یکی از طرق جالب پرداختن به مسایل تکواژ شناسی پاسخگویی به این پرسش است که ،واژه های جدید چگونه به وجود می آیند؟با آزمودن فرایند ایجاد واژه های جدید،باید بتوانیم اصول عام و بنیادی سازی را کشف کنیم.
ابداع واژه های جدید
واژه های جدید و بی سابقه پیوسته وارد زبان می شوند.این،اغلب هنگامی رخ می دهد که سخنگویان واژه های جدیدی را کشف یا(ابداع) می کنند تا اشیاء نوپدیدی را نام نهند که بر اثر تحولات صنعتی ساخته می شوند.برای مثال،واژه های ابداع شده ای همچون radar ، laser ، kleenex و xerox افزوده های جدید به زبان انگلیسی هستند.
واژه های radar و laser واژه های اختصاری هستند:هر یک از حروف این واژه ها،نخستین(یا دومین)حرف یک واژه کامل دیگر است.برای مثال واژه laser از تسلسل واژه های radio detecting and raning برگرفته شده است،.و واژه laser اختصاری است از:
light amplification (by) stimulated emission (of) radiation . ذکر این مطلب مهم است که هر چند این قبیل واژه ها در اصل به عنوان واژه های اختصاری ایجاد می شوند،سخنگویان بزودی منشأ ایجاد آنها را به فراموشی می سپارند،در نتیجه واژه های اختصاری به واژه های مستقل جدید تبدیل می شوند.
فرایند ایجاد واژها ی اختصاری نوعی فرایند مخفف سازی یا کوتاه سازی واژه است که در حال حاضر به گونه فزاینده در جامعه آمریکا(شاید در سطح جهان ) به منزله یکی از طرق واژه سازی مورد استفاده قرار می گیرند در بسیاری از آمریکاییها،صورتهای مخففی همچون TV ،در اثر سبکهای غیر رسمی،زمانی جایگزین وارژه های بلندی مانند TELEVISION شده است-این صورت مخفف واژه نو بنیادی است که هم اکنون به کارگرفته می شود.
انواع کارتهای شناساییID خوانده می شود،بیماریهای مقاربتی را VD می نامند،و هرچند زمانی به شوخی صورت مخفف Oj را برای ایجاد دلالت بر آب پرتغال به کار می برند،اکنون کاربرد آن در سطحی گسترده آغاز شده است.صورتهای مخففی همچون prof به جای professor ، math به عوض mathematic ، gas برای نمایاندن gasoline هم اکنون کاربرد عام دارند(این کوتاه سازیها را گاه قیچی کردن نامند،زیرا بدین طریق واژه قیچی شده و کوتاه می شوند).
بحث مربوط به واژه های ابداع شده بی اشاره به واژه OK ،که شاید معروفترین واژه زبان انگلیسی در سطح جهان باشد و تقریباً به یک واژه بین المللی تبدیل شده است،کامل نخواهد شد.در مورد توجیه منشأ این واژه دهها نظر ارائه شده است.بر اساس یک نظر،ok مخفف Old kinderhook است که نام یکی از سازمانهای حزب دمکرات است،یعنی باشگاهی که در انتخابات 1840 از رئیس جمهور ون برن پشتیبانی کرد(kinderhook محل تولد ون برن در ایالت نیویورک است).مطابق نظری دیگر،ok مخفف all korrect یعنی نگارش طنزآلود oll correct است.ثابت شده است که واژه OK در انگلیسی آمریکایی در سالهای 1830 به کار برده شده است،و نظر داده می شود که ممکن است با صورت مخفف دیگر،یعنی D.K. که به جای don,t know به کار برده می شود،در ارتباط باشد.در هر صورت،در مورد همه نظرها تردید وجود دارد و نکته مهم این است که واژه هایی مثل OK و TV واژه های کامل به نظر می رسند،نه صورتهای مخفف.این که در سبکهای غیر رسمی صورت نوشتاری آنها به گونه okey ,teevee نگاشته میشود،خود گواه برکاربردشان به منزله واژه های کامل است.
واژه های kleenex , xerox نمایانگر شیوه دیگری برای ابداع واژه هایی است که قبلاً وجود نداشته اند.در این شیوه نام تجاری کالای بخصوصی برای نامیدن کالاهای مشابه به کار می رود.مثلاً واژه kleenex نام دستمال کاغذی بخصوص است که تا کنون کلاً به مفهوم دستمال کاغذی به کار برده می شود.یا واژه xerox (زیراکس) نام شرکتی است که دستگاه فتوکپی معروفی را تولید می کند، و به رغم خواست خود این شرکت،اصطلاح زیراکس ارتباط نام تجاری خود را از دست داده است و کلاً برای مشخص کردن فرایند فتوکپی گرفتن اطلاق می شود( مثلاً در I xeroxed a letter ) حتی در گفتار بی قید ممکن است صحبت از خریدن زیراکس آی بی ام (IBM xerox ) نیز بشود.
واژه های جدید ممکن است با به کارگیری انواع فرایندهای امتزاجی نیز تولید شوند:برای مثال motel (برگرفته از motor hotel )،selectric (امتزاجی از select ,electric )،brunch (امتزاجی از lnch,breakfast )،reaganomics (امتزاجی ازeconomics,reagon )
ترکیب و ترکیب سازی
در زبان انگلیسی(به گونه بسیاری از سایر زبانها) می توان با تمسک به فرایند معروف به ترکیب و ترکیب سازی،از واژه های موجود در زبان واژه های جدیدی پدید آورد.در این فرایند واژه سازی،به گونه ای که در جدول 2-1 نشان داده شده است،واژه های منفرد را می توان به یکدیگر پیوست و واژه مرکب ایجاد کرد.برای مثال،اسم ape با اسم man به صورت اسم مرکب ape-man به کار می رود،صفت sick با اسم room ترکیب شده و اسم مرکب sickroom را پدید آورده است،از ترکیب صفت red و صفت hot صفت مرکب red-hot به وجود آمده است.نمونه های دیگری از ترکیبهای زبان انگلیسی در جدول 2-1 ارائه شده است(برگرفته ای از سلکیرک 1982 ).برای مثال،راست ترین عنصر(هسته) ترکیب hig chair نیز یک اسم می باشد.راست ترین عضو ترکیب over do یک فعل است(فعل do )،در نتیجه کل این ترکیب یک فعل می باشد.
شمار عناصر واژه های ترکیبی،به گونه ای که مثالهای bathroom towel - rack و community center finance committee نشان می دهند،محدود به دو نیست.در واقع،فرایند ترکیب سازی در زبان انگلیسی از محدودیتی برخوردار نمی باشد:مثلاً می توان از واژه های مثل sailboat آغاز کرد و بسادگی ترکیب sailboat rigging را درست کرد و از آن نیز ترکیبهای sailboat rigging design ، sailboat rigging design training ، institude ، rigging design training sailboat ، و غیره را به وجود آورد.
تعجب آور این که واژه های مرکب به سه صورت نوشته می شوند:به صورت واژه ای که بین واژه های تشکیل دهنده اش تیره باشد،و به صورت واژه ای که بین واژه ای تشکیل دهنده اش فاصله پدیدار گردد.برای مثال bathroom ، ape-man و high jump همه واژه مرکب هستند.قراردادهای مربوط به واژه های ترکیبی در زبان انگلیسی ناپایدارند.تیره هنگامی به کار برده می شود که ترکیب نو پدید کم رواج باشد،هرگاه ترکیب از رواج و ثبات بیشتری برخودار گردد،اغلب بدون تیره و بی فاصله نوشته می شود.
واژه black board نخست به صورت black - bord ، که در نوشته های نخستین نیمه سده کنونی یافت می شود، نگاشته می شده است.در زبان انگلیسی قاعده براین است که ترکیبهای چند واژه ای،مثل community center finance committee به صورت یک واژه واحد نگاشته نمی شوند.برعکس،قراردادهای مربوط به نوشتار آلمانی به مراتب ثابت هستند،که در آن هم ترکیبهای دو واژه ای به صورت یک واژه نگاشته می شوند:
versicherungsgesllschaft " شرکت بیمه" feurundlebensversichernngsgesellschaft" شرکت بیمه عمر آتش" .
ترکیبهای خاص،الگوی تکیه ای ویژه ای دارند.برای مثال،تکیه اصلی اسم های مرکب دو عضوی روی چپ ترین عضو ترکیب ظاهر می شود.ترکیب MOVIE star تلفظ می شود(که در آن حروف بزرگ جایگاه تکیه اصلی را نمایش می دهند)،نه به صورت movie STAR ؛ اسم مرکب bathroom به BATHroom تلفظ می شود، نه به مثال،توالی high و chair را به صورت HIGH chair تلفظ کرد،که در آن صورت یک اسم مرکب و حاکی از نوعی صندلی است که کودک برآن می نشیند،یا می توان آن را به گونه high CHAIR به کار برد،که در آن صورت اسم chair توسط صفت high مورد توصیف قرار می گیرد و بر نوعی صندلی که ارتفاع آن بلند می باشد،دلالت می کند(نه الزاماً صندلی بلندی که کودک روی آن می نشیند).
هر چند معنای یک واژه اشتقاقی مثل trees ترکیبی است از معانی اجزاء تشکیل دهنده اش،معانی ترکیبها را نمی توان همیشه از معانی عناصر تشکیل دهنده آنها پیش بینی کرد.برای مثال،تباین بین ترکیبهای alligator shoes و horseshoes را مورد ملاحظه قرار دهید:
alligator shoes کفشی است که از پوست تمساح ساخته شده باشد؛اما horseshoes بر کفش درست شده از پوست اسب دلالت نمی کند،بلکه حاکی از نعل های آهنی برای کوبیدن روی سم اسب است.به طریق مشابه،saltshaker تکاندهنده ساخته شده از نمک نیست.ترکیب bigfoot بر یک حیوان افسانه ای بزرگ پا دلالت می کند؛اما ترکیب bigwig حاکی از کلاه گیس بزرگ نمی باشد.به هر حال،در مورد معانی واژه های مرکب می توان به تعمیمهای دست یافت.برای مثال،apronstring نوعی نخ است،حال آن که string apron نوعی پیش بند می باشد؛به عبارت دیگر،به نظر می رسد که معنای هسته ترکیب،دست کم در معنای نوع بخصوصی هز ترکیبها،نقش اصلی را ایفا می کند(سلکیرک 1982 )
در زبان انگلیسی ترکیب سازی فرایند فعالی برای ساختن واژه های جدید است،و ترکیبهای زیاد،مانند spaceman ، moon-ealk ، hot tub ، pothead ، و بسیاری دیگر،برشمار ترکیبهای این زبان اخیراً افزوده شده اند.
قواعد واژه سازی
یکی از شیوه های مهم واژه سازی عبارتست از ایجاد واژه های اشتقاقی به کمک تکواژهای پایه و وندها.اکنون واژه هایی همچون baker را مورد ملاحظه قرار می دهیم.اسم فاعل با افزودن پسوند -er به فعل ایجاد می شود:
(to) write writer
(to) kill killer
(to)play player
(to)win winner
(to)run runner
(to)farm farmer
(to)open opener
(to)scrape scraper
(to)roll roller
(to)level leveler
اسم مشتق شده تقریباً به معنای این است که" کسی که X را انجام می دهد" که در آن X عبارتست از معنای فعل.فرض کنید که فعل جدیدی،مثلاً xerox وارد زبان انگلیسی می شود(یادآور می شود که xerox در اصل یک اسم تجاری برای یک دستگاه فتوکپی بوده است).سخنگویان زبان انگلیسی خود بخود می دانند که این فعل را می توان به اسم فاعل xerox تبدیل کرد.این واژه در جمله هایی از این دست کاملاً طبیعی جلوه می کند:
IF you want to get that copied , you ll have to see john.because hes our xeroxer aroud here .
از این روی،فرایند اسم فاعل ساز(افزودن پسوند --er ) بین فعل و اسم رابطه ای برقرار می کند.مطالعه نحوه ترکیب وندها باستاکها به منظور اشتقاق واژه های جدید،تکواژشناسی اشتقاقی نامیده می شود،و پسوندهایی نظیر پسوند اسم فاعل ساز -er وندهای اشتقاقی نام دارد.
بربنیاد شواهدی از زبانهای متعدد، واژه سازی تابع اصول تکواژشناختی نظام مند است.یعنی،واژه های اشتقاقی به کمک قاعده از واژه های ساده تر و تکواژها ساخته می شوند و،برعکس،براساس همین قواعد می توان واژه های اشتقاقی را به واژهای ساده تر تجزیه کرد.با بررسی جزئیات یکی از این فرایند ها در زبان انگلیسی،یعنی قاعده واژه سازی مربوط به پسوند اشتقاقی -able فرایند عام واژه سازی را خواهیم آزمود