تحقیق به این دلیل صورت گرفته اکثر فارغ التحصیلان رشته گرافیک بسوی تبلیغات رفته اما متأسفانه هیچ دانش خاص و محکمی از پیرامون آن ندارد و با زوایای مختلف آن آشنا نیستند. در این تحقیق ابتدا با صنعت تبلغات در ایران و جایگاه و مشکلات آن آشنا شده و سپس در فصلهای بعد با ارتباط تبلیغات با رسانه‌های مختلف از قبیل (تلویزیون، رادیو، مطبوعات و . . . ) آشنا می‌شویم و تأثیر گرافیک را در تابلوهای تبلیغاتی مورد بررسی قرار داده و بازاریابی برای کالا و خدمات را همراه با نمونه‌هایی از برترین‌های آن بررسی می‌کنیم. در فصل بعد با شیوه جدید تبلیغات به کمک اینترنت و موبایل آشنا شده و ایده‌های جدید و چالشهای آن را بررسی می‌کنیم و در انتها با اصلاحات و واژه‌های تخصصی این صنعت و اخباری از دنیای تبلیغات را با هم مرور می‌کنیم و در انتها کارهای عملی این پروژه که تبلیغات برای مبلمان است را ملاحظه خواهیم کرد.
فصل اول
تبلیغات در ایران و چالشهای آن در سال اخیر
مقدمه
سالها پیش، زمانی که «سیهرو» سیاستمدار رومی گفت: « اگر بخواهی مرا متقاعد کنی باید اندیشه مرا بشناسی و اگر خواستی اندیشه مرا بشناسی، باید احساسات مرا درک کنی. پس باید یادگیری که با کلمات من حرف بزنی. ارشمیدس دائم می‌گفت: آیا من می‌توانیم اهرمی داشته باشم که بتوانم با آن دنیا جابجا کنم. او نمی‌دانست که دهکده جهانی چگونه به دهکده اطلاعاتی تبدیل خواهد شده و با انتشار اطلاعات از طریق کتاب و رسانه‌های جمعی می توان دنیا را جابه جا کرد. والتر اسکات ، نویسنده معروف انگلیسی ، می‌گوید: جامعه هر روز با دو حرکت به حیات خویش ادامه می‌دهد. اولی حرکتی است که روزنامههای صبح به آن وارد می‌کنند و دومی تکانی است که روزنامههای عصر به آن می‌دهند.
انقلاب کبیر فرانسه این پیام را به ارمغان می‌آورد: مطبوعات نقش سنتی نظارت بر جامعه را به عهده دارد. و جوان ملی و جوهر انسان اندیشمند است و اندیشه را در بستر آزادی می‌پروراند. در نتیجه از 1789 (سال پیروزی انقلاب کبیر فرانسه) تا سال 1800 میلادی یعنی ظرف 11 سال) 1350 روزنامه در فرانسه منتشر شد.[1] فراموش نکنیم دانش و خرد محصول مطالعه است، نه گوش دادن به رادیو و تلویزیون. مطالعه باعث خود با تکاری و خلاقیت می‌شود. هرگز رسانه‌های دیداری و شنیداری نمی‌توانند با رسانه‌های مکتوب مقایسه شوند. زیرا رسانه های مکتوب محصول اندیشه است و رادیو و تلویزیون خاصیت ماندگاری را ندارند.
ما در دنیای تحت کنترل رسانه ها زندگی می‌کنیم. رسانه‌ها زندگی می‌کنیم. رسانه‌ها به ما می گویند دنیا را چگونه باید بیینیم و باید در ایران قدرت تصویر، اثرگذاری تصویری، زمان تصویر و پیام تصویری را در رسانه‌هایمان با شدت تجربه کنیم. ما ایرانیان قبل از میلاد مسیح (ع) صنعت کتابسازی داشتیم و 500 سال پیش، صنعت صحافی را اروپائیان از ما یاد گرفتند. از زمان صفویان ؟؟؟ در برای منتشر می‌شده و اکنون روزنامه دست نویس دربار محمد شاه قاجار در آرشیو ملی هند موجود است. همچنین از 1784 در هند و روزنامه فارسی و انگلیسی مشترک منتشر می‌شده و کمپانی هند شرقی 54 سال روزنامه به فارسی منتشر می کرد. ورود چاپ به ایران به آمریکا فقط 2 سال اختلاف داشت، ولی ما چون عاشق رسم الخط نستعلیق بودیم، نتوانستیم با چاپ روز دنیا کنار بیاییم. در نتیجه هرگز چاپ همزمان را تجزیه نکردیم.[2]
سال گذشته 1382، سال گذشته 1382 ، سال تصمیم‌گیری، مباحثه و چانه زنی درباره چگونگی هدایت چرخ سرگردان تبلیغات در ایران بود. سال اعلام خبر ایجاد مواردی که تاکنون وجود نداشتند و از قضا ماهیت آنها برای ساماندهی صنعت تبلیغات کشور بسیار ضرروی است؛ مانند اتحادیه کانونهای تبلیغاتی، رتبه‌بندی کانون‌ها و قانون جامع تبلیغات بازرگانی.
- امسال تبلیغات بازرگانی سازماندهی می‌شود.
مجتبی آقایی مدیر کل تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سال 83 را نسبت به 1382 ، سال حرکت به سوی نهادینه‌تر شدن فعالیتهای تبلیغاتی و تشکیل صنف و انسجام این صنعت می‌داند. محمد صحفی، معاون مطبوعات و تبلیغات وزارت ارشاد، گردش مالی 2500 میلیارد ریال صنعت تبلیغات و به دنیال آن، جرایم متعدد و قانون شکنی‌‌های مختلف در این عرصه خبر داد، شاید هدف او اشاره به ضرورت تصویب تک قانون جامع‌تر در زمینه تبلیغات برای مقابله با جرایم و از سوی دیگر ایجاد یک اتحادیه برای رسیدگی به امور صنفی دست اندرکاران این حوزه بود.
دکتر محمد دهقان، رئیس انجمن صنفی تبلیغات، در این باره می‌گوید: «انجمن از پنج سال پیش فعالیت خود را آغاز کرده است و به لحاظ گستردگی مبحث تبلیغات، لازم است برخورد تشکیلاتی با این حرفه داشته باشیم. از سال گذشته بحث ایجاد تادیه مطرح شود با این توجه اتحادیه خواهد بود و عضویت در اتحادیه اجباری است. هم چنین دهقان در مورد رتبه‌بندی شرکتهای تبلیغاتی می گوید: «در مهرماه 82 جلسه‌ای با حضور مسئولان وزارت ارشاد برگزرا کردیم و در آن تصمیم گرفتیم کانونهای تبلیغاتی را به دو دسته آژانس و رسانه تقسیم و رتبه‌بندی بشوند. در این رتبه‌بندی، میزان تحصیلات، سابقه فعالیت، امکانات و تجهیزات و . . . ملاک خواهد بود. رئیس انجمن صنفی تبلیغات هدف از این اقدام را توجه به ویژگی‌های حرفه‌ای و تعیین جایگاه تبلیغات و جلوگیری از ورود افراد و غیرمتختصص به این حرفه می داند.
از آنجایی‌که آیین نامه 21 ماده‌ای شورای انقلاب اسلامی در سال 1358 پاسخگوی حجم وسیع تبلیغات حوزه‌های متنوع رسانهای، شهری و الکترونیکی در دهه 80 نبود، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصمیم گرفت به دعوت کارشناسان خبره این حوزه، پیش نویس قانون تبلیغات بازرگانی را در 58 ماده تهیه و اسفند سال 81 ارائه و پس از بازبینی‌های مختلف به دفتر وزیر ارشاد ارائه کند. [3]
تأکید بر صیانت از حریم و حقوق کودکان و نوجوانان، ارائه مستندات ضروری برای تبلغ بعضی از کالاها و شرایط متن و گفتار در تبلیغات، از ویژگی‌های بارز این پیش نویس است. بر اساس ماده 18 این پیش نیوس، در تبلیغات نباید از کودکان به صراحت خواسته شودکه شخصاً کالایی را خریداری یا از والدین و اطرافیان خود خرید کالا را درخواست کنند. هم چنین بر اساس ماده 34، تبلیغ در مورد موارد خاص داروها اعم از گیاهی و شیمیایی ممنوع است مگر تبلیغات که مستقیم برای متخصصان دارو و درمان ارسال می‌شود یا در نشریات علمی و تخصصی انتشار می‌یابد.
نگرانی در شهر
از زمانی که شهردار در نیمه دوم سال 82، به معضل تبلیغات شهری و مناسبات غیرفرهنگی در عرصه تبلیغات محیطی و ضرورت بازنگری در ناهنجاری‌های محتوایی این حوزه از تبلغات تأکید کرده زمزمه‌هایی درباره تغییرات اساسی در سیاستهای تبلیغات محیطی برخاست، شایعاتی که نشان از قصد شهرداری تهران برای دخالت و نظارت در حوزه محتوای تبلیغات شهری داشت، اقدامی که به گفته دکتر صحفی از وظایف وزارت ارشاد است. اما سید عادل سادات نژاد، معاون درآمد و تبلیغات سازمان زیباسازی که در نیمه اول اردیبهشت امسال به این منصوب شده است از طرح تازه این سازمان برای ساماندهی تبلیغات شهری سخن می‌گوید که نظارت بر محتوی فیزیکی از موارد آن است. وی هم چنین توضیح می‌دهد: « نظارت بر محتوا یکی از وظایف «رسانه‌دار» است و ما خود را مشغول یک رسانه می دانیم. البته تعیین قواعد چارچوبهای کلی در این زمینه با وزارت ارشاد است اما این حق را داریم که در چارچوب قوائد وزارت ارشاد، قواعد جزئی‌تر را تعریف کنیم. در واقع به عنوان صاحب رسانه، از حق ممیزی محتوا برخوردار هستیم، درست مانند سرویس یک روزنامه.[4]
- مناقصه‌های سئوال برانگیز
صحفی در یک مصاحبه مطبوعاتی درباره فضاهای تبلیغ شهری به صورت ناعادلانه، مباحثی مطرح کرده و گفته بود. «گزارشهایی دریافت کرده‌ایم که نشان می‌دهد در واگذاری فضاهایی تبلیغاتی، امکان رقابت آزاد وجود ندارد. یعنی برخی از فعالیتها خارج از مناقصه، به برخی از مؤسسات سپرده می‌شود.[5] دکتر دهقان در جلسه‌ای مشترک با اعضای این کانون درباره مسئله فوق، گفته است:« تابلوهای تبلیغاتی، یک ارزش مادی و یک ارزش معنوی دارد. ارزش مادی فضای آن است و ارزش معنوی آن پیکر تابلو است. به گفته معاون تبلیغات سازمان زیباسازی، اکنون حدود 50 تا 60 درصد محور بزرگراه‌ها برای تبلیغات ظرفیت خالی وجود دارد، اما این به معنای افزایش کمی تبلیغات در شهر نیست.
سادات نژاد تأکید می‌کند که با اعمال این سیاست ممکن است در برخی از فضاهای شلوغ، کاهش تبلیغات، «آرام سازی» صورت گیرد. وی اهداف این طرح را منطقی کردن درآمد شهرداری از متولد تبلیغات محیطی و نه صرفاً افزایش و کاهش درآمدها اعلام می‌کند و می‌افزاید: شهرداری باید به حق خود از درآمدهای شهری تبلیغات رسد. هدف دوم نیز توزیع عادلانه امتیاز و ثروت و حق شهروندان است و هدف آخر رعایت استانداردهای زیبا سازی در شهر وی هم چنین می‌گوید: ما صرفا شرکتهای تبلیغاتی و اشخاص حقوقی واجد شرایط و صاحب امتیاز فعالیت تبلیغاتی را، شرکت خواهیم داد و به نظر می‌رسد ظرفیتهای بالقوه فضاهای همشهری شرایط را خود به خود برای فعالیت شرکتهای جدید فراهم می‌کند. فصل دوم طرح ساماندهی نحوه پراکندگی ابزارهای رسانهای در شهر و نوع کارکرد هر یک را از نظر فناوری و قابلیت بررسی و نحوه ارائه کردن ابتکارات جدید پیش‌بینی کرده است.
متولیان حوزه تبلیغات در کشور امیدوار هستند، با تصویب قانون تبلیغات بازرگانی و تشکیل اتحادیه صنفی کانونهای تبلیغاتی، نظام دهی هر چه زودتر رخ دهد. چون صنعت تبلیغات با توجه به توسعه سریع در سالهای اخیر و رشد و ارتقای شبکه‌های ارتباطی و وسایل ارتباط جمعی نیازمند خانه تکانی اساسی است.
نظر یک عکاس تبلیغاتی در مورد تبلیغات در ایران
آنچه در ایران در تلویزیون و مطبوعات و بیلبوردهای ایران دیدم، به نظرم بچه‌گانه آمد. رویکرد ایران به تبلیغات بسیار ساده و مستقیم است. مثلاً «نوکیا عکس یک گوشی را همراه یک گیره روی بیلبورد چاپ می‌کند، ولی آیا شیوه مؤثرتری برای ارائه این محصول وجود ندا رد. آیا نمی‌توان آن را در محیط تأثیرگذارتری قرار داد؟ برای همین تبلغیات اینجا بسیار ساده است. البته اگر از شما بخواهند که از ابتدا درون کادر تعریف شده‌‌ای کار کنید، مسلماً دست‌تان قدری بسته است ، ولی هنرمند، بخصوص عکاس، باید هدفمند حریف باشد. اگر دری را بستند، باید از در دیگری وارد شود. برای همین، فکر نمی‌کنیم محدودیت‌های موجود در ایران را بتوان سدی برای پیشرفت تبلیغات دانست.[6]
بیلبردهای ناب و سیار و از آخر اتوبوسهای شرکت واحد ابزارهایی محدود برای روابط عمومی تبلیغات محیطی در شهر هساند که گزینه آخر (اتوبوسهای شرکت واحد) به نظر اکثر دست اندرکاران و مجریان تبلیغاتی ، بزرگترین رسانه تبلیغات محیطی است.
همیشه در حرکت بودن تبلیغات‌دار معرض دید بودن و ویژگی خاص این فضای تبلیغاتی است. که در مقایسه با بیلبورد یا پوستر وسیلک مطمئناً اتوبوس در حال حرکت همواره با تبلیغات بیشتر، توجیه بیشتری دارد و چه تبلیغات بیرونی آن و چه تبلیغات برای مسافرین (تبلیغات داخل اتوبوس)، بهترین زمان ما را برای عرضه پیام تبلیغ به مسافرین و مخاطب را فراهم می‌کند.
تبلیغات ثابت بر روی اتوبوس و داخل آن برای کالاها و خدمات مناسب است و برای برگزاری مراسم و برنامه‌های زمان دار امکان نصب پوسترها بر روی اتوبوسها فراهم شده می‌توان برای همایش‌ها و برنامه‌هایی که نیاز به تبلیغات میحطی است، گزینه مناسبی است و تأثیر آن بیشتر از چسباندن هزارت پوستر بر در و دیوار شهر است.[7]
روابط عمومی شرکت واحد مجری این تبلیغات است و در تجربه اتوبوسهای تبلیغاتی، در روزهای مقرر آماده و پوسترها به خوبی نصب می‌شد. از نظر هزینه هم نسبت به بیلبورد و چاپ سیلیک مقرون به صرفه‌تر بود. اما نباید از ترافیک بصری که باعث شد شهرداری این رسانه را محدود و حذف نماید به سادگی گذشت. وجود تبلیغات بر روی اتوبوس از نظر حرکت آن و پر مخاطبی جنبه مهمی در صنعت تبلیغات ایران دارد اما جلب نظر برای رانندگان وسایل نقلیه دیگر در هنگام رانندگی توسط تبلیغات اتوبوسها خطراتی نیز برای آنها و دیگران در پی دارد که شاید چندین برابر مقرون بصرفه بودن تبلیغات اتوبوس، هزینه تصادفات و خسارتها باشد. اما نباید از این رسانه مهم به سادگی گذشت بلکه باید به سیاستهای درست مسئولان و هم چنین طراحان گرافیک و مجریان تبلیغاتی از این رسانه به نحو عالی استفاده کرد