تماس متقابل بیومولکولی سلول به سلول بین غشاهای جنینی و دسیدوای مادر به وظایف خود جامه عمل می پوشاند .
نقش دینامیک جنین در حاملگی
در طی حاملگی , جنین از یک سیستم حفاظتی بی نظیر که وی را از صدمات محیط خارجی مصون می سازد بهره مند می شود , همچنین جنین بصورت فعال در تعیین سرنوشت نهایی خود مشارکت می کند .
جنین و منسوج جنینی خارج رویانی منبعی از بیواکتیو هستند که حاملگی را به پیش می برند .
قوه محرکه جایگزینی از بلاستویست و محصولات آن تامین می شود . با تهاجم به دسیدوای مادر و رسوخ عروق خونی در محل جایگزینی و بدنبال آن, تشکیل و رشد جفت تحت هدایت مستقیم محصولات بیواکتیو نسوج جنینی واقع می شود شناسایی و پذیرش حاملگی توسط مادر از پیامهایی است که بلاستوسیت مخابره می کند .
احتمال دارد که خود داری جنین از ادامه حیات از حاملگی , سرآغازی برای شروع خود به خود زایمان در انتهای حاملگی باشد .
پذیرش حاملگی از سوی مادر و نقش جنین در حفظ حاملگی
پذیرش حاملگی توسط مادر شامل مجموعه ای از فرآیندهایی می شود که شامل افزایش عمر جسم زرد برای تضمین تداوم تولید پروژسترون و پذیرش جنین توسط دسیدوا است .
تولید گنادوتروپین کوریونی ( HCG ) توسط بلاستریست و رویان , تداوم فعالیت جسم زرد را تا زمانی که ترونوپلاستهای جنینی قادر به تولید مقادیر کافی از پروژستون برای حفظ حاملگی شوند تضمین می نماید .
نقش جنین در پذیرش پیوند آلوژنیگ از سوی مادر
درست پس از لانه گزینی یا مصادف با آن , تولید آنتی ژن HLA در نسوج خارجی رویانی جنین ( تروفوبلاستها ) یعنی بافتهایی که با نسوج مادر در تماسند , مهار می شود , این امر ممکن است یک مکانیسم اساسی برای پذیرش ایمونولوژیک جنین در حین لانه گزینی بلاستویست باشد .
بدام افتادن مواد غذایی در جفت
جنین یک انگل بسیار نیازمند و فعال است .تروفوبلاستهای پرزی جنین اثر قابل توجهی در استخراج و بدام انداختن مواد غذایی اساسی از جریان خون مادر دارند .