-1- تعریف لنز :
« همانگونه که می دانید برای ثبت تصویر اجسام و مناظر بایستی از یک عدسی، در دوربین عکاسی کمک گرفت. بنابراین یک عدسی، مانند دستگاه بینایی انسان، تصویر را در دوربین عکاسی به روی فیلم منتقل میسازد. همانطور که چشم آدمی از اهمیت خاصی برای بینایی برخوردار است، عدسی دوربین نیز یکی از مهمترین قسمتهای آن بشمار می آید.»[1]
عدسی هائی که برای کارهای عکاسی طراحی ساخته می شوند، به صورت ترکیبی از عدسیهای مختلف محدب و مقعر است که در کل به صورت یک نفرد « Lens» و محدب یا مقعر عمل می کنند.
عدسی های معمولی معایب بسیاری دارند، به همین خاطر عدسیهای عکاسی، اصلاح شده اند و از مشخصات خاصی برخوردارند. مهمترین مشخصه عدسیهای عکاسی، ترکیبی بودن آنها میباشد و حتی ساده ترین دوربین ها نیز از عدسیهای ترکیبی برای کیفیتی درحد قابل قبول استفاده می کنند.
« بنابراین عدسی ها دوربین « عدسیهای ترکیبی اصلاح شده ای» هستند که در مجموع به هر واحد آن لنز Lens گفته می شود. لنز یکی از عوامل تعیین کننده کیفیت تصویر است و نقش بسیار مهمی نیز برجنبه های زیبا شناسانه تصویر دارد.»[2]
اصولاً لنز ها گستردگی و تنوع چشمگیری دارند اما می توان آنها را به چند دسته کلی تقسیم بندی کرد:
1- لنزهای نرمال 2- لنزهای واید 3- لنزهای تله 4-« چشم ماهی»[3]
5- « آینه ای»[4] 6- زوم 7- لنز ماکرو 8-« لنزهای اصلاح پرسپکیتوp.c»[5]
1-2 معرفی لنز ها:
لنز نرمال : « normal»
[6]« لنز عادی، استاندارد یا نرمال، لنزی است که فاصله کانونیش تقریباً با قطعه کادر تصویری که ایجاد می کند برابر است. فاصله کانونی لنز نرمال دوربینهای با قطع مختلف لنز، متفاوت است.
هر دوربین 354 Mm، تک لنزی انعکاسی دارای یک لنز نرمال 50 یا 58 mm است که دیدی مشابه دید چشم انسان است و اندازه نسبی موضوعات مطابق اندازه های است که در طبیعت به چشم می خورد و میزان وضوح اشیاء دور و نزدیک به همان شکلی است که چشم انسان تشخیص می دهد. تمام خصوصیات فوق، حاصل فاصله کانونی یک لنز نرمال است. زاویه « چشم انسان تقریبا 130 می باشد که از این بین 45 افقی و 26 عمودی را کاملاً واضح و آشکار تشخیص می دهد. زاویه دید لنزهای نرمان نیز 46 درجه است. به عبارتی دیگر، لنزهای نرمال در تناسب ابعاد، پرسپکیتو و دیگر خواص ظاهری تغییری ایجاد نمی کند. از سوی دیگر چون در یک لنز نرمال تعداد عدسی کمتری به کاررفته، نور کمتری را جذب می کند و از روشنائی بیشتری برخوردار است این مسئله امکان عکاسی در محیط های کم نورتر را برای شخص فراهم می کند»
« نکته دیگر در شناخت و طبقه بندی لنزها، مقدار حداکثر گشودگی روزنه دیا فراگم یک لنز است. به عدد نماینده حداکثر گشودگی روزنه دیافراگم که با علامت F مشخص می گردد، سرعت یا قدرت لنز، گفته می شود.
لنزهای که حداکثر گوشدگی روزنه دیافراگم آنها از f. 1 .2 تا f.2. 8 باشد، جزء لنزهای سریع با قدرت نورگیری زیاد طبقه بندی میشوند و لنزهای که حداکثر گشودگی روزنه دیافراگم آنها از f. 2. 5 به بالا باشد لنزهای «کند» هستند.»[7]
لنزهای زاویه باز یا وایدانگل : « wide angle»
« یکی از ویژگی های لنزهای وایه « زاویه دید» بسیار وسیع آن و ثبت قسمتهای بیشتری از موضوع است که لنز نرمال به سببب باریکی زاویه دید آنها را حذف می کند. عمق میدان وضوح درلنزهای واید. به مراتب بیشتر از لنزهای نرمال است. و همچنین فاصله کانونی آنها کمتر از لنزهای افزوده می شود و با افزایش زاویه دید درشت نمائی اجزای صحنه کوچکتر می شود.»[8]
- لنزهای چشم ماهی جز لنزهای واید محسوب می شوند.
خاصیت لنز واید این است که تصویر حاصله کروی تر شده، خطوط عمودی صحنه به حالت منحنی گرایش پیدا می کند.
لنزهای تله فتو : tele photo
لنزهایی که فاصله کانونی آنها بیشتر از لنزهای نرمال است جزء گروه لنزهای تله به شمار می آیند.
با افزایش فاصله کانونی، جثه لنز بزرگتر شده از زاویه دید کاسته می شود. رایج ترین کاربرد لنزهای تله، برای عکسبرداری از فواصل دور است همچنین لنزهای تله، پلانهای تصویر را در هم می فشارند و ازدحام و تراکم را در تصویر به وجود می آورند. عمق میدان وضوح در این لنزها بسیار کم بوده و می توان طوری لنز را روی موضوع موردنظر میزان کرد که آنچه در پشت و یا در جلوی موضوع است. محو شود و خود موضوع مورد نظر برجسته می شود. این لنزها نسبت به لنز نرمال سینگین تر و حجیم تر و دست آخر گران قیمت نیز هستند.
لنزهای آیینه ای: « Mirrorlens»
لنزهای تله بسیار قوی هستند. این لنزها به دلیل کاربرد آینه در ساختمان آنها، نام آیینه‌ای به خود گرفته اند از مشخصات این لنزها، زاویه دید بسیار محدود و درشت نمایی زیاد تصاویر آنهاست. لنزهای آینه ای نقاط نورانی تصویر را به صورت دایره ای توخالی آشکار می سازد با افزایش فاصله کانونی، از عمق میدان بسیار کمتری نسبت به لنزهای با فاصله کانونی کوتاهتر برخوردار می باشند.
لنزهای زوم: « Zoom»
فاصله کانونی این لنزها متغیر است. در واقع می توان گفت که لنزهای زوم مثل چندین لنز عمل می کند. لنزهای زوم عموماً به دو شکل تک حلقه ای و دو حلقه ای ساخته می شوند با حرکت کشوئی حلقه واضح سازی لنزهای زوم یک حلقه ای می توان علاوه بر واضح سازی تصویر، فاصله کانونی لنز را تغییر داد، اما در برخی دیگر، حلقه واضح سازی و حلقه تغییر فاصله کانونی مجزاست.
لنزهای P .C یا اصلاح پرسپکتیو: « perspectiv control»
هنگامی که با لنزهای معمولی از زاویه پائین ازبنای ساختمانی تصویر برداری می شود در تصویر نهایی قاعده بنا بزرگتر از رأس آن دیده می شود. بدنه دورینهای قطع بزرگ که قابل انعطاف می باشد، قدرت مانور زیاد و شکل پذیری متنوعی دارد که با آن می توان پرسپکتیو اغراق شده را اصلاح کرد. اصولاً در تصویرهای معماری و تبلیغاتی، ایجاد حالتهای پرسپکتیو که خطوط عمودی بر قاعده تصویر عمود نباشند پسندیده نیست. بنابراین لازم است که آن را اصلاح کرد،که در این مورد است که لنزهای موسوم به P. C طراحی و ساخته شده است. این لنزها دو تکه ای است که قسمت جلوی آن بر روی قسمت دیگر می لغزد و به این ترتیب به روی پرسپکتیو تصویر تأثیر می گذارد.
لنز ماکرو : لنزی برای عکسبرداری از اشیاء بسیار کوچک، که در بخش های بعدی به طور مفصل در مور آن صحبت می شود.
3-1 تأثیرات لنزها بر روی تصویر:
- زاویه دید : اگر از یک موضوع در حالی که دوربین ثابت است با لنزهای واید، نرمال، تله سه مرتبه عکسبرداری شود و در هر بار فقط لنز دوربین تغییر یابد در تصویرهای بدست آمده مشاهده می کنیم که تصویر واید، فضای بیشتری به لنز نرمال در برگرفته و تصویر مربوط به لنز تله از فضای کمتری برخوردار است.
- تأثیر برعمق میدان وضوح تصویر : علاوه بر فاصله و دیافراگم، فاصله کانونی لنزها، به عمق وضوح تأثیر می گذارد. به عبارتی اگر از یک صحنه با سه لنز نرمال، واید، تله در حالی که بر روی آنها دیافراگم واحدی تنظیم شده عکسبرداری شود عمق میدان تصویر لنز نرمال واید بیشتر از نرمال و عمق میدان لنز تله کمتر از لنز نرمال خواهد شد.
- تأثیر لنزها بر پس زمینه تصویر: اگر از موضوعی که در مقابل منظره ای ایستاده با سه لنز واید، تله به نحوی عکسبرداری شود که درشتنمائی موضوع در هر سه یکسان باشد، با مقایسه تصویرهای بدست آمده دیده می شود که فضای زمینه تصویر لنز واید، نسبت به فضای زمینه لنز وسیع تر و بیشتر است و در تصویر لنز تله فضای کمتری نسبت به لنز نرمال دیده میشود. علاوه بر موضوع اصلی که در پلان اول قرار گرفته اطلاعات وسیع از فضای پیرامون به ویژه زمینه آن، اهمیت می یابد، لنزهای واید کمک مفیدی خواهد بود. فضای زمینه در لنز نرمال با حالتی طبیعی که با چشم مشاهده می شود متناسب است، آنگاه که وسعت زمینه ضرورتی ندارد و یا اینکه قصد القای ازدحام و به هم فشردگی پلانهای تصویر باشد، از لنزهای تله استفاده می شود.
- تأثیرلنزها بر پرسپکتیو : لنزهای واید، اعوجاج و به هم ریختگی بیشتری به وجود می‌آورند و فضای پس زمینه را از پلانهای اول دورتر میکند. به تعبیر دیگر، لنزهای واید در پرسپکتیو صحنه اغراق می کنند، یعنی اشیاء و عناصر نزدیک را درشتر و اجزای دورتر را ریزتر از حد معمول نشان می دهند. پرسپکتیو در لنز واید اغراق آمیز است اما در تصویر لنز نرمال طبیعی به نظر می رسد و در تصویر لنز تله پرسپکتیو تخت تر است. در مجموع برای استفاده از لنزها، علاوه بر تأثیرات فنی باید از حالتهای غیر فنی و به مسائل زیبایی شناسانه آنها توجه کرد و منطبق بر آنها به انتخاب لنز خاصی اقدام کرد.
فصل دوم
« ماگروگرافی »
2-1 لنز ماکرو :
لنزهای هستند که اساساً برای گرفتن تصویر درشت از فاصله ای نزدیک طراحی شده اند. از این رو قابلیت ماکرو یا درشتنمائی، با لنزهای تله و نرمال کاربرد بهتری دارد تا با لنزهای واید، اگر چه بعضی کارخانه ها ماکروزومهای واید – تله نیز به بازار عرضه کرده‌اند. لنزهای ماکرو وقتی با واسطه هایی از قبیل حلقه های گسترش
(Eatention Tube) یا فانوسهای مخصوص همراه شوند ( این واسطه ها فاصله لنز تا فیلم عکاسی را گسترش می دهند). می توانند تصویری تا حدود بیست برابر (X20) اندازه اصلی یک جسم را روی فیلم ثبت کنند. این نسبت بزرگنمائی را ( 1: 20) بیست به یک می نامند و نهایت بزرگنمائی در عکاسی از اجسام بدون استفاده از میکروسکوپ است که به آن ماکروفتوگرافی می گویند.
تصویر زیر نمائی برشی از ماکروی mm 55 دوربینهای mm 35 است.