کشاورزان، بیش تر گیاهان را با کاشتن دانه زیاد می کنند. می دانید که دانه در داخل گل تشکیل می شود و می تواند رشد کند و گیاهی سبیه به گیاه والد خود را به وجود آورد.
گل، اندام تولید مثل گیاهان گلدار ( نهان دانه) است. در گل، بخش های تولید کنندهی گامت، پرچم و مادگی هستند. در بیش تر گلها، دو نوع اندام نر و ماده مشاهده می شود و گل ها نر- ماده هستند، یعنی هم پرچم و هم مادگی دارند.
در قسمت پایین مادگی که حجیم تر است
(تخمدان) یک یا چند تخمک وجود دارد. در هر کدام از تخمک ها، گامت ماده به وجود می آید.
در نوک پرچم، برجستگی کوچکی (بساک) دیده می شود که بعد از رسیدن،میترکد و از داخل آن تعداد زیادی دانه ی گرده خارج می شود، که گامت نر در آن به وجود می آید.
دانه های گرده ای که از نوک پرچم ها آزاد می شوند، باید به نوک مادگی برسند. نوک مادگی چسبناک است و وقتی دانه های گرده به آن جا برسند، به راحتی پایین نمی روند و باید به کمک آنزیم های حل کننده، راه خود را به محل گامت ماده در داخل تخمک باز کنند و با آن ترکیب شوند.
پس از گرده افشانی ( پراکنده شدن دانه های گرده به منظور قرار گرفتن روی کلالهی مادگی، نر و ماده با یکدیگر ترکیب می شوند و سلول تخم را ایجاد می کنند سلول تخم که درون تخمک قرار دارد، گیاهک ( جنین گیاه جدید) را می سازد. در این حالت، تخمک تبدیل به دانه و تخمدان تبدیل به میوره می گردد.
گیاهان بر حسب تکامل:
1- خزه گیاهان : دارای اندامهای شبیه ریشه، ساقه و برگ و دارای اندام تولید مثلی مجزا هستند.
2- نهانزادان آوندی ( سرخس) : ریشه، ساقه و برگ واقعی دارند- آوند دارند ولی دانه ندارند.
3- باز دانگان: آوند دارند. ( دانه هم دارند ولی دانه در محوطه بسته ای بنام میوه نیست.
4- نهاندانگان : آوند دارند. دانه هم دارند، میوه هم دارند
نکته:
1- گیاهان از تغییر جلبک های پرسلولی که در اقیانوس ها بودند بوجود آمدند و با زندگی در خشکی سازگار شدند.
2- علت سازش گیاهان در خشکی، توانایی جذب و ذخیره آب است.
3- بزرگترین جاندار زمین درختی است به نام سکوپا
4- ریشه اندامی است که گیاه را در زمین نگه داشته و عمل جذب آب را انجام می دهد.
5- آوند های چوبی آب و مواد معدنی را از ریشه به هم نقاط گیاه حمل می کنند.
6- تولید دانه یکی از سازگاریهای گیاهان برای زندگی در خشکی است.
7- گیاهانی که دانه ندارند برای انجام تولید مثل جنسی نیاز به آب سطحی دارند.
سلسله (فرمانرو) |
شاخه |
رده |
زیر رده |
|
|
گیاهان |
خزه گیاهان |
جگر واشها |
|
بدون آوند |
بدون دانه |
خزه ها |
گیاهان آوندی |
سرخسها |
|
آونددار |
بدون دانه |
باز دانگان |
|
آونددار |
دانه دار |
نهاندانگان |
تک لپه |
آونددار |
دانه دار |
دولپه |
نکاتی در مورد تولید مثل در گیاهان
1- تولید مثل جنسی گیاهان از چرخه تناوب نسل پیروی می کند.
2- دو واقعهی مهم که اسپوروفیت و گامتوفیت را از هم جدا می کند، میوز و لقاح (آمیزش) است.
3- در هاگدان سلولهای 28 کروموزی به نام سلول مادر هاگ وجود دارد که با تقسیم میوز هاگها ( اسپورها) را بوجود می آورند.
4- چنانچه از اسپورفیت تنها یک نوع هاگ حاصل شود. آن را جور هاگ می گویند
( مثل خزه و سرخس)
5- چنانچه از اسپورفیت تنها دو نوع هاگ حاصل شود. آن را جور هاگ می گویند
( مثل بازدانگان و نهاندانگان) هاگ کوچکتر بنام میکروسپور و هاگ بزرگتر بنام مگاسپور است.
6- تفاوت هاگ و گامت: هاگ قدرت تکثیر دارد ولی قدرت آمیزش ندارد. اما گامت قدرت تکثیر ندارد ولی قدرت آمیزش دارد. هاگ حاصل میوز است ولی گامت حال میتوز است. در گیاهان دانه دار هاگ نر و ماده جداست.
7- اندامی که هاگدان روی آن تشکیل می شود، اسپوروفیل نام دارد. برگ شاخه در سرخس
8- مجموعه ای پر سلولی از اجزای اسپوروفیت که درون آن بوسیله میوز هاگ تولید
می شود، هاگدان ( اسپورانژ) است.
خزه گیاهان
1- خزه گیاهان جزء گیاهان بدون آوند هستند.
1- نمی توانند از زمین ارتقاع بگیرند ( تا حدود یک سانتی متر)
2- باید در مناطق مرطوب باشند.
3- آب و مواد غذایی از راه انتشار وانمر از سلولی به سلول دیگر منتقل می شود.
2خزه گیاهان در مناطق مرطوبند بعلت
تولید مثل جنسی
فقدان ریشه و بافت آوندی
3- گسترش خزه گیاهان بوسیله هاگ است.
چرخه تولید مثل جنسی در خزه:
گیاه اصلی ( بخش گاه متوفیقی) شامل
ریزوئید ( ریشه مانند)
محور( ساقه مانند)
ضمائم برگ مانند
نکاتی در مورد چرخه زندگی خزه:
1- در خزه گیاه اصلی متوقیت است و شامل بخش ریشه مانند- ساقه مانند و برگ مانند است.
2- بخش گامتوفیتی در چرخه زندگی خزه طولانی تر از بخش اسپورفیتی است
3- اندامهای تولید مثل ساختارهای چند سلولی هستند، که در نر بنام آنتریدی و در ماده بنام آرکگون است.
4- تفاوت آنتریدی و آرکگون: آنتریدی کیسه مانند است و درون آن تعداد زیادی گامت نر ( آنتروزوئید) بوجود می آید. ولی آرکگون بطری مانند است و درون آن فقط یک گامت ماده بوجود می آید:
5- آنتروزوئید خزه 2 تاژک دارد، و برای رسیدن به گامت ماده به رطوبت نیاز دارد.
6- در چرخه زندگی خزه هاگ با تقسیم میوز و گامتها با تقسیم میئوز تولید می شوند
7- در خزه، تخم درون آرکگن در رأس گامتوفیت تشکیل می شود که رشد خود را شروع و اسیوروفیت را بوجود می آودر. یعنی اسپوروفیت روی گامتوفیت تشکیل و تا پایان هم به گامتوفیت وابسته است.
8- در خزه از روش هاگ پروتونما بوجود می آید ( رشته سلولی که منشعب می شود. بعضی از این انشعابات کلروفیل خود را از دست می دهند و با نفوذ به درون خاک آب و نمکها را جذب می کنند، و انشعابات دیگر به صورت جوانه در می آیند و تبدیل به ساقه برگدار می شوند)
تولید مثل غیر جنسی در خزه
خزه ها به طریق غیر جنسی هم تکثیر می یابند، برای مثال هرگاه رشته اولیه قطعه قطعه شود، هر قطعه آن می تواند یک خزه جدید بوجود آورد.
گیاهان آوندی بدون دانه ( نها قرادان آوندی)