تحقیق مقاله شاخه‌ های گرافیک

دیباچه

نبود منابع مکتوب به زبان فارسی در زمینه بخش‌های عمده‌ای از فعالیت‌ های گرافیک همواره یکی از چالش‌های پیش روی این هنر و از جمله موانع رشد اصولی و علمی آن در میان علاقه‌مندان بوده است. اگر چه گرافیک در چنددهه اخیر جایگاهی شایسته در ساختار دانشگاهی کشور یافته و شناخت عامه جامعه نسبت به محدوده علکرد این فن افزایش پیدا کرده است، ولی تدوین کتب درسی و آموزشی در این رشته و غنی سازی آرشیو دانش مکتوب گرافیک، حرکتی همسان با فراگیر شده آن نداشته و به استثناء چند موضوع محدود (همچون نشانه، صفحه‌ آرایی و بسته بندی) در دیگر شاخه‌های پرشمار این رشته، حرکت‌ها کند و کم جلوه بوده‌اند.

از یک سو، اندک منابع در دسترس، هر کدام تنها پاسخگوی بخشی از نیازهای روبه افزونی دانشجویان، هنرجویان و علاقه‌مندان این رشته پرمخاطب بوده است و از دریگر سو با وجود گذشت بیش از سه دهه از ارائه رشته گرافیک در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد در مراکز آموزش عالی کشور و افزایش گستره حضور آکادمیک آن، همچنان در حسرت تدوین منابع لازم و ضروری در زمینه واحدهای تخصصی آن همچون «کارگاه گرافیک»، «گرافیک محیطی»، «نقد و تحلیل آثار گرافیک» و… هستیم.

نشانه:

عنصری بصری است که به منظور معرفی یک موضوع (کالا، فعالیت و…) طراحی و ارائه می‌شود. به عبارت دیگر، نشانه، هویت بصری یک موضوع است.

نشانه جایگزین واژه‌هایی همچون آرم (با کاربرد بیشتر) و مارک است.

نشانه می‌تواند در قالب هر عنصر بصری جلوه‌گر شود ولی بطور مشخص به دو حالت کلی ارائه شود:

الف) نشانه‌های تصویری

ب) نشانه‌های نوشتاری

نشانه‌ های تصویری، نشانه هایی هستند که عنصر بصری به کار رفته در آنها، تصویر است. این تصویر می‌تواند یک گل، یک حیوان، یک نماد ملی، سنتی و… یا حتی تصویر نامشخص باشد (چگونگی این تصویر را مواردی مانند موضوع و عوامل جانبی تعیین می‌کنند). تصویر مورد استفاده در نشانه‌های تصویری در ارتباط با محدوده فعالیت‌ موضوع، چهار وضعیت ممکن دارد:

1) تصویر با موضوع ارتباط مستقیم دارد. برای مثال در صورتی که برای یک شرکت تولید خودرو نشانه‌ای طراحی می کنیم، از تصویر یک خودرو سود ببریم.

2) تصویر با موضوع ارتباط غیرمستقیم دارد. برای مثال در یک شرکت هواپیمایی از تصویر یک پرنده استفاده کنیم.

3) تصویر مطلقاً‌ با موضوع ارتباط ندارد. برای نشانه یک شرکت هواپیمایی از تصویر یک گل استفاده کنیم.

4) تصویر با موضوع از جنبه‌های فرعی ارتباط پیدا می‌کند. برای نمونه، چنانچه در مثال شماره «3» بجای تصویر گل از تصویر از تصویر سرستون‌های تخت جمشید سود ببریم، اگر چه هر دو عنصر بصری ارتباطی با محدوده‌ فعالیت موضوع (فعالیت‌های هوایی) ندارند ولی تصاویر تخت جمشید در فرهنگ جامعه ایرانی ریشه دارد و نوعی از ارتباط فرهنگی را با مخاطب برقرار می کند.

بدیهی است مناسب‌ترین شیوه گزینش تصویر در نشانه در غالب موارد، گزینه شماره «1» و «2» هستند. اگر چه بکارگیری موارد «3» و «4» نیز قابل پیش‌بینی خواهند بود. نشانه های نوشتاری نیز شانه هایی هستند که عنصر بصری آن‌ها حروف، نوشتار و اعداد هستند که توام با یکدیگر و یا بصورت منفرد ارائه می‌شوند.

نشانه‌ های نوشتاری خود به دو گونه کلی تقسیم می‌شوند:

1) لگو تایپ: نشانه هایی هستند که نوشتار آنها براساس نام کامل موضوع است و با طراحی ویژه (و غالباً متفاوت از شکل حروف متداول) ارائه می‌شوند.

2) منو تایپ (منوگرام): نشانه‌هایی هستند که نوشتار آنها حرف ابتدای نام موضوع است و با طراحی ویژه (متفاوت از شکل حروف متداول) ارائه می‌شوند. لازم به توضیح است بعضی از صاحب نظران معتقدند در صورتی که نام موضوع دارای بیش از یک واژه باشد، طراحی بر اساس حروف آغازین واژگان موضوع نیز، منوگرام خواهد بود.

اوراق اداری:

به مجموعه سربرگ، کارت ویزیت و پاکت‌نامه گفته می‌شود. درکنار آنها، مواردی همچون کاغذ یادادشت، فلش کارت، کارت‌های اعتباری و پرسنلی، لیبل وسایل و… می‌توانند جایگاه داشته باشند.

الف) سربرگ: برگه‌ای است که بطور معمول در قطع AH (7/29*21 سانتیمتر) ارائه می‌شود و برای انجام امور نامه‌نگاری ادارات و مؤسسات حقیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مواردی که امکان حضور در سربرگ را دارند، عبارتند از: نشانه و عنوان، نشانی، عناوینی مانند «تاریخ، شماره، پیوست» که با توجه به فایل‌های آماده برای نامه‌نگاری های اداری، بر روی سربرگ چاپ نمی‌شوند و تنها فضای لازم برای چاپ آنها توسط چاپگرهای رومیزی در سربرگ پیش‌بینی می‌شود. همچنین عناصر بصری تزئینی دیگر.

ب) کارت ویزیت: کارتی در ابعاد استاندارد 5*9 سانتیمتر است که بر روی مقوا باگراماژ گوناگون ارائه می‌شود.

کارت ویزیت در حقیقت نخستین مانور تبلیغاتی برای یک موضوع است. (بویژه برای اشخاص حقیقی)

عناصر بصری که بطور معمول در کارت ویزیت قابلیت حضور دارند عبارتند از: نشانه‌ و عنوان، مختصری از محدوده فعالیت و نشانی. افقی با عمودی بودن کارت ویزیت بستگی به چگونگی تصاویر و نوشتار آن دارد. در طراحی گرافیک کارت باید محدوده‌ای خالی از عناصر نوشتاری و تصویری پیش‌بینی شود تا گرفتن کارت از آن قسمت انجام گیرد.

پ) پاکت نامه: ابعاد پاکت نامه معمولاً‌ متناسب با ابعاد سربرگ (A4) تعیین می‌شود. بهتر است ابعاد پاکت موردنظر در حالت بسته شده، یک سوم ابعاد سربرگ به اضافه شش میلمتر (پهنا و بلند) باشد.

نکته پراهمیت در طراحی ست اوراق، ضرورت هماهنگی بصری در تمامی محصولات آن است. به عبارت دیگر یک هویت مشخص باید در میان سربرگ، کارت ویزیت، پاکت‌نامه، کارت پرسنلی و… موجود باشد.

بروشور:

به معنای جزوه و دفترچه است و به محصولی گفته می شود که توضیحات جامع و کاملی در مورد یک موضوع یا فرایند ارائه کند، این توضیحات معمولاً با مجموعه‌ای از تصاویر همراهی می‌شود.

ویژگی منحصر به فرد بروشور که در کمتر محصول گرافیکی دیگری به چشم می‌آید) قابلیت تغییر ابعاد در هنگام ارائه و استفاده است. بدین معنی که در هنگام ارائه یک بروشور، این امکان وجود دارد که ابعاد آن 20*10 سانتیمتر باشد ولی در هنگام استفاده از آن، ممکن است ابعاد این محصول به 20*60 سانتیمتر افزایش یابد.

بروشور عمدتاً‌ به یکی از اشکال زیر طراحی و ارائه می‌شود:

الف- بروشورهای لتی (به هر برگ بروشور که به برگ دیگر اتصال دارد، یک لت گفته می‌شود)

ب- بروشورهای فرمی

پ- بروشورهای اسلیپ کیس

الف) بروشورهای لتی، بروشورهایی هستند که صفحات آن بر روی هم تا می‌خورند و در نهایت بروشور به صورت مجموعه‌ای از صفحات تا شده (روی جلد، پشت جلد و صفحات داخل) در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. ویژگی اصلی این بروشور این است که نیاز به دوخت صفحات به یکدیگر ندارند و صحافی آنها با خطوط تاخور انجام می‌پذیرد.

ب) در بروشورهای فرمی، حالت چیدمان صفحات مانند نشریه یا کتاب است. به عبارت دیگر تفاوت عمده بروشورهای فرمی و بروشورهای لتی در این است که در بروشورهای فرمی صفحات در قسمت عطف به یکدیگر متصل‌اند و دیدن تمام صفحات در کنار یکدیگر امکان پذیر نیست، در حالی که در بروشورهای لتی شما غالباً امکان دیدن نیمی از صفحات بروشور را در یک دید خواهید داشت. بروشورهای فرمی در بیشتر موارد ته دوخت می‌شوندو این دوخت معمولاً با مفتول‌های فلزی (در منگنه) انجام می‌گیرد.

پ) بروشورهای اسلیپ کیس بروشورهایی هستند که جلد آنها بصورت یک فولدی یا پوشه ساخته می‌شوند و صفحات داخل آن بطور مجزا و جدا از یکدیگر تهیه می‌شوند، سپس این صفحات در داخل جلد یا همان فولدر قرار می‌گیرند. غالباً جنس جلد در بروشورهای اسیلپ‌کیس نسبت به صفحات داخل ضخامت بیشتری دارد.

پامفلت و لیف‌لت از گونه‌های دیگر بروشور هستند. پامفلت، بروشوری است که دارای صفحات اندک است و جنس کاغذ جلد و صفحات داخل آن از کاغذ‌های گرماژکم انتخاب می‌شود. لیف‌لت نیز به برگه‌های کوچکی اطلاق می‌شود که درون بسته‌بندی‌ها قرار می‌گیرند و توضیحات لازم را در اختیار مخاطبات قرار می‌دهند (مانند بسته‌های داور).

در صفحه آرایی بروشور، رسم یک پایه کایاگرید الزامی است.

ایجاد روحیه هماهنگ در تمامی صفحات بروشور از جمله مواردی است که باید مورد توجه طراح قرار گیرد. این هماهنگی می‌تواند از طریق اجرای لی‌اوت مناسب، به کارگیری عنصر بصری مشترک در صفحات و یا سود بردن از زنگ‌های هارمونیک انجام پذیرد.

اندازه تصاویر بروشور بسته به سه عامل تعیین می‌شود:

اهمیت تصویر

کیفیت تصویر

وسعت سطحی که لازم است پوشیده شود.

طرح جلد کتاب:

جلد پوششی است که برای تبلیغ و محافظت از محصول فرهنگی تجاری تولید می‌شود.

طرح جلد می‌تواند برای نشریه یا کتاب و یا حتی بروشور و کاتالوگ طراحی شود. ولی در این بخش از بحث، منظور از طرح جلد، جلد کتاب است. جلد کتاب دارای حداقل سه بخش اصلی است: روی جلد، عطف و پشت جلد که امکان دارد بخش‌های لب برگردان، رول‌باند و قاب جلد نیز به آن اضافه شود. البته قاب جلد بیشتر برای کتب نفیس (مانند دیوان اشعار) و با مجموعه‌های چند جلدی که الزامی است با یکدیگر ارائه شوند، تهیه می‌گردد.

معمولاً بنگاه‌های انتشاراتی بزرگ و مطرح برای جلد کتاب خاص خویش یک یونیفورم مشخص تعیین و سپس بر اساس آن هر کتاب را طراحی می‌کنند.

استفاده از تایپوگرافی نیز می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در نحوه ارائه عنوان در جلد کتاب داشته باشد. البته این شیوه بیشتر برای عناوین کوتاهی که برای مخاطب دارای پیشینه ذهنی هستند مناسب است.علاوهن بر این، شیوه تایپوگرافی در کتب ویژه کودکان توصیه نمی‌شود.

پوستر:

اعلان یک رو چاپ که بطور معمول فاقد تاخور و عطف است و در غالب موارد بر روی سطح مورد نظر چسبانده می شود، از متداولترین گونه‌های گرافیک است که به شکل امروزی پیشینه‌ای در حدود قرن دارد. اصطلاح پلاکات و آفیش نیز به همین معنی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پوستر عمدتاً دارای سه قطع استاندارد است:

1) 35*50 سانتیمتر (B3)     2) 70*50 سانتیمتر (B2)      3) 70*100 سانتیمتر(B1)

توجه به این نکته ضروری است که نسبت ابعاد پوستر می‌تواند کاملاً متفاوت با ابعاد استاندارد ذکر شده باشد. علاوه بر این، برای تعیین ابعاد اعلان اصطلاح دیگری بنام «لیست» مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اصطلاح بیشتر در میان چاپخانه‌داران و فروشندگان کاغذ و مقوا رواج دارد.